روش‌های حفظ توانایی باروری در مبتلایان به سرطان

روش و زمان نگهداری سلول و بافت‌های جنسی در بیماران بالغ و نابالغ و همچنین خانم‌ها و آقایان متفاوت است. یک مرد بالغ در هر انزال می‌تواند تا 200 میلیون اسپرم از خود خارج کند. اگر این تعداد به زیر 20 میلیون اسپرم برسد، فرد نابالغ محسوب می‌شود. در آقایان بالغ به محض اطلاع از بروز سرطان، بیمار می‌تواند به بانک اسپرم مراجعه و میلیون‌ها اسپرم را در بانک ذخیره کند. بنابراین در سال‌های بعد از درمان، مشکلی برای تهیه سلول جنسی خود یا همان اسپرم نخواهد داشت. ذخیره اسپرم در بانک سلول‌های جنسی، تقریبا سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش در بین بیماران سرطانی محسوب می‌شود.

اما در خانم‌های بالغ مساله کمی پیچیده‌تر است. زمانی که یک خانم بالغ متوجه بیماری خود می‌شود، باید بلافاصله درمان سرطان را آغاز کند. در این حالت برای گرفتن تخمک، بیمار باید تحت فرآیند تحریک تخمدان قرار بگیرد. هر خانم در چرخه جنسی خود که تقریبا یک ماه طول می‌کشد، یک تا دو تخمک آزاد می‌کند. برای ذخیره‌سازی تخمک لازم است تعداد بیشتری تخمک در دسترس قرار گیرد تا این فرآیند موثر و کاربردی باشد. در این شرایط تولید تخمک بیشتر با استفاده از هورمون‌های تحریک‌کننده تخمدان، چیزی حدود دو ماه زمان نیاز دارد. البته در سال‌های اخیر این زمان در برخی روش‌ها به حدود دو هفته نیز کاهش یافته است. اگر پزشک آنکولوژیست با توجه به شرایط بیمار بتواند این زمان را به او بدهد،گرفتن تخمک عملی خواهد شد. اما در صورتی‌که دادن این فرصت به بیمار مبتلا به سرطان ممکن نباشد، راهی جز انجماد بافت تخمدان وجود نخواهد داشت. در این زمان به‌وسیله لاپاراسکوپی بخش کوچکی از بافت تخمدان یک طرف از بدن خارج شده و در اختیار بانک تخمدان قرار می‌گیرد. سپس این قطعه از تخمدان در بانک تخمدان، به قطعات کوچک‌تر تقسیم شده و با روش‌های انجمادی استاندارد ذخیره می‌شود. این قطعات کوچک بافت تخمدان حاوی سلول‌های جنسی ماده یا همان تخمک‌ها هستند.

در بیماران نابالغ وضعیت به گونه دیگری است. وقتی یک پسر یا دختر بچه نابالغ دچار سرطان می‌شود، لازم است تا قبل از شروع درمان سرطان، نمونه‌های جنسی وی ذخیره شود تا سال‌ها بعد در زمان مورد نیاز از این سلول‌ها برای باروری فرد استفاده شود. اما به‌دلیل این‌که بیماران نابالغ توانایی تولید اسپرم یا تخمک بالغ را در دوره پیش از بلوغ ندارند، ذخیره‌سازی بافت‌های تناسلی یعنی تخمدان و بیضه، تنها راه حفظ توانایی باروری برای این بیماران است. با توجه به افزایش زنده‌مانی بیماران مبتلا به سرطان به علت افزایش امید به زندگی و پیشرفت‌های قابل توجه در تشخیص و درمان سرطان، اقدام جدی در جهت حفظ توانایی باروری این بیماران، روز به روز بیشتر احساس می‌شود.

دکتر روح‌ا... فتحی

عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان