رشد سریع روابط تجاری ایران و عراق

بازار ویژه عراق برای ایران
رضا مونسان، عضو اتاق مشترک ایران و عراق
شرایط امروز کشور با توجه به رکود و تحریم بنگاه‌های اقتصادی ما را به‌شدت دچار بحران کرده است. در نتیجه راهکار برون‌رفت از این فضا استفاده از فرصت‌های صادراتی است و در بین همه فرصت‌ها عراق موقعیت ویژه‌ای برای ما دارد. پایانه‌های مرزی مشترک و تبادلات تجاری خوب است؛ بخش زیادی از جمعیت عراق در فاصله نزدیک از مرزهای ما ساکن هستند؛ بنابراین اهمیت دارد شرایطی ایجاد کنیم که این فرآیند تسهیل شود؛ بخشی از تسهیل از طریق دولت با سیاست‌گذاری‌هایی که انجام می‌شود صورت می‌گیرد و بخشی از این اقدامات توسط تشکل‌های بخش خصوصی مشخصا اتاق‌های بازرگانی و اتاق مشترک دو کشور و بخشی هم توسط فعالان بخش خصوصی صورت می‌گیرد.
دولت امسال بخشنامه‌ای در مورد بازگشت ارز حاصله از صادرات ابلاغ کرد که در مقطعی عراق و افغانستان مستثنا شد. این بخشنامه توأم با جهش نرخ ارز شد و هردوی اینها سبب جهش میزان صادرات به عراق شد.
بعد از مدتی دولت استثنا را برداشت و این موضوع مشکل ایجاد کرد. در مورد عراق باید بگویم این کشور بانک زیاد دارد، اما خدمات بانکی ارائه نمی‌دهند. عمده تجار عراقی در تبادلات تجاری خود از روش حواله نقدی استفاده می‌کنند.
حتی با کشوری مانند ترکیه که مشکل تحریم‌ها را ندارد، عراقی‌ها با همان روش جابه‌جایی نقدی از طریق صرافی‌ها این کار را انجام می‌دهند. فرآیند به این شکل است که وقتی صادرکننده ایرانی کالایش را صادر می‌کند، زمانی که خریدار عراقی می‌خواهد این تسویه را انجام بدهد از طریق صرافی پول را پرداخت و صراف معادل ریالی را به شخص پرداخت می‌کند؛ بنابراین اساسا ارزی جابه‌جا نمی‌شود که صادرکننده ملزم به بازگشت به چرخه اقتصاد کشور شود. زمانی که بخشنامه ابلاغ شد شاهد بودیم بسیاری از صادرکنندگان ترجیح دادند صادرات را متوقف کنند.
در بدنه کارشناسی دولت تصمیمات اشتباهی گرفته می‌شود که اثر منفی دارد، به همین دلیل تقاضای بخش خصوصی این است که چنین تصمیماتی با مشارکت بخش خصوصی اعم از اتاق بازرگانی که چنین تجربیاتی دارند صورت گیرد. این موضوع را به بانک مرکزی انتقال دادیم، ولی اقدامی صورت نمی‌گیرد و در جلسات در بسته تصمیماتی می‌گیرند که با واقعیت موجود در بازار متفاوت است.

بازار بزرگ صادراتی برای ایران
غلامرضا ناطقی، صادر کننده مواد لبنی به عراق
عراق بازار بزرگ صادراتی برای ایران است، با توجه به این‌که عراق همسایه ماست باید بهترین استفاده را داشته باشیم و با توجه به همجوار بودن، کار ما رقابتی‌تر و بهتر است و می‌توانیم قوی‌تر در این بازار حضور داشته باشیم، البته مدت‌هاست از این بازار صادرات به خوبی استفاده می‌کنیم. بهترین حالت این است که شرکت‌های ایرانی با دید بلندمدت به عراق نگاه کنند، هرچند ممکن است در ابتدا هزینه بیشتری دهند و حتی اگر لازم باشد زیان دهند. اوایل امسال یک‌بار عنوان شد عراق از بخشنامه بازگشت ارز صادرات، معاف خواهد شد بعد بانک مرکزی دستورالعملی را اعلام کرد مبنی بر این‌که عراق هم مشمول می‌شود؛ اما اصلا امکان انتقال پول از عراق به ایران وجود ندارد. مشتری‌های عراقی ما بحث‌شان این است که نمی‌توانیم پول را از طریق بانکی به شما بدهیم تنها راهش این است که از طریق صرافی به شما پول بدهیم اما نمی‌توانند با هر صرافی‌ای کار کنند. باید با صرافی مطمئن کار کنند. حال این‌که صراف معتمد بانک مرکزی است یا نه مقوله دیگری است که کار را واقعا برای تجار ایرانی در عراق سخت کرده‌است. خیلی از شرکت‌ها مشکل دارند. بانک مرکزی مصوبه‌ای را ابلاغ کرد که هر کسی صادرات بیشتری دارد، بیشتر مشمول تعهد بازگشت ارز می‌شود، به نوعی هر کسی صادرات بیشتری دارد جریمه بیشتر می‌شود که باید به دنبال حل این مشکل بود.
موانع صادراتی که توسط ارگان‌های دولتی در ایران وضع می‌شود برنامه‌ریزی ما را به عنوان تولیدکننده در عراق به‌هم ریخته است. به این ترتیب یک ماه امکان صادرات وجود دارد و ماه دیگر وجود ندارد.

مشکلات بانکی
عمادالدین کبیری، سرپرست کمیته صادرات اتحادیه پوشاک ایران
عراق بازار مناسبی برای محصولات ما است. یک سری صنایع خرد ما هستند که بازار صادراتی قوی ندارند و عراق می‌تواند گام‌های اولیه برای آنها باشد تا صادرات قوی داشته باشند.
بازار عراقی تماماً مصرفی است و تولید ندارند پس متناسب با آن می‌توانیم محصولات خود را در آنجا ارائه دهیم.
تجار بنام عراقی به سمت بازار ایران نمی‌آیند به دلیل این‌که اگر در ویزای آنها مهر ایران بخورد در برخی کشورها آنها را راه نمی‌دهند. مشکل دیگر بحث مالی است، بانک مرکزی ما بشدت برای این‌که بتواند قیمت ارز را نگه دارد از خروج ارز ممانعت می‌کند. یکی از راه‌هایی که برای ممانعت استفاده کرد این بود که صادرکننده ارز را خارج نکند و پول را خارج از ایران خرج نکند. از سوی دیگر، من به‌عنوان تولیدکننده با چند هزار کارگر نمی‌توانم پولم را نیاورم و باید هزینه‌های خودم را پرداخت کنم. دستورالعمل‌های بانک مرکزی باعث شده رکودی در فضای صادرات ایجاد شده و صادرکننده‌ها بازارهای صادراتی را که سال‌ها روی آن زحمت‌کشیده بودند و هزینه کرده‌اند از دست بدهند.
مشکل دیگر بحث تعرفه ترجیحی است، کشورهای دیگر با استفاده از این سازوکار، به راحتی با کشورهایی که هدفمان است تجارت می‌کنند.

توسعه برق عراق با تجهیزات ایرانی
سپهر برزی مهر، دبیر سندیکای صنعت برق
اولویت‌دارترین بازار هدف صنعت برق، عراق است. در حال حاضر به عنوان صادرکنندگان تجهیزات و خدمات فنی مهندسی مهم‌ترین مشکل ما بانکی است. برای بحث ضمانت‌نامه‌های بانکی مطالبات ما از کارفرمایان عراقی نیازمند این است که در سطح بالاتر اختلافات حل شود تا بتوان از این پول به عنوان صندوق ذخیره مشترک استفاده کرد. پتانسیل صادراتی بالایی داریم اما مشکلات این‌چنینی مانعی برای حضور پررنگ ما شده است. در شرایطی که کشور نیاز به تسهیل صادرات دارد بخشنامه بانک مرکزی بسیار مانع و محدودیت ایجاد کرده است به‌خصوص برای شرکت‌ها در حوزه خدمات فنی مهندسی که پروژه‌های بلندمدت دارند و برخی مواقع دو سال بعد پولشان را می‌گیرند. بخشنامه الزام بازگشت ارز حاصله از صادرات باعث شده شرکت‌ها خیلی علاقه‌ای به حضور در مناقصه‌های بین‌المللی نداشته باشند. این بخشنامه باعث شده اختلالی در فرآیند صادرات به‌ویژه در حوزه خدمات فنی مهندسی ایجاد شود.

افزایش تجارت 2 کشور در ماه‌های اخیر
جعفر الحمدانی، رئیس اتحادیه اتاق‌های بازرگانی عراق
روابط ایران و عراق تاریخی و استراتژیک و رو به گسترش است. میزان تجارت دو کشور در ماه‌های اخیر رشد زیادی داشته است. همه کالاهای ایرانی را می‌شناسند و به استفاده از این کالاها علاقه و رغبت دارند. در توسعه روابط تجاری دو کشور، مشکل آنچنانی نیست فقط در خصوص بحث روادید ورود متعدد برای بازرگانان مشکلاتی وجود دارد. همچنین نقل‌وانتقال پول نیز مشکل دیگری است. با توجه به تحریم‌های جدید این وضعیت تشدید و باعث سردرگمی نقل‌وانتقال پول بین دو کشور شده که البته می‌شود با مذاکره راه‌هایی برای آن پیدا کرد. اغلب تجارت ما با ایران مواد غذایی و کالاهای مصرفی است که رقم آن نزدیک به شش میلیارد دلار است. با قاطعیت می‌گویم که همه کالاهای ایرانی موردپسند جامعه عراق است.

استقبال از کالاهای باکیفیت ایرانی
فاضل رسول الحمدانی، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق
کالاهای ایرانی مخصوصا کالاهایی که باکیفیت بالا عرضه می‌شود در عراق جاافتاده و خواهان زیادی دارد، هرچند که کالاهای چینی زیادی در عراق وجود دارد اما باکیفیت پایین است درنتیجه عراقی‌ها کالای باکیفیت را می‌پسندند و علاقه دارند از آن استفاده کنند. بازرگانان عراقی به‌ویژه در استان‌های مرزی با ایران علاقه‌مند واردات کالاهای موردنیاز خود از جمهوری اسلامی ایران هستند. با توجه به پیوندهای گسترده عراق با ایران در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، مذهبی و... همچنان به توسعه و گسترش روابط با ایران فکر می‌کنیم. یکی از اشکالات از دید بازرگانان ایرانی این است که مشکل گمرکی دارند و همیشه می‌گویند تعرفه‌های گمرکی بالایی روی کالاهای ایرانی واردشده به عراق می‌بندند در حالی که این تعرفه‌ها شامل همه کالاها از هر مرز و جایی می‌شود و این به خاطر پشتیبانی از تولید داخلی عراق است و فقط شامل ایرانیان نمی‌شود. از شرکت‌های ایرانی دعوت می‌کنم برای این‌که با این مشکلات روبه‌رو نشوند، شروع به سرمایه‌گذاری و تولید در عراق کنند تا همین‌جا تولید و به مصرف برسانند تا با مشکلی مواجه نشوند. عراق در گسترش پیوندهای اقتصادی، بازرگانی و گردشگری با ایران جدی است.

فرصت توسعه زیرساخت‌های صنعتی عراق برای ایران
محمدرضا کرباسی معاون بین‌الملل اتاق بازگانی

مریم شریف‌زاده
جام‌جم