مدیریت فضای مجازی با سواد رسانه‌ای

ترویج بی‌بند و باری‌های اخلاقی، ورود غیرمجاز به حریم خصوصی افراد، کلاهبرداری‌های اینترنتی، سوءاستفاده‌های سیاسی و اجتماعی و از همه مهم‌تر خدشه وارد کردن به هویت ملی از جمله این آسیب‌هاست که اگر مدیریت نشود، اثرات مخرب و جبران‌ناپذیری را به همراه خواهد داشت. از این رو توانمندکردن افراد جامعه به مهارت «سواد رسانه‌ای» می‌تواند مانع بروز بسیاری از آسیب‌های نو پدید در فضای مجازی شود. سواد رسانه‌ای در واقع مهارتی است که به مخاطبان رسانه و کاربران فضای مجازی امکان می‌دهد تا با شناخت دقیق از کارکرد رسانه‌ها و درک درست از انواع پیام‌های ارتباطی به ارزش‌های نهفته در این پیام‌ها دست یابد و با رویکردی هوشمندانه و اقتصادی به تنظیم رژیم مصرف انواع پیام‌های ارتباطی بپردازد. از آنجا ‌که کشورمان از نظر آماری در ردیف کشورهایی است که بیشترین کاربران فعال در شبکه‌های اجتماعی موبایلی را دارد (بیش از 40 میلیون نفر) ضرورت کسب مهارت سواد رسانه‌ای برای همه افراد بویژه خانواده‌ها دوچندان می‌شود، چرا که لازمه زندگی در یک محیط رسانه‌ای داشتن اطلاعات کامل و شناخت کافی از عملکرد رسانه است .

در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، افراد از سنین کودکی و در کتاب‌های درسی با مفاهیم سواد رسانه‌ای آشنا می‌شوند تا با ارتقای قدرت استدلال و تجزیه و تحلیل در مقابل هجمه‌های رسانه‌ای مصونیت پیدا کنند. در شرایط کنونی که از آن به عصر ارتباطات و دهکده جهانی یادمی‌شود، وجود انبوهی از رسانه‌های دیجیتال و مجازی، افراد جامعه را در معرض حجم زیادی از اطلاعات و پیام‌های درست و نادرست قرارداده است که به طور قطع به برخی از آنها نیازی ندارد؛ بنابراین برای پیشگیری از سردرگمی کاربران و مخاطبان، سواد رسانه‌ای افراد باید ارتقا یابد. در واقع سواد رسانه‌ای، کاربران را قادر می‌سازد تا روابطشان را با رسانه‌ها ارزیابی کنند؛ شناخت کامل‌تری از منبعی که از آن اطلاعات می‌گیرند به‌دست آورند و با شیوه‌های خردمندانه و ارزشگذاری بر محتوای پیام‌های رسانه‌ای، خود قضاوت مستقلی از آن داشته باشند و به این ترتیب در مقابل آسیب‌های ناشی از پیام‌های بی‌محتوا و مخرب، مصون و واکسینه شوند.

با توجه به این‌که اغلب کاربران اینترنت، تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای تعاملی در کشورمان، چه آنهایی که گرفتار این آسیب‌ها شده‌اند و چه آنهایی که تاکنون گرفتار آن نشده‌اند، اطلاعات و شناخت کافی درباره به‌کارگیری و استفاده درست از این فناوری‌های ارتباطی ندارند و فقط به دلیل جذابیت این رسانه‌ها و رفع برخی نیازهایشان کاربر این ابزار شده‌اند، باید با یک برنامه‌ریزی مدون علاوه بر افزایش آگاهی افراد جامعه از فناوری‌های جدید و تهدیدها و فرصت‌های آن، مهارت‌های لازم را برای پردازش اطلاعات به آنان آموزش داد و با ارتقای سواد رسانه‌ای از آسیب‌های ناشی از آن پیشگیری کرد، چرا که همواره هزینه پیشگیری بسیار کمتر از درمان است. در واقع هدف سواد رسانه‌ای این است که به مردم کمک کند تا به شهروندان آگاه تبدیل شوند و در این میان نقش رسانه‌ها، آموزش و پرورش و مراکز علمی و آموزش عالی از سایر بخش‌ها حساس‌تر است.

پیام امیری

کارشناس رسانه