موج رقابت

رادیو نیز به عنوان یک رسانه از این ظرفیت سرگرمی و نشاط برای لذت مخاطبان خود بهره برده هر چند نسبت به تلویزیون از امکانات کمتری برای برگزاری مسابقه برخودار بوده است . در دهه 60 البته به‌دلیل فضای جنگی که بر جامعه حاکم بود، شبکه‌های رادیویی به اندازه امروز گسترش نیافته بود و کمتر می‌توان سراغی از یک مسابقه رادیویی ماندگار گرفت. ضمن این‌که مدیوم رادیو به‌دلیل خاصیت سرعت انتقال اخبار و اطلاعات بیشتر در بخش اطلاع‌رسانی فعال بود اما از دهه 70 به بعد بویژه با رشد و توسعه فناوری‌های نوین رسانه‌ای، امکان و ظرفیت بیشتری برای رادیو فراهم شد تا از مسابقه در تولیدات خود استفاده بیشتری داشته باشد.

مسابقات حافظه محور و مدرسه ای

رادیو به‌دلیل ماهیت صوتی و کلامی خود بیش از هر چیز از مسابقاتی که ساختار سوال و جوابی داشتند، استفاده کرده است. ضمن این‌که به‌واسطه همین ویژگی شاید سطح محتوایی و معرفتی این سوالات بیش از مسابقات تلویزیونی هم بوده باشد. به عبارت دیگر ساختار رادیو ایجاب می‌کند مسابقات بیشتر حول سنجش اطلاعات و دانش شرکت‌کننده صورت بندی شود و چه بسا به همین دلیل هم حافظه محور باشد. از این‌رو می‌توان یکی از ویژگی‌های مسابقات رادیویی را ساختار امتحانی نظام آموزشی بویژه آزمون‌های شفاهی دانست و بر این مبنا به آن عنوان مسابقات مدرسه‌ای داد. البته ماهیت صوتی و شنیداری رادیو در تعیین نوع و جنس سوالات هم مورد استفاده قرار می‌گرفت به این معنا که مثلا صدای یک بازیگر در یک فیلم پخش می‌شد و ازمخاطب می‌خواستند حدس بزند این صدای کدام هنرپیشه است یا موسیقی و صدای خواننده‌ای پخش می‌شد تا شناخت شرکت‌کننده نسبت به آن سنجیده شود. از این رو سوالات گفتاری ـ کلامی سویه پر رنگ تری در مسابقات رادیویی داشت.

مسابقات نخبه گرایانه

رادیو به‌دلیل این‌که رسانه فاخرتری است و فرهیختگان بیشتری مخاطب آن هستند در بخش مسابقات هم رویکرد نخبه‌گرایانه‌تری داشته و سطح سوالات و آزمون‌های آن از سطح عمومی و عامیانه بالاتر است. از این‌رو بسیاری از فرهیختگان و تحصیلکردگان جامعه چه در مقام شرکت‌کننده و چه در مقام شنونده از امکان بیشتری برای بهره‌برداری و لذت از مسابقات رسانه‌ای برخوردار بودند. ازاین رو می‌توان مدعی شد تعداد مسابقات جدی و علمی‌تر در رادیو بیش از تلویزیون بوده و هست. در واقع مسابقات تخصصی در رادیو جایگاه مهم‌تری داشته است.

مسابقات گویندگی

یکی از مهم‌ترین مسابقاتی که مبتنی بر ماهیت و ساختار رادیو تولید شده، مسابقات تست گویندگی و اجرا بود که بشدت هم مورد اقبال مخاطب واقع شده بویژه برای علاقه‌مندان گویندگی. این مسابقات البته واجد سویه آموزشی هم بود و یک تجربه عملی گویندگی به‌شمار می‌آمد. مسابقاتی که می‌توان آنها را کشف و آزمون استعدادها هم دانست و صرفا مبتنی بر هوش یا حافظه نیست. در واقع این جنس از مسابقات را می‌توان مهارت محور دانست که با توجه به ویژگی‌های رادیو، سنجش مهارت‌های کلامی و فن بیان است.

در ادامه این گزارش تلاش خواهیم کرد به چند نمونه موفق از مسابقات رادیویی در شبکه‌های مختلف بپردازیم و آنها را معرفی کنیم:

مسابقه بی‌سابقه: یکی از متفاوت‌ترین مسابقات رادیویی محسوب می‌شود که از عنصر طنز بهره برده است. در واقع «مسابقه‌بی‌سابقه» طنز نمایشی در قالب مسابقه است که سوالات مختلف با اجرای بازیگران برنامه مطرح می‌شود و پاسخ‌های طنزآمیزی را به دنبال دارد. این مسابقه در عین سرگرم‌کنندگی واجد نوعی نشاط و پویایی است که شنوندگان را به‌وجد می‌آورد. مسابقه‌ای در شبکه رادیویی صبا که علاقه‌مندان به هنر نمایش و طنز می‌توانند از شنیدن آن لذت برده یا در آن شرکت کنند.

مسابقه عصرانه: این عنوان یکی از بخش‌های برنامه عصرانه شبکه معارف است که در کنار پرداختن به مسائل معارفی بخشی را به مسابقه اختصاص داده که در همان فضای معارفی طراحی شده است. این مسابقه با حضور شنوندگان در برنامه و به شکل زنده اجرا می‌شود. سویه معارفی سوالات، زنده بودن و استمرار روزانه را می‌توان از ویژگی‌های مهم این مسابقه دانست.

مسابقه اف‌ام 102: مسابقه‌ای در حوزه بهداشت است که از شبکه رادیویی سلامت روی آنتن می‌رود و درونمایه سوالات آن در حوزه پزشکی و سلامت است. افزایش سطح اطلاعات پزشکی، بهداشتی، تغذیه‌ای، ورزشی و سلامت عمومی مخاطبان را می‌توان از اهداف این مسابقه دانست. اطلاعات این مسابقه صرفا جنبه شناختی نداشته و واجد سویه کاربردی و عملی است. از این رو شنیدن این مسابقه علاوه بر آن وجوه سرگرم‌کنندگی به کسب اطلاعات مفید و قابل استفاده در تامین و تضمین سلامت می‌پردازد که شنیدن آن را می‌توان به همه اقشار اجتماعی توصیه کرد.

مسابقه 9 با 2: مسابقه هیجان‌انگیز ورزشی برای مخاطبان رادیو ورزش است که به‌دلیل ماهیت ورزشی آن سنخیت بیشتری با مسابقه و سویه رقابتی آن دارد. علاقه‌مندان ورزش علاوه بر استفاده از اخبار یا برنامه‌های ورزشی این شبکه می‌توانند لحظاتی از شادی و نشاط را با شنیدن این برنامه تجربه کنند.

مسابقه 021 : برنامه عصرانه‌ای از رادیو تهران است که از شنبه تا چهارشنبه هر هفته با دو تیم مجزا اجرا می‌شود. محور اصلی این برنامه عصرانه، مسابقه است که طی آن در هر روز دو شرکت‌کننده که پیشتر برای مسابقه تلفنی در این برنامه اعلام آمادگی کرده اند از طریق خط تلفن مستقیم در این برنامه شرکت می‌کنند. البته این برنامه صرفا تفریحی و سرگرمی برای عصرهاست و برای مخاطبان خسته از یک روز کاری که به خانه برمی‌گردند، این برنامه کمی از خستگی‌‌شان می‌کاهد. خوشبختانه طی تماس‌هایی که با برنامه برقرار شده اغلب مخاطبان اذعان می‌دارند این برنامه اندکی از استرس و فشارکار روزانه‌شان می‌کاهد. هدف این برنامه ایجاد اوقات مفرح و سرگرم‌کننده برای مخاطبان است تا شنونده‌ها لحظات شادی داشته باشند، البته در قالب مسابقه‌ای شاد، اطلاعاتی مفید به مخاطبان برنامه منتقل می‌شود.

مسابقات قرآنی: یکی از مهم‌ترین شکل مسابقات رادیویی به مسابقات قرآنی اختصاص دارد که علاوه بر شبکه قرآن از شبکه معارف و فرهنگ هم روی آنتن رفته است. این مسابقه از طریق سرگرمی و سنجش اطلاعات قرآنی ضمن ایجاد یک نشاط معنوی به افزایش اطلاعات قرآنی مخاطب هم کمک می‌کند. مسابقه قرآنی بشری و فائزون، نمونه‌ای از این مسابقات در رادیو قرآن هستند که با هدف ارتقای سطح تلاوت، اذان و دعاخوانی و مناجات از رادیو قرآن پخش می‌شوند.

همچنین این برنامه بخش‌های مختلف دارد. قبل از شروع مسابقه مجریان برنامه طی یک گفت‌وگوی صمیمانه و شوخ طبعانه، شرایط مناسبی را برای شرکت کننده فراهم می‌کنند تا از استرس گفت‌وگوی زنده کمی کاسته شود.

سید رضا صائمی