فرصت قلع و قمع تروریست‌های شرق

تلاش برای ایجاد اختلاف میان تهران و اسلام‌آباد

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی روابط دو کشور ایران و پاکستان در کنار اشتراکات گوناگون سیاسی، فرهنگی، مذهبی و... مبتنی بر احترام متقابل بوده است اما اقدامات گروهک‌های تروریستی در مناطق جنوب شرقی ایران و برخی سهل‌انگاری‌های دولت پاکستان در مقابله با این گروهک‌ها که در خاک این کشور حضور دارند در مقاطعی این روابط را با کدورت‌هایی همراه کرده است.
البته نگاهی به این اقدامات تروریستی و بررسی زمان وقوع آنها نشان می‌دهد تروریست‌ها و حامیانشان، همگرایی دولت‌های ایران و پاکستان را هدف گرفته‌اند و تلاش دارند مانع تداوم روابط دوستانه دو کشور شوند اما این موضوع نافی این موضوع نیست که دولت پاکستان در برخورد با تروریست‌ها به وظایف خود عمل کند و طرح این امر مهم در مذاکرات با عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان که امروز در تهران به سر می‌برد یکی از اولویت‌های مقامات جمهوری اسلامی ایران است.
گرچه در گذشته نیز همواره مقامات ایرانی، ضرورت مقابله پاکستان با تروریست‌ها را به مقامات این کشور گوشزد کرده‌اند اما با توجه به خسارت‌های جانی و مالی که ملت پاکستان در ایام اخیر از سوی تروریست‌ها متحمل شده‌اند به نظر می‌رسد عزم مقامات پاکستان برای حل این معضل، بیش از هر زمان دیگری باشد.
در این زمینه می‌توان به نامه اخیر وزارت خارجه پاکستان به ایران که خواستار همکاری بیشتر برای مبارزه با تروریسم در بلوچستان شده اشاره کرد. در حادثه اخیر که مورد اشاره وزارت خارجه پاکستان قرار گرفته، 15 الی 20 شبه‌نظامی با استفاده از لباس نیروهای مرزی پاکستان تعدادی اتوبوس را در ایالت بلوچستان متوقف کردند و مسافران را به رگبار بستند. شبه‌نظامیان علاوه بر مسافران عادی 14 نفر از نیروهای امنیتی پاکستان را بعد از شناسایی، کشتند.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در پیام توییتری در واکنش به این اقدام تروریستی نوشت: همزمان با اولین سفر عمران خان به ایران که سفری تاریخی است، حمله تروریستی اخیر در پاکستان را به شدت محکوم می‌کنیم. تروریست‌ها، افراطیون و پشتیبانان آنها از روابط نزدیک کشورهای مسلمان وحشت‌زده‌اند. ایران در کنار مردم و دولت پاکستان ایستاده است.

امیدی تازه در جهت حل مشکلات امنیتی

هربار و پس از هر حادثه تروریستی بارها مقام‌های امنیتی کشورمان هشدارهایی به پاکستانی‌ها برای جدی گرفتن امنیت مرزهای مشترک داده‌اند اما به نظر می‌رسد تا کنون این کشور به دلیل مشکلات امنیتی بسیار در داخل و مرزهایش، در تامین امنیت مرزها با مشکل مواجه بوده است.
با توجه به اهمیت سفر عمران‌خان به تهران به نظر می‌رسد برخلاف رویه‌های گذشته، این بار گام‌های جدی‌تری برای حل مشکلات امنیتی میان دو کشور برداشته شود چرا که عمران‌خان از طرف هوادارانش به‌عنوان فردی شناخته می‌شود که در حال ایجاد اصلاحاتی در ساختارهای پاکستان است و از ابتدای به قدرت رسیدنش اصلاحات متعددی را انجام داده است؛ وی با برکناری، انتصاب و تغییر وزراء به نوعی کابینه خود را از نو ساخت. همچنین در حال تعمیق و گسترش روابط خود با کشورهای دیگر از جمله ایران است. از سوی دیگر نامه وزرات خارجه این کشور به ایران در راستای اقدام عملی علیه تروریست‌ها را نیز می‌توان چراغ سبزی از سوی پاکستان برای همکاری بیشتر در جهت مبارزه با تروریسم در دوران نخست‌وزیری عمران‌خان، سیاستمدار میانه‌رو دانست. وی در رابطه با سفر خود نسبت به تعمیق و گسترش روابط با تهران ضمن اظهار امیدواری اعلام کرده ایران برای پاکستان از اهمیت بالایی برخوردار است.
همین رویکردهای متفاوت و امیدواری‌ها به حل معضل دیرینه تروریسم در مرزهای مشترک ایران و پاکستان باعث شده تا خانواده شهدای ترور در جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای سرگشاده به عمران‌خان، خواستار توجه و اهتمام پاکستان به مرزهای جنوب غربی خود برای جلوگیری از ورود تروریست‌ها به خاک جمهوری اسلامی ایران شوند.

حمایت‌های عربستان از تروریست‌ها

ردپای عربستان در حوادث تروریستی در مرزهای ایران و پاکستان آن‌قدر واضح است که برای اثبات آن خیلی نیاز به سند و مدرک نیست. تروریست‌های این منطقه هم به لحاظ اعتقادی و هم به لحاظ مالی و نظامی از سوی سعودی‌ها پشتیبانی می‌شوند. پاکستان یکی از مراکز تجمع آموزشی وهابیت و جریان تندروهای مذهبی است و رویه دانش‌آموختگان این مراکز آموزشی تقابل با جریان شیعی در منطقه است. نکته قابل تامل این که اگرچه پاکستان خود از جمله کشورهایی است که از تحرکات و اقدامات تروریستی رنج می‌برد اما در برخی موارد دست برخی از گروه‌های خرابکار و ستیزه‌جو را برای اقدامات ایذایی در شرق و غرب مرزهای خود باز گذاشته است.
روشن و آشکار است که بسیاری از گروه‌های خرابکار و تروریستی شبه‌مذهبی عمدتا از سوی کشورهایی مثل عربستان و امارات تامین مالی می‌شوند. بر اساس گزارشی که از سوی وزارت اطلاعات و سپاه، ارائه شده مسجل است که حمله تروریستی اواخر سال قبل به اتوبوس نیروهای سپاه با حمایت اطلاعاتی عربستان و امارات انجام شده و مواد منفجره استفاده شده در این حادثه از خاک پاکستان وارد شده بود. در چنین شرایطی است که برخی تشکل‌های تروریست ضد انقلاب که با توجه به اشراف اطلاعاتی و امنیتی نسبت به عملکرد آنها امکان فعالیت‌های آزادانه در ایران را ندارند، زمینه تجمع و فعالیت خود در پاکستان را مناسب تشخیص دادند و با توجه به مساعدت‌های دستگاه‌های اطلاعاتی این کشور در آن سوی مرزهای شرقی ایران امکان حضور پیدا کرده‌اند.
به‌واسطه همین مواجهه سهل‌گیرانه دولت پاکستان با این گروه‌های تروریست، برخی از این گروه‌ها امکان انجام اقدامات خرابکارانه و تروریستی خود را در مناطق شرق ایران پیدا کرده‌اند.

دلایل بی‌توجهی پاکستان به مرزهای مشترک با ایران
پیر محمد ملازهی
کارشناس مسائل شبه قاره
تنش در مرزهای ایران با پاکستان چندان به نفع اسلام‌آباد نیست اما در عین حال واقعیت این است که این کشور چندان کنترل جدی بر ایالت بلوچستان خود ندارد. مناطقی وجود دارد که حضور نظامی و امنیتی پاکستانی‌ها بسیار ضعیف است لذا این احتمال می‌رود گروه‌ها از این خلآ استفاده کنند و در جاهایی متمرکز باشند که برای پاکستانی‌ها اهمیت ندارد. علیرغم این‌که مرزهای دو کشور ایران و پاکستان طولانی است اما در عمل نیروهای پاکستانی چندانی در این مناطق حضور ندارند چرا که اساسا مرز ایران در اولویت پاکستان قرار ندارد. این کشور مرز ایران را امن‌ترین مرز برای خود تصور می‌کند این در حالی است که دو مرز افغانستان و خط مرزی کشمیر و هند برایشان دارای اهمیت بوده و نیروهای اصلی پاکستان در این دو مرز قرار دارند.
همچنین پاکستان به صورت جدی به مرز ایران فکر نمی‌کند و معتقد است ایران می‌بایست هزینه تامین امنیت این منطقه را بپردازد.
نکته دیگر این است که سیاست منطقه‌ای این کشور را نخست‌وزیر تعیین نمی‌کند و موضوع مرزها در اختیار بخش نظامی پاکستان است و تصمیم نهایی در این‌باره را نیروهای نظامی اتخاذ می‌کنند. البته شرایط کنونی مقداری با گذشته تفاوت دارد و این‌گونه نیست که دولت هیچ نقشی در این زمینه نداشته باشد. از این زاویه شاید اگر مذاکرات جدی در سفر عمران خان صورت بگیرد بتوان نسبت به حل موانع امنیتی دو‌کشور امیدواری بیشتری داشت.
اما این موضوع را نباید از نظر دور داشت که انجام اقداماتی مانند دیوار کشی در مرزهای دو‌کشور، با توجه به واقعیات محیطی نمی‌تواند اقدام مناسبی در جهت کنترل مرزها محسوب شود و به سختی می‌توان به‌واسطه چنین اقدامی انتظار ایجاد مرزی کاملا امن را داشت.

ایران و پاکستان چه کنند؟
نوذر شفیعی
کارشناس مسائل شبه قاره
در مقاطعی مرزهای ایران و پاکستان مرز صلح و دوستی بود. البته در حال حاضر نیز این‌گونه قلمداد می‌شود اما در گذشته این مرزهای صلح، گرم‌تر و صمیمانه‌تر بود. در مقطعی که پاکستان با هند درگیر می‌شد این کشور نیرویی در مرز با ایران نداشت و همه نیروهایش به سمت مرزهای شرقی با هند جهت‌دهی شده بود چرا که از سوی مرزهای ایران احساس ناامنی نداشت و دو کشور احساس می‌کردند مرزهایشان، مرزهای صلح و دوستی است، اما طی سال‌های اخیر، رشد رادیکالیسم در پاکستان و تاثیرپذیری بعضی از نخبگان این کشور از کشورهای خارجی و رشد جریان‌های فکری رادیکال از خارج به داخل این کشور موجب سوءاستفاده‌هایی از این مرزهای صلح شده و فضای امنی برای سوءاستفاده تفکرات رادیکال شکل گرفته است.
همچنین در مقاطعی به دلیل نفوذ بیگانگان در برخی از اعضای هیات حاکمه پاکستان ارتباطی بین نیروهای سرکش در مرزهای دو کشور و دستگاه هیات حاکمه بوجود آمده است. بنابراین با توجه به این‌که تنش در مرزهای دو کشور به سود هیچ یک از طرفین نیست، می‌بایست ایران و پاکستان با توجه به داشتن دغدغه‌های جدی امنیتی، مشکلات جدید را حل و فصل کنند.
از جمله مواردی که می‌توان در جریان مذاکرات عمران‌خان با مقامات ایرانی در نظر گرفت استقرار نیرو در دو سوی مرزها برای کنترل بیشتر مرزها است. همچنین می‌بایست در دو سوی مرزها تفکرات رادیکال و تجزیه‌طلبانه شناسایی شده و با آنها برخورد شود. چرا که متاسفانه گاهی اوقات این نگرش‌ها با هم تلاقی پیدا می‌کنند، پاکستانی‌ها تلاش کرده‌اند برای قومیت‌زدایی از بلوچ‌ها رادیکالیسم اسلامی را جایگزین کرده تا قومیت‌گرایی بلوچ تحت‌الشعاع قرار گیرد. این در حالی است که این اسلام‌گرایی رادیکالیسم به خاک ایران سرریز می‌کند و دو قومیت بلوچ از منظر رادیکالیسم با هم همکاری می‌کنند. نباید تردید داشته باشیم که بسیاری از این تفکرات رادیکال از بیرون از مرزها وارد می‌شوند بنابراین پاکستان این قابلیت را دارد که روی عربستان تاثیر گذاشته و به جای تنش، روابط ایران و عربستان به سمت دوستی حرکت کند، در این صورت این‌گونه اقدامات تهدیدآمیز علیه کشورمان کاهش خواهد یافت.
در ضمن باید در جریان مذاکرات نخست‌وزیر پاکستان در تهران، دو طرف در نظر داشته باشند که بخشی از مشکلات در مرزها ناشی از توسعه نیافتگی است چرا که توسعه نیافتگی زمینه قاچاق، رادیکالیسم و ناامنی را فراهم می‌کند. بنابراین دو کشور می‌توانند در این زمینه همکاری‌هایی داشته باشند و پاکستان نیز در جهت توسعه یافتگی این مناطق توجه لازم را داشته باشد. در ضمن عمران‌خان می‌تواند آزادی ربوده‌شدگان ایرانی را به عنوان یک خبر و مهم‌ترین هدیه سفر خود برای کشورمان در نظر بگیرد.

مروری بر اقدامات تروریستی در مرزهای مشترک
در سال‌های اخیر بارها در طول مرزهای مشترک ایران و پاکستان شاهد انجام اقدامات تروریستی متعدد از سوی گروهک‌های تروریستی که مامن آنها در خاک پاکستان است بوده‌ایم.
از آخرین نمونه‌های این حوادث می‌توان به حمله تروریستی به سرنشینان اتوبوس متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شهادت 27 نفر به دست تروریست‌های گروهک جیش‌العدل در استان سیستان و بلوچستان در بهمن سال 97 اشاره کرد.
متأسفانه طی سالیان اخیر و به‌دلیل سهل‌انگاری نیروهای امنیت مرزی پاکستان، این تروریست‌ها به صورت پراکنده و اکثراً ناموفق به داخل خاک کشورمان وارد می‌شوند و در معدود عملیات‌ها، دست به ربایش یا به شهادت رساندن مرزبانان کشورمان زده‌اند.
۲۳ مهر ماه سال گذشته بود که شاهد حرکت دیگری از این گروهک تروریستی و ربوده شدن تعدادی از بسیجیان بومی و نیروهای هنگ مرزی در پایگاه مراقبتی نقطه صفر مرزی در جنوب شرق کشور بودیم. از حوادث دیگر تروریستی در مرزهای شرقی مربوط به اردیبهشت 96 و شهادت 9 نفر از مرزبانان کشورمان و اسارت یک نفر به دست برخی اعضای جیش العدل بود. همچنین برخی از اعضای این گروهک در فروردین 94 از خاک پاکستان وارد ایران شده و هشت نفر از نیروهای مرزبانی را به شهادت رسانده بودند. آبان ۹۲ نیز درگیری مسلحانه‌ای بین نیروهای مرزبانی ناجا و اعضای این گروهک تروریستی روی داد که در نتیجه آن ۱۴ تن از مرزبانان به شهادت رسیدند.
همچنین گروهک تروریستی جیش‌العدل در اولین عملیات تروریستی خود که در چهارم شهریور 91 اتفاق افتاد، مدعی شد در یک عملیات مسلحانه ده‌ها تن از پاسداران انقلاب اسلامی را ربوده‌اند و در فاصله کمتر از یک ماه یعنی در ۱۸ مهر همان سال طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که ۱۰ عضو از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به شهادت رسانده است.
علاوه بر این گروهک، اقدامات تروریستی گروهک جندا... به رهبری عبدالمالک ریگی نیز خسارت‌های جانی و مالی فراوانی به مردم ایران وارد کرد که البته با دستگیری و اعدام سرکرده این گروه،‌ مهر پایان بر فعالیت‌های آن زده شد.

مریم شریف‌زاده

سیاسی