دلارهای خونین سعودی

شاید مهم‌ترین موضوعی که الان مطرح است دلیل حمله عربستان به یمن باشد که تحلیلگران داخلی و خارجی نظرات مختلفی را عنوان می‌کنند. به نظر می‌رسد ادامه جنگ در یمن از سوی عربستان سعودی که موجب ریخته شدن خون‌های زیادی و صرف منابع مالی زیادی شده است تصدیق حاشیه‌ای اصطلاح استراتژی پنهان است. حقایق این سیاست‌های عربستان را باید در پشت آب‌های گل‌آلود سیاست‌های خاورمیانه‌ای این کشور مشاهده کرد.

قطعا خارج از مسائل سیاسی موضوعات اقتصادی نیز برای عربستان سعودی مطرح است که اقدام به حمله نظامی به یمن شده، اما ناکامی وی تاکنون هزینه زیادی را روی دوش دولت سعودی‌ها گذاشته است. برخی مقامات خارجی عنوان می‌کنند که حمله نظامی عربستان به یمن به دلیل وجود منابع نفت در این کشور است و می‌خواهد این منابع را در اختیار داشته باشد و در یک مقاله بلند دو پاراگراف کوچک هم به صورت حاشیه‌ای به مردم یمن اشاره می‌کنند، اما اصل موضوع خارج از اینهاست.

یمن از نظر اقتصادی بسیار کوچک است و به قول معروف لقمه دهن‌گیری نیست که عربستان بخواهد از نظر اقتصادی در این بخش نفوذ خود را تقویت کند. یمن ظرفیت اقتصادی بسیار پایینی دارد و همچنان به صورت قبیله‌ای اداره می‌شود. بخش زیادی از این کشور بیابان است اقتصاد کوچک آن قطعا هدف عربستان نبوده است. موضوعی که می‌تواند سعودی‌ها را به حمله نظامی به این کشور وادارد حضور انصارالله و مخالفت آنها با وهابیت است. از آنجا که تفکرات مخالفت با وهابیت انصارالله با تفکرات ایران همراه است سعودی‌ها می‌خواهند آن را سرکوب کنند تا خودی نشان دهند، اما در این زمینه هم با وجود هزینه‌های زیادی که پرداخت کردند ناکام ماندند. البته موضوع دیگری که می‌تواند از عوامل حمله عربستان به یمن باشد، موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک این کشور و همچنین دارا بودن معادن نفتی است. دسترسی به دریا و وجود دریای احمر و اتصال آن به قاره آفریقا موقعیت ویژه‌ای برای عربستان به دنبال دارد و یقینا علاقه‌ای ندارد حکومتی در یمن سر کار بیاید که مخالف تفکرات سعودی‌ها باشد.

برخی معتقدند که عوامل اقتصادی میل حمله نظامی عربستان به یمن را فراهم کرده، اما در این مورد خیلی به هزینه پرداخت شده فکر نمی‌کند و می‌خواهد بازی شروع شده را به پایان برساند.

شکست سیاسی عربستان از ایران

عربستان سعودی قصد داشت با در اختیار داشتن حکومت کشورهای سوریه، عراق و لبنان ایران را در محاصره سیاسی، نظامی و اقتصادی قرار دهد، اما در این زمینه شکست خورد و با وجود پرداخت هزینه‌های گزاف و سنگین نتوانست در جبهه شمالی عراق و سوریه موفق شود. این در حالی است که کشورهای غربی مانند آمریکا از این طرح عربستان و جولان داعش در منطقه حمایت کردند، اما نتوانستند موفقیتی را کسب کنند.

اکنون یمن را بهانه کردند که تاکنون حیاط خلوت سعودی‌ها بود. زمانی که یمن در دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده بود هر دو حاکم آن توسط عربستان تعیین می‌شد و به این کشور وابسته بودند، اما از زمانی که گروه انصارالله در یمن قدرت گرفتند عربستان به جنگ نظامی روی آورد و می‌خواهد شکست در جبهه شمالی (عراق و سوریه) را با تحت کنترل درآوردن یمن جبران کند که به نظر می‌رسد سرنوشت این حمله نظامی هم بر خلاف آنچه حاکمان سعودی فکر می‌کنند، اتفاق بیفتد.

قدرت ایران در منطقه زبانزد همه کشورهاست و با وجود تحریم‌های گسترده‌ای که علیه کشورمان می‌شود هر روز نفوذ قدرت ما در منطقه روند فزاینده‌ای دارد. در این شرایط عربستان سعودی که با ابر قدرت جهان به اصطلاح خودشان دست دوستی می‌دهد نتوانسته ایران را منزوی کند و هر روز قصد دارد به کشورهای دیگر حمله و آنها را تحت اختیار بگیرد.

داستان خط لوله نفتی

برخی کارشناسان غربی معتقدند عربستان قصد دارد با در اختیار داشتن کشور یمن خط لوله‌ای برای صادرات نفت و گاز خود به مناطق مختلف جهان داشته باشد که این طرح از همین حالا شکست خورده است. به این دلیل که انگیزه سعودی‌ها از این حمله نظامی ابعاد اقتصادی نیست و از سوی دیگر آنها از بسته شدن تنگه هرمز توسط ایران هراس دارند و می‌خواهند یک خط لوله نفت از طریق خاک یمن ایجاد کنند تا بتواند موجبات دسترسی ریاض به خلیج عدن و اقیانوس هند برای دستیابی به بازارهای انرژی آسیا را فراهم کنند.

امضای توافق نامه خط لوله گاز بین ایران و عمان در سال 2014 موجب افزایش بی‌اعتمادی سعودی‌ها به مسقط شد و جذابیت ایجاد خط لوله نفت از طریق حضرموت را برای سعودی‌ها افزایش داد به‌طوری‌که وقتی که در سال 2015 حوثی‌ها در یمن قدرت را در دست گرفتند بلافاصله سعودی‌ها شروع به بمباران یمن کردند.

در حال حاضر حضرموت یکی از آن معدود بخش‌های یمن است که ائتلاف سعودی حمله‌ای به آنجا نداشته و تحت کنترل القاعده شاخه شبه جزیره عربستان است که از حمایت‌های تسلیحاتی و مالی سعودی‌ها برخوردار است.

دکتر بیژن عبدی/ اقتصاددان