جهان در قاب 2018

آمریکای افسارگسیخته
با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا این کشور وارد دوران تازه‌ای از هم گسیختگی و هرج و مرج شد. همین چند روز پیش بود که به‌دلیل تشدید اختلاف بین دونالد ترامپ رئیس‌جمهور جمهوریخواه آمریکا با دموکرات‌های این کشور بر سر هزینه و بودجه احداث دیوار امنیتی در مرز مشترک با مکزیک، دولت و نهادهای دولتی آمریکا تعطیل شد و این تعطیلی همچنان به قوت خود باقی است. ترامپ در اواخر سال 2017 خروج کشورش را از توافقنامه پاریس درباره آب و هوا اعلام کرد و بعد از آن نیز در پاییز گذشته از توافق «برجام» خارج شد. اقداماتی که تاکنون بارها از سوی مقامات آمریکایی و غیر آمریکایی مورد نقد قرار گرفته است. جالب این‌که در انتخابات میان دوره‌ای آمریکا که همین چندماه پیش برگزار شد، حزب دموکرات این کشور توانست اکثریت را در مجلس نمایندگان کسب کند و به این وسیله توازن قوا را در بین نهادهای سیاسی آمریکا به نفع خود تغییر دهد. همین مساله فرصت را به دست منتقدان ترامپ داده است تا او را بیش از پیش در گوشه رینگ گذاشته و تهدید به استیضاح و حتی برکناری کنند.

روسیه؛ تنش با غرب ونزدیکی به شرق
روسیه، پهناورترین کشور جهان طی سال 2018 میلادی با رویدادهای مختلف داخلی و خارجی روبه‌رو بود ازجمله این کشور در بعد بین‌المللی با تحریم‌ها و تنش‌های بی‌سابقه از سوی غرب مواجه شد، روابط خود با شرقی‌ها را بهبود بخشید و بیش از همیشه اعتماد کشورهای منطقه را به‌دست آورد. روس‌ها طی یک سال گذشته همکاری‌های راهبردی خود با ایران و ترکیه درخصوص مساله سوریه را ادامه دادند و از تمایل خود برای بهبود روابط با آمریکا گفتند و هند و چین را شریک‌های راهبردی خود خواندند. روسیه سال گذشته میلادی میزبان بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان (جام‌جهانی فوتبال 2018 ) بود و فرصت مناسبی یافت تا با پروژه روس هراسی غرب از طریق دیپلماسی عمومی مقابله کند و تصویری واقعی‌تر از خود به جهانیان ارائه دهد. هفتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه اواخر اسفند برگزار شد و ولادیمیر پوتین از میان هشت نامزد ریاست‌جمهوری، موفق شد بار دیگر بر صندلی قدرت در کرملین تکیه بزند. وی با پایان سال 2018، تا پنج سال دیگر در قدرت می‌ماند.

دستاورد مقاومت، جنایات صهیونیست‌ها
جمعه گذشته چهلمین هفته راهپیمایی‌های موسوم به «بازگشت» در مرزهای غزه و سرزمین‌های اشغالی برگزار شد. این راهپیمایی‌ها به‌دنبال تصمیم گستاخانه دونالد ترامپ مبنی بر معرفی بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل شروع شد و به صورت هفتگی ادامه دارد. تاکنون رژیم صهیونیستی با انواع و اقسام خشونت‌ها درصدد سرکوب این اعتراضات مسالمت‌آمیز بر آمده اما قادر به خاموش کردن شعله آن نشده است. اعتراضات غزه حتی فلسطینی‌های ساکن بیت المقدس و کرانه باختری را ترغیب کرد تا مقاومت را از سر بگیرند و در برابر تجاوزات صهیونیست‌ها و شهرک‌نشینان یهودی استقامت کنند. یک نمونه بارز از این استقامت روستای خان الاحمر بودکه به نمادی شکست ناپذیر تبدیل شد. مدت چهار ماه ساکنان خان الاحمر ( واقع در شرق قدس) در برابر تهدید صهیونیست‌ها مقاومت کردند. مقامات اسرائیلی تهدید کرده بودند باید این روستا تخریب و ساکنانش به جای دیگر کوچانده شوند. لیکن مقاومت فلسطینی‌ها مانع توسعه شهرک‌سازی در روستای خان الاحمر شد و آنچه در این روستا اتفاق افتاد درحقیقت دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های فلسطینیان بود.

پیروزی قاطع اسد
روزنامه گاردین با اشاره به تحولات ماه‌های اخیر در سوریه نوشت سال ۲۰۱۸ در حالی به پایان می‌رسد که بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه توانسته قاطعانه جایگاه خود را تثبیت کند. این روزنامه با بیان این‌که رئیس‌جمهور سوریه توانسته بر معارضین مسلح پیروز شده و چالش‌های داخلی را از میان بردارد، افزود: اسد و ایران دیگر با تهدید حضور بی‌پایان آمریکا در شرق سوریه مواجه نیستند. نویسنده گاردین سپس با بیان این‌که اکنون روند مذاکرات ژنو که تحت نظر سازمان ملل متحد برگزار می‌شد، عملا بی‌معنی شده است، خروج ترامپ هرگونه تهدید ناشی از حضور نامحدود آمریکا داخل مرزهای سوریه را از میان برداشت. این [تصمیم] همچنین عملا هرگونه چالش سیاسی بالقوه ناشی از روند ژنو برای اسد را - که زمانی جزو اهداف حضور آمریکا بود - از بین برد. احیای روابط با همسایگان عرب هم دستاوردهای نظامی شش ماهه اخیر را تثبیت کرد.تا همین چند وقت پیش بسیاری تردید داشتند که اسد بتواند بار دیگر به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای که روابطی عادی با دیگر کشورها دارد، ظهور کند. به نوشته گاردین « اکنون، اما واقعیت‌ها نشان می‌دهد او شانس زیادی برای انجام این کار دارد.»

افغانستان؛ بمب و گفت‌وگو
سال گذشته میلادی در حالی که همچنان افغانستان شاهد حوادث تروریستی متعدد بود، پس از مدت‌ها مذاکرات صلحی نیز شکل گرفت. این مذاکرات ابتدا به صورت پنهانی میان آمریکا و نمایندگان دولت افغانستان با طالبان صورت گرفت تا این‌که در نهایت پرده‌ها کنار رفت وهمه طرف‌ها خواستارحل و فصل مشکلات و مسائل افغانستان از طریق مذاکرات صلح شدند. افغانستان سال هاست که با جنگ و درگیری‌های خونین مواجه است که همین مساله سبب گردیده امنیت و آرامش از این سرزمین رخت بر بسته وزمینه مساعدی برای شکل‌گیری داعش و انتقال بحران و تروریسم جدید به این بخش از جهان در کنار مرزهای ایران، روسیه و چین فراهم گردد. در همین شرایط ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا گفته است قصد دارد نیمی از نیروهای خود را از افغانستان خارج کند.

خانم می در کوزه برگزیت
همان زمان که برگزیت با آرای شکننده مردم بریتانیا تایید شد و به دنبال آن خانم می‌ به نخست‌وزیری رسید، مشخص بود که برای اجرای این درخواست، دولت بریتانیا با مشکل مواجه خواهد شد و در واقع انگلستان قادر نخواهد بود به آسانی به این خواسته جامه‌عمل بپوشاند. اسکاتلندی‌ها و ایرلند شمالی مخالف برگزیت بوده و در کنار حزب کارگر و بخشی از حزب حاکم محافظه‌کار، تمایلی به اجرایی شدن برگزیت ندارند. این اواخر اختلافات در انگلستان به جایی رسید که اعضای حزب حاکم نیز گفتند مخالف ادامه نخست‌وزیری ترزا می ‌هستند؛ از همین‌رو برخی از ناظران احتمال می‌دهند در سال جدید میلادی خانم می‌ برکنار شده و انگلستان برای خود نخست‌وزیر جدیدی انتخاب کند. همچنین امکان برگزاری دومین همه‌پرسی در این کشور نیز وجود دارد و ممکن است نتیجه آن برخلاف نتیجه همه‌پرسی نخست بوده و این کشور همچنان در اتحادیه اروپا باقی بماند.

فتح پاریس با جلیقه زردها
اعتراضات خیابانی با عنوان «جلیقه‌زردها» که از اواسط ماه نوامبر در پاریس شروع شد، پاسخی به طرح دولت فرانسه برای افزایش قیمت بنزین و سوخت دیزلی بود که در حال حاضر به دردسر بزرگ واقعی برای کاخ الیزه تبدیل شده است. جلیقه‌زردها از درخواست‌های اقتصادی به سمت خواسته‌های سیاسی پیشرفت کرده و خواستار برکناری دولت و استعفای امانوئل مکرون از سمت ریاست‌جمهوری شده‌اند. تاکنون مقامات پاریس مجبور شده‌اند امتیازات قابل‌توجهی به معترضان بدهند. اما جلیقه‌زردها می‌گویند قانع نشده‌اند و همچنان به اعتراضات خود ادامه خواهند داد. آنها در آخرین راهپیمایی‌های خود خواستار استعفای امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه شده‌اند. برخی از کارشناسان اعتراضات جلیقه زردها را شورش طبقات محروم و فرودست اروپایی علیه نظام سرمایه‌داری نئولیبرال می‌دانند و معتقدند این جنبش‌ها به سایر کشورهای اروپایی نیز کشیده خواهد شد.

نامه‌های عاشقانه ترامپ و اون
شبه‌جزیره کره پس از جنگ دوم جهانی قدم در مسیر تجزیه و جنگ سرد گذاشت. این وضعیت تا امروز ادامه داشته و دو کره در حالتی بین نه جنگ و نه صلح به‌سر می‌برند.
با این حال سال گذشته شبه‌جزیره کره شاهد تحولات چشمگیر و مهمی بود که ازجمله آن باید به ملاقات دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا با کیم جونگ اون رهبر کره‌شمالی از یک‌سو و دیدار رهبران دو کره از سوی دیگر اشاره کرد. هدف از این دیدار‌ها خلع‌سلاح شبه‌جزیره کره از سلاح‌های اتمی و نامتعارف بود. به دنبال آن واشنگتن مانور نظامی مشترک با کره‌جنوبی در منطقه را لغو کرد و پیونگ‌یانگ هم برنامه تولید سلاح‌های هسته‌ای و کار روی طرح‌های نظامی خود را متوقف کرد. گرچه در ابتدا نسبت به این ملاقات‌ها و مذاکرات امیدواری‌های زیادی مطرح شده بود اما به مرور زمان معلوم شد بیشتر طبل توخالی بوده است. زیرا در همان حال که دونالد ترامپ نامه‌های رهبر کره‌شمالی به خود را نامه‌های عاشقانه توصیف می‌کرد با تداوم تحریم‌های شدید خشم مقامات کره‌شمالی را فراهم می‌ساخت. از طرف دیگر هرچند رهبر کره جنوبی تلاش می‌کرد راه مصالحه بین کشورش با همسایه شمالی را هموار سازد، آمریکایی‌ها با دخالت‌های خود چوب لای چرخ این پروسه گذاشته و اجازه ندادند که مذاکرات دو کره به نتیجه مطلوب خود برسد.

خون خاشقجی بر دامن بن‌سلمان
یکی از مسائلی که سال 2018 افکار عمومی جهان را در یک شوک عمیق و حیرت‌آور فرو برد مساله قتل فجیع جمال خاشقجی روزنامه‌نگار برجسته و منتقد عربستان سعودی بود که در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسید و جسدش شقه شقه شد. این اقدام که اعتراض جامعه جهانی را در پی داشت و حتی مجله تایم تصویر جلد خود را که به شخصیت‌های مهم سال اختصاص می‌دهد به جمال خاشقجی اختصاص داد. عربستان سعودی ابتدا این قتل را منکر شد اما بعد با افشاگری‌های ترکیه مجبور به اعتراف شد ولی حاضر نشد عاملان این قتل را معرفی کند یا به ترکیه تحویل دهد. این در حالی بود که رسانه‌های جهانی هر روز با افشای اسناد جدیدی نشان می‌دادند محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به صورت مستقیم در این قتل دست داشته است. به همین دلیل بسیاری از فعالان حقوق بشری در سراسر جهان خواستار کنار گذاشتن محمد بن سلمان از مقام خود شدند. با این حال سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان و رئیس‌جمهور آمریکا به صورت هماهنگ از بن سلمان دفاع و حمایت کردند و نشان دادند قصد ندارند جلوی ادامه خشونت‌ها و نا امنی‌ها درمنطقه گرفته شود.

یمن؛ یک قدم به صلح
طرف‌های درگیر در یمن سرانجام زیر نظر سازمان ملل توافق کردند که در بندر استراتژیک الحدیده آتش‌بس برقرار کنند. به‌دنبال آن سازمان ملل نیروهای پاسدار خود را به منطقه اعزام کرد تا ضامن بقای این آتش‌بس باشند. با برقراری آتش بس گروه‌های مقاومت مردمی یمن به رهبری انصارا... نیروهای خود را جابه‌جا کرده و بخش‌های مهمی از بندر الحدیده را تحویل سازمان ملل دادند. توافق یمنی‌ها در شش بند تنظیم شده و قرار است تا گفت‌وگو بر سر آینده سیاسی این کشور پیش برود. این گفت‌وگوها درحال حاضر فقط یک مرحله خود را پشت سر گذاشته است. دولت عربستان سعودی چهار سال پیش با اعلام یک ائتلاف کذایی به همراه امارات عربی متحده به یمن یورش آوردند. جنگ خونین یمن تاکنون بیش از 130 هزار کشته و هزاران زخمی و میلیون‌ها آواره داشته است. حمله تجاوزگر عربستان که با حمایت کشورهای غربی همراه بود هیچ حاصلی جز شکست تاکنون به همراه نداشته است. شکست‌های متعدد عربستان و مساله قتل خاشقجی فشارهای جدیدی را متوجه عربستان کرد تا به این جنگ خانمانسوز پایان دهد.

پیروزی محور مقاومت در عراق
انتخابات پارلمانی و سراسری عراق تجربه مهم و موثری بود که سال گذشته با موفقیت به سرانجام رسید و یک‌بار دیگر عرصه سیاسی این کشور را به نفع محور مقاومت رقم زد. در نتیجه این انتخابات محمد الحلبوسی به ریاست مجلس، برهم صالح به ریاست جمهوری و عادل عبدالمهدی به نخست وزیری رسید که همه تقریبا در یک جهت و در خط حفظ روابط حسن همجواری با همسایگان و دفاع از منافع ملی کشورشان هستند. همزمان با اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران تمام مقامات عراقی اعلام کردند خواستار تداوم روابط تجاری خود با ایران هستند و قصد ندارند در این باره با تحریم‌های یکجانبه آمریکا همسو باشند. به همین دلیل دولت آمریکا نیز مجبور شد عراق را از تحریم‌ها معاف کرده و بعد برای یک دوره دیگر این معافیت را تمدید کند. اعضای کابینه دولت عادل عبدالمهدی تقریبا در حال تکمیل است و شخص او نیز با ایران و بخصوص با دوستداران ایران در عراق رابطه خوبی دارد. سفر مقامات عراقی به ایران، عربستان و ترکیه که همسایگان قدرتمند و تاثیر گذارعراق به شمار می‌روند، نشان از عزم جدی بغداد برای همکاری با همسایگان دارد.

رحیم محمدی

بین‌الملل