امروز چند بفروشیم؟ (+تصاویر)

به گزارش جام جم آنلاین از دیجیاتو، قیمت خودرو در چند هفته اخیر یک روند افزایشی را تجربه کرده است؛ روندی که اگرچه کارشناسان می‌گویند باعث شده تا حجم معاملات در این بازار به شدت کاهش پیدا کند اما از طرفی می‌بینیم که قیمت خودرو بدون منطق مشخصی در حال بالا رفتن است. اما در پشت پرده‌ی این افزایش قیمت چه اتفاقاتی در جریان است و دلال‌ها به شکل هماهنگ شده، چگونه از پلتفرم‌های آنلاین مانند دیوار، شیپور و باما برای تغییر در قیمت‌های بازار خودرو استفاده می‌کنند؟

بر اساس شنیده‌های دیجیاتو چندین گروه مختلف برای هماهنگی جهت دست‌کاری قیمت خودرو وجود دارد.

معمولاً هر کدام از این گروه‌ها به شکل متمرکز روی یک خودروی نسبتاً کم‌یاب و یا محصولات یک گروه خودروسازی غیر ایرانی فعالیت می‌کنند.

بعضی مدیران سایت‌های آگهی آنلاین نیز در گفتگو با دیجیاتو وجود این گروه‌ها و هماهنگی‌ها را تایید می‌کنند.

پس از مدتی جستجو، موفق می‌شوم وارد یکی از این گروه‌هایی شوم که به شکل مشخص روی محصولات شرکت کرمان موتور و خودروهای جک متمرکز است.

در ۲۰ روزی که عضو این گروه بوده‌ام، رفتار و اقدامات مختلف اعضای گروه را تحت پایش قرار دادم تا مشخص شود چگونه قیمت خودرویی که دو هفته پیش حدود ۲۵۰ الی ۲۶۰ میلیون تومان بود حالا به بالای ۳۰۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است. در ادامه، مشاهدات شخصی‌ام که حاصل حدود ۲۰ روز زیر نظر داشتن این گروه بوده را می‌نویسم.
یک فرآیند هماهنگ برای افزایش قیمت

مدیران گروهی که در آن عضو شده‌ام به شکل هفتگی، از حاضران درخواست می‌کنند تا در نظرسنجی‌ها شرکت کنند. نظرسنجی هم حول محور انتخاب یک قیمت جدید برای محصول است.

برای مثال حدود یک هفته پیش، این نظرسنجی انجام شد که آگهی‌های جک S5 با قیمت ۳۰۰ الی ۳۳۰ میلیون تومان در سایت‌ها قرار بگیرد یا با قیمت ۳۳۰ الی ۳۵۰ میلیون تومان.

پس از اینکه نتیجه رای‌گیری مشخص می‌شود وارد مرحله بعدی می‌شویم. توجه کنید که در مورد یک خودروی خاص و با نمونه صفر کیلومتر نسبتاً کم‌یاب مانند جک S5 صحبت می‌کنیم که طرفداران زیادی در بازار دارد.

اینجاست که حدود نیمی از اعضای فعال این گروه حدود ۴۰۰ نفره، مشغول به کار می‌شوند و آگهی‌هایی با قیمت جدید را در سایت‌های دیوار، شیپور و باما قرار می‌دهند.

این البته تنها اقدام نیست. برای اینکه قیمت جدید تبدیل به یک قیمت نرمال شود، نه تنها در نقش فروشنده، بلکه در نقش خریدار هم ظاهر می‌شوند و عده‌ای وظیفه دارند تا به عنوان خریدار هم آگهی ثبت کنند.

اگر تصمیم بر این شده که قیمت جدید ۳۵۰ میلیون تومان برای خودروی خاص باشد، پس آگهی‌های ثبت شده به عنوان خریدار هم حدود ۳۳۰ میلیون تومان هستند و با این قیمت درخواست خرید خودرو را انجام می‌دهند.

اینجا اتفاقی که می‌افتد این است که یک فروشنده واقعی که می‌خواهد جک S5 خودش را بفروشد هم با دیدن این قیمت‌های خرید و فروش، تحت تاثیر قرار می‌گیرد که شاید دارد مال خودش را به قیمت پایینی عرضه می‌کند.

اینجاست که فروشنده‌ واقعیِ از همه جا بی‌خبر هم به قیمت‌های جدید تن می‌دهد و در نهایت خریدار واقعی نیز باید قیمت بالاتری برای خودرو پرداخت کند.

اما باز هم آنچه تا اینجا خوانده‌اید، تنها یکی از روش‌هاست. گاهی یک فروشنده‌ی واقعی عجله دارد و می‌خواهد سریع‌تر خودرویش را بفروشد؛ با همان قیمت ۲۶۰ میلیون تومان. طبیعتاً وقتی چنین آگهی در دیوار، شیپور یا باما وجود داشته باشد، کسی به سراغ آگهی‌های بالای ۳۰۰ میلیون تومان نمی‌رود.

اینجاست که گروه به شکل هماهنگ دست به کار می‌شود و افرادی به شکل مداوم آگهی‌های قیمت پایین را در گروه قرار می‌دهند. کاربران گروه تلگرامی به سرعت و به شکل گروهی به سراغ شخص آگهی دهنده می‌روند و تقاضای خرید خودرو را مطرح می‌کنند، حتی اگر واقعاً چنین قصدی نداشته باشند. اما در واقعیت اتفاقی که می‌افتد این است که فروشنده واقعی تحت تاثیر ۵۰ الی ۱۰۰ تماس دریافتی قرار می‌گیرد و پیش خود می‌گوید که شاید واقعاً دارد خودروی خود را «مفت» می‌فروشد.

مشاهدات من نشان داده است که این روش معمولاً در حذف آگهی‌های قیمت پایین کارکرد مطلوبی داشته است.

اما در صورتی که شخص قیمت آگهی‌اش را تغییر ندهد، گروه یک روش دیگر را در پیش می‌گیرد. لینک آگهی‌ها در گروه قرار داده می‌شوند تا اعضا آنها را در دیوار، شیپور و باما ریپورت (گزارش) کنند. بهانه گزارش هم این است که شخص یا ماشین خود را فروخته یا پاسخگو نیست.

حالا خودتان را جای یکی از این سه پلتفرم قرار دهید؛ زمانی که ۱۰۰ نفر به شما یک آگهی خاص را ریپورت کنند و بگویند آگهی تقلبی است و خودرویی در کار نیست، یا شخص آگهی دهنده پاسخگو نیست، آیا آگهی را حذف نمی‌کنید؟

اقدام دیگر این گروه در فضای مجازی، به تغییر قیمت در سایت‌هایی برمی‌گردد که قیمت‌ها را اعلام می‌کنند. به شکل مشخص، این گروه علاقه ویژه‌ای به سایت «ایران‌جیب» دارد و مدیرانش نیز می‌گویند: «اگر ایران‌جیب قیمت بازار را تغییر دهد، بقیه سایت‌ها هم همین‌کار را می‌کنند.»

اما تغییر قیمت در سایت‌های اعلام قیمت چگونه است؟ اینجاست که باز هم کار گروهی جواب می‌دهد. مدیران گروه اعلام می‌کنند که حالا آگهی‌های جدید و حذف آگهی‌های قدیمی تاثیر خودش را در سایت‌های آگهی گذاشته و مرحله بعدی، تغییر قیمت در سایت ایران‌جیب است سپس او دستور می‌دهد که همه در بخش «تماس با ما»، به ایران‌جیب پیام بدهند و بگویند این محصول را همین امروز با قیمت خاصی خریده یا فروخته‌اند.

این سیاست البته گاهی موفق است و گاهی هم خیر. اما در نهایت برای بیشتر سایت‌ها، حتی ایران‌جیب، جواب می‌دهد.

واقعیت این است که بیشتر سایت‌های انتشار قیمت‌های کارخانه و بازار، قیمت‌ها را از هم کپی می‌کنند. چند منبع اصلی مانند ایران‌جیب و ایسنا وجود دارد که مشخص نیست آنها گزارشگر میدانی دارند یا خیر. در نگاه اول به نظر می‌رسد که این سایت‌ها هم میانگینی از قیمت آگهی‌ها را اعلام می‌کنند که درباره خودروهای خاص مثل همین جک S5، کاملاً تحت تاثیر واسطه‌هاست.

از طرفی دامنه فعالیت این گروه تلگرامی به فضای مجازی محدود نمی‌شود. این گروه حتی نمایندگی‌های خودرو را نیز با خود درگیر می‌کنند. برای مثال به نمایندگی‌های معروف و پر رفت‌وآمد تماس می‌گیرند و قیمت یک خودرو را می‌پرسند.

این کار باعث می‌شود تا ببینند روش‌های قبلی آنها تاثیرش را در بازار گذاشته است یا خیر. اما در نهایت تلاش می‌کنند تا به عنوان فروشنده، نمایندگی‌ها را به دنبال خود بکشند.

توجه کنید که خود نمایندگی‌ها هم، این روزها تبدیل به واسطه شده‌اند. یک خودرو را از شخصی که به تازگی ماشینش را تحویل گرفته، می‌گیرند و آن را به شخص دیگری می‌فروشند و معمولاً در این میان، حدود ۵ الی ۱۰ میلیون تومان هم برای خودشان برمی‌دارند.

وقتی اعضای گروه یک نمایندگی پر رفت‌وآمد که در اصل یک واسطه بزرگ است را هدف قرار می‌دهند و برای مثال ۱۰۰ نفر می‌گویند که یک خودروی خاص را برای فروش دارند، در اصل بخشی از بازار را در اختیار می‌گیرند و نمایندگی به محض پیدا کردن مشتری به آنها زنگ می‌زند.

اینجاست که آنها قیمت را بالاتر می‌برند و نمایندگی‌ هم قیمت بالاتر را به مشتری نهایی و از همه جا بی‌خبر اعلام می‌کند.

این اتفاق چند بار تکرار می‌شود و اینجا شاید قیمت ۲۶۰ میلیون تومانی دو هفته پیش به ۳۵۰ میلیون که هدف فعلی است نرسد، اما در هر صورت از ۳۰۰ میلیون تومان افزایش پیدا می‌کند.

به همین شکل، با هماهنگی ظریفی که میان بیشتر از ۱۰۰ نفر عضو فعال انجام می‌شود، با هدف گرفتن نمایندگی‌های مهم، قیمت در خارج از فضای مجازی هم طبق میل این افراد مدیریت می‌شود.

در واقع نمایندگی هم چون به دنبال سود خودش از این معامله است، به شکل ناخواسته تلاش می‌کند تا مشتری نهایی را برای خرید راضی کند و به او بگوید که در حال حاضر هیچ‌کس زیر یک قیمت مشخص، خودرویش را نمی‌فروشد.
چه کسی مسئول است؟

در نگاه اول می‌توان گفت که قبلاً هم همین هماهنگی‌ها در جامعه‌ وجود داشت اما در ابعاد کوچک‌تر. برای مثال چندان هم بر کسی پوشیده نیست که معمولاً نمایشگاه‌های خودروی یک منطقه با هم هماهنگ هستند. اما در هر صورت، آیا پلتفرم‌ها و سایت‌های آگهی آنلاین باید با توجه به همین مسائل و سرعتی که فضای مجازی به این هماهنگی‌ها داده است، اقدامی انجام دهند یا خیر؟

«محمدجعفر نعناکار»، مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران در گفتگو با دیجیاتو به همین پرسش، پاسخ منفی می‌دهد و می‌گوید: «پلتفرم‌ها و سایت‌ها هیچ وظیفه‌ای ندارند، مگر آنکه مواردی که منتشر می‌شود خلاف شئونات اخلاقی و مقررات جاری کشور باشد. بازار آزاد است و خودش دارد قیمت گذاری می‌کند. حتی اگر دلال‌ها در حال قیمت گذاری هستند، حاکمیت باید سیاستی داشته باشد که بازار چنین شرایطی پیدا نکند. امروز بازار در اختیار دلال است و نمی‌شود برای این موارد جرم‌انگاری کرد.»

از سوی دیگر «رضا الفت نسب»، عضو هیات مدیره و سخنگوی اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی نیز اعتقاد مشابهی دارد و به دیجیاتو می‌گوید که اکنون مرجعی رسمی برای اعلام قیمت خودرو وجود ندارد، پس کاری از دست سایت‌ها هم بر نمی‌آید: «در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که بازار، قیمت خودرو را تعیین می‌کند. امروز دیوار، شیپور و باما هستند اما قبل از آن، همین اتفاقات داشت در بازار توسط دلال‌ها می‌افتاد. امروز هم اگر به مراکز خاصی بروید که خرید و فروش انجام می‌شود، دلال‌ها هستند که قیمت را تعیین می‌کنند. این مورد توسط پلتفرم قابل رسیدگی نیست.»

او البته به یک راه‌کار اشاره می‌کند اما می‌گوید حتی برای انجام چنین راهکاری، قانون خاصی پلتفرم‌ها را موظف به دخالت نکرده است: «در حوزه املاک، بعضی سایت‌ها قیمت‌های مناطق را مشخص می‌کنند و سپس قیمتی که از طرف کاربر اعلام می‌شود را با رنگ سبز یا قرمز نشان می‌دهند. در واقع به این صورت به کاربران می‌گویند که آیا یک قیمت تعیین شده، مناسب است یا خیر. اما در نهایت، قانونی وجود ندارد که بخواهد به پلتفرم آنلاین بگوید که باید جلوی دلال‌بازی را بگیرد. از طرفی قانونی هم وجود ندارد که بگوید یک شخص نمی‌تواند خودروی ۱۰ میلیونی را ۲۰ میلیون تومان بفروشد. در واقع خریدار هم راضی است که به سراغ خودروی گران می‌آید و حتی دفترخانه‌ها هم نمی‌توانند مانع یک خرید و فروش با نرخ غیرمتعارف شوند.»

اما «جعفر محمدی»، نایب رییس کمیسیون تجارت الکترونیکی در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نظر متفاوتی دارد و می‌گوید ابتدا باید مشخص شود که این اقدام هماهنگ را می‌توان اخلال در نظام اقتصادی دانست؟ او در همین رابطه به دیجیاتو گفت: «در ابتدا، فارغ از بحث پلتفرم، باید دید کاری که این افراد به شکل گروهی انجام می‌دهند جرم و به شکل مشخص «اخلال در نظام اقتصادی» است یا خیر. اگر جرم نباشد، در پلتفرم هم جرمی رخ نداده است. اینجا باید با حقوقدان صحبت شود که آیا چنین کاری به شکل گروهی، اخلال در نظام اقتصادی است یا خیر.»

او می‌گوید وظیفه پلتفرم نیست که مشخص کند که آیا جرمی رخ داده است یا خیر، و نظام قضایی می‌تواند در مورد جرم بودن یا نبودن این اقدام هماهنگ تصمیم گیری کند. سپس در صورت مثبت بودن جمع‌بندی‌ها، از پلتفرم‌های دیوار، شیپور و باما درخواست دیتا داشته باشد. محمدی می‌گوید:

«پلتفرم وظایفی دارد که باید آنها را انجام دهد. برای مثال باید کاربر را احراز هویت کند. طبق قانون جرایم رایانه‌ای، لاگ‌های کاربران باید به مدت ۶ ماه از سوی سایت‌های کاربر محور نگهداری شوند. پس اینجا به این مسئله می‌رسیم که گزارش دادن گروهی یک آگهی از سوی چند دلال در یک پلتفرم هم باید بعد از لاگین کردن کاربر و احراز هویتش رخ داده باشد. یا فرض کنید عده‌ای در یک حرکت دامنه‌دار آگهی‌هایی با قیمت‌های بالاتر را در سایت‌ها قرار می‌دهند. پلتفرم‌ها باید بتوانند در صورت لزوم، لیست احزار هویت شده‌ای را در اختیار دادستانی قرار دهند. اگر دادستانی از پلتفرم بخواهد که این لیست بلاک شود و این اتفاق رخ ندهد، آن زمان پلتفرم هم مرتکب جرم شده است. پس یک پلتفرم باید اطلاعات را به مدت مشخص نگهداری کند تا در صورت نیاز بتواند آنها را به مراجع قضایی ارائه دهد. پلتفرم‌ها از نظر قانونی تنها همین وظیفه را دارند.»

نایب رییس کمیسیون تجارت الکترونیکی البته به نکته دیگری هم اشاره می‌کند که در حوزه وظایف قانونی سایت‌های آگهی آنلاین نیست اما به شکل مشخص اعتبار آنها را هدف گرفته است: «به شکل جهانی سایت‌های اینچنینی برای اعتبار خودشان اجازه رخ دادن این اتفاقات را نمی‌دهند. برای مثال eBay اگرچه وظیفه‌ قانونی ندارد، اما برای اینکه بازارش خراب نشود و رقبا جایش را نگیرند، از سیستم‌های تشخیص فریب استفاده می‌کند. اساساً شرکت‌هایی وجود دارند که به این سایت‌ها، سیستم تشخیص فریب می‌فروشند. پس پلتفرم بهتر است برای حفظ اعتبار خودش، جلوی چنین اقداماتی را بگیرد.»