چرا تاباندن نور لیزر به هواپیما می‌تواند جان مسافران را به خطر بیندازد؟

متأسفانه این اتفاق در بسیاری از نقاط جهان و از جمله در کشور ما به تفریحی برای برخی تبدیل شده است؛ افرادی که در اطراف فرودگاه‌ها منتظر عبور هواپیمایی هستند تا با نور لیزر سبز از آن پذیرایی کنند. قدرت لیزرهای دستی کوچکی که اغلب در اختیار معلمان و منجمان برای نشان دادن صورت‌های فلکی و اجرام آسمانی در رصدگاه‌ها استفاده شده یا استادان دانشگاه برای اشاره به نکات مهم درسی روی‌تخته یا پرده از آن استفاده می‌کنند. معمولا از پنج وات تجاوز نمی‌کند. این قدرت در مقایسه با دیگر لوازم الکتریکی به نظر بسیار کم می‌آید، ولی به علت تمرکز در ابعاد کوچکی از سطح، می‌تواند نور لیزر را تا فواصل دور، بالغ بر 500 متر منتشر کند. فاصله‌ای که زمان برخاستن و نشستن هواپیما از زمین است و البته مهم‌ترین و خطرناک‌ترین بخش هر پروازی را شامل می‌شود.

بهتر است ابتدا به نکات فیزیولوژیک پرواز اشاره‌ای داشته باشیم. خلبانان برای این‌که مجوز لازم برای پرواز را از سازمان هواپیمایی هر کشوری دریافت کنند، ملزم به گذراندن آزمون‌های پزشکی مشخصی برای تائید سلامت جسمی و روحی‌شان هستند. بجز آزمایش‌های سالانه، خلبانان باید همواره برخی محدودیت‌ها را نیز رعایت کنند. یکی از همین محدودیت‌ها، رعایت زمان استاندارد برای تطبیق نورها در زمان تاریکی و پروازهای شب است. چشم انسان برای این‌که بتواند توانایی دیدن در شب را داشته باشد باید حدود 30دقیقه در محیط تاریک قرار بگیرد. هر نور شدیدی که در این بازه به چشم انسان برخورد کند، می‌تواند باعث کاهش بینایی موقت او شود. تجزیه‌ رودوپسین به‌عنوان ترکیبی از یک شکل خاص از ویتامین A و نوعی پروتئین، طی چرخه‌ای در سلول‌های بینایی اتفاق می‌افتد که وظیفه‌ آن بهبود بینایی در شرایط نور کم است. از سویی، ابعاد مردمک با نور محیط تنظیم می‌شود که تغییرات شدید نور می‌تواند عاملی در کاهش موقت بینایی پس از تنگ شدن مردمک باشد. پس بهترین روش برای جلوگیری از کاهش بینایی در شب، قرار گرفتن در تاریکی قبل از آغاز پرواز است. هر عامل خارجی که چرخه‌ رودوپسین و تغییرات لحظه‌ای مردمک را به‌وجود آورد، می‌تواند تهدیدی برای توانایی بینایی یک خلبان محسوب شود.

حالا فرض کنید در حساس‌ترین و خطرناک‌ترین لحظات پرواز که هواپیما فاصله‌ کمی با زمین دارد، نور لیزری که مستقیما به سمت خلبانان نشانه می‌رود، چه می‌تواند بر سر بینایی آنان بیاورد. این اتفاق هنگام نشستن هواپیما روی باند پرواز که نیاز به تمرکز و نگاه خلبان به زمین دارد، می‌تواند خطرناک و حتی حادثه‌ساز شود. اگر خلبان در ثانیه‌های آخر لندینگ دچار کاهش بینایی شود، چیزی جز برخورد محکم هواپیما به زمین در پی نخواهد داشت. به همین علت پلیس و سازمان‌های مسئول تأمین ایمنی پرواز در بیشتر کشورها، ضمن جست‌وجو برای دستگیری عاملان تاباندن نورهای لیزر در اطراف فرودگا‌ه‌ها، در صورت یافتن این افراد بازداشت‌های طولانی‌مدت و محکومیت‌های شدید برایشان در نظر می‌گیرند.

خلبان محمدتقی امیرسام

جام‌جم