فناوری هسته‌ای ایران از روزگار کلیدداری آمریکایی‌ها تا افتخارات ملی

حسین آبنیکی، معاون سابق سازمان انرژی اتمی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم آنلاین در خصوص دستاوردهای حوزه هسته‌ای کشور در طول 40 سال انقلاب اسلامی با بیان اینکه قبل از انقلاب درک ضرورت نیاز کشور به فناوری هسته‌ای اتفاق افتاده بود خاطرنشان کرد: این درک ضرورت توسط غربی‌ها به مسئولین وقت قبولانده شده بود و دانشگاه استفورد با بررسی که در مورد ایران کرده بود نیاز به 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای را برای ما تشخیص داد با این حال در داخل کشور درکی از میزان اولویت این فناوری وجود نداشتیم.

آبنیکی با تاکید براینکه غربی‌ها صنعت هسته‌ای را به ما دیکته کرده بودند که کلیدش کاملا در دست آنها بود اظهار کرد: قبل از انقلاب باید در تاسیسات هسته‌ای غربی‌ها مانند معادن اورانیوم آفریقا یا کارخانه یورودیف فرانسه سرمایه‌گذاری کردیم و در این سیستم برای ما تجویز کرده بودند که باید با سرمایه‌گذاری در کارخانجات آنها وارد حوزه هسته‌ای شوید، در این شرایط عملا ما را صاحب فناوری نمی‌کرند بلکه آنها تولید می‌کردند و هرجایی که صلاح می‌دیدند یک محصولی را به ما می‌فروختند.

وی با اشاره به اینکه غربی‌ها در داخل کشور راکتور تهران، راکتور صفر قدرت اصفهان و راکتور بوشهر را قرار بود راه‌اندازی کنند خاطرنشان کرد: طرف غربی این راکتورها را می‌ساخت اما نگهداری و بهره‌‌برداری آن توسط مستشاران غربی بود و اگر راکتور بوشهر هم کامل می‌شد صرفا برق هسته‌ای وارد مدار ما می‌شد اما بستری می‌شد برای اینکه کارشناسان غربی در زیرساخت‌های کشور ما حضور بیشتری داشته باشند.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه کارشناسان ما نه اداره راکتورهای هسته‌ای را بلد بودند و نه درگیر آن می‌شدند خاطرنشان کرد: کلا کاری که انجام می‌شد واگذاری مینیاتوری بود و قرار نبود حضور چندانی در کل فناوری چرخه سوخت هسته‌ای داشته باشیم الا اینکه در کارخانجات‌ آنها سرمایه‌گذاری کنیم و در تولید راکتور هم به هیچ‌وجه حضور نداشتیم و حتی فناوری کار در راکتورهای هسته‌ای را هم قرار نبود در اختیار ما قرار دهند.

وی ادامه داد: تجویزی که غربی‌ها در مورد انرژی هسته‌ای برای ما داشتند محملی می‌شد برای اینکه میلیاردها دلار سرمایه را در اختیار آنها قرار دهیم تا آنها برای توسعه دانش و فناوری خود از آن استفاده کنند؛ عملا برخی از محصولات را به ما بفروشند و بعد بیایند همان محصولات را اداره کنند اما فناوری بخصوصی در اختیار طرف ایرانی قرار نمی‌گرفت مضاف براینکه فناوری که آنها می‌آوردند را هم نمی‌توانستیم بومی کنیم و هیچ کاری با آن فناوری نداشتیم.

آبنیکی با بیان اینکه اتفاق مهم بعد از انقلاب افتاد این بود که ما دارای چرخه سوخت هسته‌ای شدیم خاطرنشان کرد: امروز علی‌رغم تحریم‌هایی که علیه ما اعمال شده چرخه سوخت هسته‌ای را به شکل بومی در اختیار داریم.

وی ادامه داد: اکنون خود ما معادن اورانیوم را شناسایی و اکتشاف می‌کنیم، ماده معدنی را استحصال، سنگ معدن را استخراج و کیک زرد را تولید می‌کنیم، بعد از کیک زرد UF6 تولید می‌کنیم، UF6 را غنی‌سازی و UF6 غنی‌شده را به پودر تبدیل کنیم و بعد آن را به میله‌ها، غلاف‌ها و صفحات سوخت تبدیل کنیم تا سوخت راکتور هسته‌ای را بسازیم، این سوخت را در راکتور استفاده کنیم و بعد از اینکه سوخت مصرف شد پسماند را نگه‌داری کنیم یعنی کل این فناوری چرخه بسته سوخت هسته‌ای را به شکل بومی در اختیار داریم و همه این فرآیند توسط نیروهای ایرانی در حال انجام است.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی خاطرنشان کرد: در دوره شاه که غرب کاملا پشت ما بود و در پازل غرب تعریف می‌شدیم صاحب فناوری هسته‌ای نبودیم و کلید آن در دست مستشاران غربی بود که خیلی رقیق کار می‌کردند اما امروز در حالی که نه تنها غرب بلکه شرق هم ما را تحریم کرده و حتی روسیه هم حاضر نیست این فناوری را در اختیار ما قرار بدهد کل چرخه سوخت را در ایران بومی داریم.

وی تاکید کرد: ما در شرایطی به چرخه کامل و بومی فناوری سوخت هسته‌ای دست پیدا کرده‌ایم که حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که براساس معاهدات بین‌المللی موظف است فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای را در اختیار ما قرار دهد هم از انجام تعهدات خود سرباز زد و براین اساس می‌توانیم بگوئیم ما تنها کشوری هستیم که در شرایط تحریم یکجانبه به فناوری دست پیدا کرده‌ایم.

آبنیکی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در خصوص راکتورهای کشور با بیان اینکه کشور بعد از اینکه غربی‌ها در مورد راکتور هسته‌ای بوشهر ما را تحریم‌ کردند و به بهانه جنگ و غیره همکاری نکردند کار را با روس‌ها جلو بردیم خاطرنشان کرد: با این حال فرق راکتورسازی بعد از انقلاب با قبل از انقلاب این بود که هرچند روس‌ها برای ما راکتور را ساختند اما مهندسین ما در کنار آن‌ها بودند و بهره‌برداری را به خود ما واگذار کردند و امروز خود ما از راکتور بوشهر بهره‌برداری می‌کنیم و در طراحی و ساخت آن نقش داریم.

وی همچنین خاطرنشان کرد: ما راکتور اراک را که برخلاف راکتور آب سبک بوشهر، آب‌سنگین است را هم خودمان ساختیم و عملا الان تکنولوژی ساخت راکتورهای هسته‌ای را بدست ‌آورده‌ایم و فناوری بومی چرخه سوخت را هم کامل در دست داریم و هرچند از سال 92 با توجه به تعهدات برجام بخشی از آنها را از بین برده‌ایم ولی این فناوری همچنان در اختیار ما هست.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی در ادامه در پاسخ به برخی که مطرح می‌کنند فناوری هسته‌ای، فناوری منسوخ متعلق به 60 سال پیش است با تاکید براینکه این مطلب واقعیت ندارد خاطرنشان کرد: همین الان بعضی از کشورهای غربی مانند فرانسه بالای 40 الی 50 درصد برق خود را از انرژی هسته‌ای تامین می‌کنند و اگر این فناوری منسوخ شده بود امروز دیگر نباید از آن استفاده می‌شد در حالی که این فناوری امروز مورد استفاده است و صدها راکتور هسته‌ای در غرب در حال ساخت است و حتی کشورهای منطقه مانند ترکیه، امارات، عربستان و مصر هم در تلاش برای داشتن راکتور هسته‌ای هستند.

وی با بیان اینکه امروزه فناوری هسته‌ای به عنوان فناوری پاک تولید انرژی شناخته می‌شود خاطرنشان کرد: امروز در حوزه کشاورزی هسته‌ای این فناوری بشدت مورد استفاده است و اگر بتوانیم از این فناوری بخوبی در کشور استفاده کنیم به راحتی ‌می‌توانیم بهره‌وری کشاورزی خود را تا 90 درصد ارتقا دهیم و با همین منابع موجود تولیدات کشاورزی خود را دو برابر کنیم.

آبنیکی با اشاره به اینکه اکنون بیش از یک میلیون نفر از رادیو داروهای بومی در کشور استفاده می‌کنند خاطرنشان کرد: علاوه بر این امروزه با دستگاه‌های هسته‌ای اسکن پزشکی بخش وسیعی از انواع بیماری‌ها در کشور تشخیص داده می‌شود و همچنین علاوه بر تولید برق هسته‌ای در بخش‌های دیگر صنعت نیز از فناوری هسته‌ای استفاده می‌شود.

وی با تاکید براینکه غیرممکن است کشور بدون فناوری‌های هسته‌ای توسعه اقتصادی و پیشرفت داشته باشد خاطرنشان کرد: وقتی فناوری‌های هسته‌ای را در اختیار داشته باشیم بسیاری از فناوری‌های دیگر را هم در اختیار خواهیم داشت و عملا سرریز این فناوری می‌تواند در فناوری‌های دیگر به ما کمک کند.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی ادامه داد: کسی که فناوری هسته‌ای بومی دارد فناوری خلأ، فناوری پیشرفته سیستم صنعتی و هزار فناوری دیگر را در اختیار می‌گیرد تا بتواند به فناوری هسته‌ای برسد و عملا ما وقتی به این فناوری رسیدیم عملا توانسته‌ایم ده‌ها فناوری ریز و درشت دیگر را مورد استفاده قرار دهیم ضمن اینکه محصولات فناوری هسته‌ای در حوزه برق، کشاورزی، پزشکی و صنعت بشدت مورد استفاده قرار می‌گیرد و موجب رشد و گسترش کشور می‌شود.

وی با تاکید براینکه توسعه فناوری هسته‌ای نه یک انتخاب بلکه یک الزام برای کشور است خاطرنشان کرد: اگر قرار است امروز کشور توسعه اقتصادی و پیشرفت صنعت داشته باشد لاجرم باید فناوری هسته‌ای را در اختیار بگیرد و این در حالی است که ما در بهترین شرایط این حوزه هستیم.

آبنیکی با بیان اینکه ما چرخه سوخت هسته‌ای را در شرایط تحریم بدست آورده‌ایم خاطرنشان کرد: همین مساله نشان می‌دهد تحریم هیچ نقشی در عقب ماندگی اقتصاد، صنعت و فناوری کشور ندارد و اصلا نمی‌تواند موجب عقب‌ماندگی صنعت خودرو یا نفت ما بشود چرا که این تحریم در حوزه موشکی و هسته‌ای هم بوده اما در حالی که فناوری نفت و خوردرو پیچیده‌تر از انرژی هسته‌ای و موشکی است موفق شده‌ایم.

وی در بخش پایانی این گفت‌وگو با تاکید براینکه ما می‌توانیم و باید علی‌رغم برجام در فناوری هسته‌ای جلو برویم خاطرنشان کرد: برجام با وجود محدودیت‌های که تحمیل کرده اما نباید موجب توقف صنعت هسته‌ای کشور شود.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی با تاکید براینکه باید از فناوری هسته‌ای در حوزه کشاورزی و پزشکی استفاده کنیم اظهار کرد: علی‌رغم تعهدات داده شده، برجام مانع این نیست که ما روتورهای هسته‌ای ایجاد کنیم، راکتورهای هسته‌ای را توسعه بدهیم، از برق هسته‌ای بیشتر استفاده کنیم، از این فناوری در آب‌شیرین‌کن‌ها استفاده کنیم و مشکلاتی که در حوزه خشکسالی داریم را از بین ببریم و یا در حوزه کشاورزی با پرتو دهی محصولات یا توسعه نباتات مشکلات کشاورزی از بین ببریم.

وی با بیان اینکه برجام نمی‌تواند قفل صنعت هسته‌ای ما باشد خاطرنشان کرد: ما نباید تحریم‌هایی که در صنعت هسته‌ای پذیرفته‌ایم را به ذهن خود بزنیم بلکه باید علی‌رغم محدودیت‌هایی که داریم این فناوری را به همه عرصه‌های فنی و اقتصادی کشور ببریم تا زمانی که این محدودیت‌ها برداشته شود با سرعت و توان بیشتری توسعه فناوری را دنبال کنیم.