مثلث تهران، مسکو، آنکارا الگویی برای همکاری‌های منطقه‌ای

در این میان ایران و روسیه تقریبا از همان اوایل بحران سوریه به‌صورت هماهنگ به حمایت از دولت قانونی سوریه پرداختند و کشور ترکیه در مسیری مخالف حرکت می‌کرد، اما روند تحولات در سوریه آن‌گونه که مورد نظر ترکیه بود پیش نرفت و ایران و روسیه در سال‌های اخیر، دست برتر را در تحولات منطقه داشتند.

در کنار این روند شاهد یک نوع سرخوردگی نیز از سوی ترکیه نسبت به مواضع آمریکا یا بخشی از اتحادیه اروپا بودیم که سبب شد در یک‌سال و نیم گذشته رویکرد جدیدی بر همکاری‌های سه‌جانبه ایران، ترکیه و روسیه شکل بگیرد که مهم‌ترین نمود آن را می‌توان در برگزاری هفت دور مذاکرات آستانه که از بهمن سال گذشته آغاز شده است، مشاهده کرد.

سفرهای سیاسی و استراتژیک مقامات سیاسی ـ‌ نظامی 3 کشور

در کنار این مذاکرات، طی سال جاری نیز شاهد رفت و آمد‌های فراوان مقامات سیاسی و نظامی میان سه کشور بودیم.

در فروردین امسال حسن روحانی به دعوت رسمی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه و در راس هیات عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی از جمله وزرای امور خارجه، سفری به روسیه داشت.

24 مرداد، سردار سرلشکر پاسدار محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان به دعوت رسمی رئیس ستاد کل ارتش ترکیه برای تبادل نظر و همکاری بیشتر درباره موضوعات نظامی و مسائل مختلف منطقه‌ای، مسائل مربوط به امنیت دو کشور، امنیت مرزها و مقابله با تروریسم سفری به ترکیه داشت.

در ادامه این دیدارهای نظامی در دهم مهر ماه نیز ژنرال «حلوصی آکار» رئیس ستاد ارتش ترکیه، در سفری به تهران طی دیداری با مقامات کشورمان موضوع تروریسم، عملیات‌های مشترک دو کشور و اجرای عملیات آتش بس در مناطق کاهش تنش در سوریه را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

12 مهر نیز رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برای حضور در چهارمین نشست راهبردی دو کشور ایران و ترکیه و نیز بررسی تحولات منطقه‌ای و روابط دوجانبه به ایران سفر کرد.

دهم آبان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه جهت شرکت در اجلاس سه‌جانبه سران کشورهای ایران، روسیه و آذربایجان به کشورمان سفر کرد.

همچنین می‌توان در ادامه دیدارهای مقامات نظامی سه کشور، به نشست روسای ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران، روسیه و ترکیه پیش از نشست یکم آذر در سوچی روسیه در مورد بحران سوریه اشاره کرد که فردای آن روز نیز نشست سه جانبه‌ای میان سران کشورهای ایران، روسیه و ترکیه در سوچی روسیه برگزار شد و دیدار سه جانبه‌ای با هدف بررسی روند و نتایج مذاکرات آستانه و آغاز فرآیندهای سیاسی داخلی در سوریه صورت گرفت.

تاکید لاوروف بر اتحاد 3 کشور برای حل دیگر مناقشات بین‌المللی

امروز پس از پایان فتنه داعش در سوریه و برقراری آرامش نسبی در این کشور و پایان یافتن بحران سوریه که نقطه مشترک همکاری‌های سه کشور ایران، روسیه و ترکیه می‌توان قلمداد کرد، این سوال مطرح می‌شود که آیا این سه کشور می‌توانند پیوندهای شکل گرفته در روابطشان را در زمینه‌های دیگر نیز ادامه دهند و می‌توان کشورهای دیگر را نیز به این مثلث اضافه کرد؟

آیا ارتباط دیرینه آمریکا و ترکیه که چندی است درگیر چالش‌های متعدد شده، بهانه‌ای برای از بین رفتن این مثلث سه‌جانبه خواهد بود یا خیر؟ در همین ارتباط می‌توان به سخنان سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اشاره کرد. وی که دیروز در شورای فدراسیون روسیه سخن می‌گفت با توجه به موفقیت مثلث ایران، روسیه و ترکیه در حل مسائل سوریه پیشنهاد اتحاد سه کشور را در سطح حل مسائل و مناقشات جهانی مطرح کرد.

حل شدن بحران سوریه، مبنایی برای همکاری‌های سه‌جانبه

سیامک کاکایی، کارشناس مسائل ترکیه در گفت‌وگو با جام‌جم در این ارتباط معتقد است: هر سه بازیگر در عرصه تحولات سوریه فعال هستند، آنها در یک دامنه به اجماع نسبی رسیده‌اند، اما چگونگی ادامه همکاری و کمک آنها در فرآیند سیاسی سوریه مهم است.

وی ادامه داد: این اجماع مبتنی بر تقویت روند حل مشکلات در سوریه پس از جنگ و درگیری به عنوان یک رویکرد اساسی تلقی می‌شود، از سوی دیگر به نظر می‌رسد نقش بازیگران دیگر در ارتباط با مسائلی مانند نوع نگاهی که آمریکا به این تحولات دارد برای ترکیه مهم است.

به گفته کاکایی، اگر آمریکا همچنان در رویکرد حمایت از کردها در فرآیند آینده سیاسی سوریه تاکید داشته باشد و ترکیه احساس کند این رویکرد در تقابل با منافع امنیتی و ملی کشورش قرار دارد، احتمال همکاری بیشتری میان ترکیه و روسیه وجود دارد.

وی افزود: اگر آمریکا نسبت به تحولات سوریه فعال باشد، همکاری‌های احتمالی ترکیه با روسیه و ایران بیشترخواهد شد.

این کارشناس مسائل ترکیه گفت: نزدیکی گفت‌وگوهای بین سه‌بازیگر تجربه‌ای بوده که می‌تواند منتهی به اتخاذ مواضع مشترک دیگر در آینده برای تحولات بعدی منطقه باشد، این‌که آیا می‌تواند مبنای همکاری اقتصادی یا بروز امکانات جدیدی در این آمد و شدها شود یا خیر؟ به نظر می‌رسد در هر سه سطح اراده‌ای مبتنی بر افزایش این همکاری‌ها وجود داشته باشد.کاکایی می‌گوید،جدای از اقتضائات همسایگی نگرش‌های دو کشور به تحولات امنیتی منطقه، می‌تواند مبنایی برای همکاری‌های آینده باشد.وی در ارتباط با این‌که آیا می‌توان به این حلقه کشورهای دیگر را هم افزود، گفت: این موضوع بسته به نوع تعریفی است که سه کشور برای آینده همکاری‌های خود دارند.

به گفته کاکایی، اگر نگاه به همکاری منطقه‌ای باشد، فرض بر این است که ممکن است همکاری‌هایی از نوع حل بحران سوریه، با عراق و سوریه هم جلو رود، روسیه بی میل نیست که میزان نفوذ و نقش خود را در خاورمیانه افزایش دهد و شاید مقابل خواست آمریکا باشد.

شکل‌گیری فرمول جدید برای همکاری‌های بیشتر

بهرام امیراحمدیان، کارشناس مسائل روسیه در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان کرد: همکاری ایران، سوریه و ترکیه در موضوع سوریه نشان داد کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌توانند در هماهنگی با هم مشکل بزرگی را در منطقه حل کنند که فرمول جالبی به دست می‌دهد که حداقل در زمینه‌های خاصی مسائل را حل کنند.

وی با بیان این‌که ممکن است در آینده نیز همکاری‌هایی میان سه‌کشور صورت گیرد، اظهار کرد: در اتحادیه اقتصادی اوراسیا ممکن است سه کشور همکاری‌های اقتصادی را دنبال کنند؛ چرا که منافعشان به‌هم پیوسته است. امیر احمدیان تصریح کرد: ایران، روسیه و ترکیه می‌توانند در مبارزه با مواد مخدر و کاهش ناامنی در افغانستان هم به نحوی وارد عمل شده و همکاری کنند.

این کارشناس مسائل روسیه در عین حال بر ضرورت تمرین سه کشور برای همکاری‌های بیشتر تاکید کرد و گفت: باید در این زمینه صحبت‌های بیشتری صورت گیرد و ظرفیت‌های همکاری را افزایش داد.