وحدت آمریکایی بر ضدایران وحدت ایرانی علیه آمریکا

این قانون راهبرد منطقه‌ای مقابله با تهدیدهای متعارف و غیرمتوازن ایران در خاورمیانه و شمال آفریقا، اعمال تحریم‌های بیشتر در پاسخ به برنامه موشک‌های بالستیک ایران، اعمال تحریم‌های مرتبط با تروریسم، اعمال تحریم‌های بیشتر در رابطه با اشخاص مسئول در نقض ادعایی حقوق بشر، اعمال تحریم‌های تسلیحاتی، تداوم تاثیر تحریم‌های مرتبط با حمایت ایران از تروریسم، گزارش درباره هماهنگی تحریم‌ها میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا و گزارش درباره شهروندان آمریکایی بازداشت شده در ایران را شامل می‌شود. این در حالی است که به اذعان بسیاری از کارشناسان اجرای قانون کاتسا با حقوق و عرف بین‌الملل مغایر است و جمهوری اسلامی ایران باید به صورت قاطعانه در مقابل چنین اقداماتی بایستد، چرا که نمی‌توان بخشی از یک حکومت قانون و نیروی دفاعی یک کشور را به عنوان یک نهاد تروریستی معرفی کرد.

دکتر سیدرسول موسوی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است: تمام نهادهای مرتبط در جمهوری اسلامی ایران باید با هم در این زمینه وحدت نظر و اجماع داشته باشند چراکه با تک صدایی می‌توان مقابل این‌گونه اقدامات ایستاد و با آن مقابله کرد. وی همچنین در گفت‌وگو با جام سیاست می‌گوید در عمل نیز باید همان قانونی که مجلس در زمان مطرح شدن قانون کاتسا تصویب کرده بود اجرایی و عملیاتی شود. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

اجرای قانون کاتسا چه مغایرتی با قواعد حاکم بر نظام بین‌الملل دارد؟

این قانون عمدتا به لحاظ حجم عملیاتی بیشتر ضد روسیه، کره شمالی و ایران است، البته به نوعی تلاش کردند تا این قانون ارتباط مستقیمی با برجام نداشته باشد یعنی در اجرای این قانون به گونه‌ای رفتار شود که برجام تهدید نشود، اما این قانون در عمل تهدیدهایی را علیه بخش‌هایی از نهادهای ایرانی تقویت کرد که در بین آن نهادها ظرفیت‌های ایران را در منطقه هدف قرار دادند، اعم از ظرفیت‌های راهبردی و توانمندی‌هایی که کشور می‌تواند بخشی از فعالیت‌های منطقه‌ای خود را دنبال کند. به لحاظ قواعد بین‌المللی، اقدام آمریکایی‌ها خلاف عرف موجود و رویه‌ای است که تا به حال دنیا به نوعی تلاش کرده به آن احترام بگذارد، متاسفانه کنگره آمریکا برای دنیا قانونگذاری می‌کند و به نظر می‌رسد دنیا نیز چندان موضعی علیه آن اتخاذ نکرده و به تعبیری به انفعال کشیده شده است.

چگونه کنگره یک کشوری می‌تواند قواعدی را تعیین کند تا کشورها را در دوراهی قرار دهد؟

جامعه جهانی باید در مقابل چنین اقداماتی بایستد. آنچه در سطح جهان و روابط بین‌الملل اتفاق می‌افتد، نباید از چشم مردم و مسئولان پنهان بماند، چراکه به نظر می‌رسد تمام مباحثی که آمریکایی‌ها در سال‌‌های گذشته تحت عنوان جهانی‌شدن دنبال می‌کردند، توسط این قانون اخیرشان پایان جهانی شدن را اعلام کردند. مصوبه اخیر آمریکا در تحریم سه کشور صحنه جدیدی را در روابط بین‌الملل باز می‌کند که نتیجه آن جنگ سرد جدیدی است که‌ آمریکا بانی آن است و به تعبیری جهان را به سمت قطب‌بندی جدیدی می‌برد.

باید این نکته را نیز در نظر داشت که تحریم‌های جدید آمریکا صرفا یک مجموعه تحریم‌های جهت‌گیری شده علیه برجام نیست بلکه مجموعه تحریم برای آینده تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی است که باید خودمان را با آن تطبیق دهیم. از سوی دیگر در ارتباط با تاثیر تحریم‌های جدید آمریکا در مورد برجام نیز باید به این موضوع توجه کرد که به طور قطع برجام توافقی برای حل و فصل برنامه هسته‌ای ایران است که طبق آن کشورمان تعهداتی پذیرفته و در مقابل، آمریکا نیز تعهداتی دارد. روح حاکم بر قبول تعهدات این بود که ایران در شرایط پذیرش محدودیت‌های داوطلبانه‌ای در ارتباط با برنامه هسته‌ای خود، فرصت داشته باشد در فضای همکاری‌های بین‌المللی قرار بگیرد و بتواند در مسیر منافع مشترک حرکت کند، اما به‌رغم این‌که در ظاهر تحریم‌های جدید علیه برجام نیست، اما آنجا که روح همکاری و مشارکت بین‌المللی مطرح می‌شود، آمریکا با شکافی که بین مجموعه‌های مختلف جهانی ایجاد می‌کند، قطعا ایران را به‌ مسیری می‌برد که از یک‌سو دچار محدودیت‌هایی برای همکاری بین‌المللی می‌شود و از سوی دیگر با توجه به تعهداتی که ایران داوطلبانه پذیرفته بود، قطعا به واسطه تحریم‌های جدید، تجدیدنظرهایی را خواهد داشت. در عین حال با توجه به این‌که تحریم‌های اعمال شده صرفا علیه ایران نبوده، بلکه علیه روسیه و به نوعی فضای بین‌المللی هم هست، بنابراین آنچه باید ایران به صورت کلی مورد توجه قرار دهد، این است که با تحریم‌ها مقابله دوجانبه نکند بلکه خود را در فضای وسیع‌تری از همکاری‌هایی که تحریم‌ها علیه آنهاست، تعریف کند. نکته مهم دیگر این که شاید حسن مجموعه تحریم‌های جدید علیه ایران این باشد که سلسله امیدهایی که ممکن بود در مورد آمریکا و برنامه‌ریزی برای همکاری‌ها در آینده وجود داشته باشد کنار گذاشته شود بنابراین شفافیتی که در حال حاضر در رویکرد ایران به مسائل آمریکا و متعاقب آن در ارتباط با همکاری‌های ایران با غرب به‌وجود آمده، می‌تواند نکته مثبتی برای سیاستگذاری‌های ما باشد.

این گونه اقدامات فعلی آمریکا در مقابل برجام، صرفا محدود به دوران ریاست جمهوری ترامپ است؟

آمریکا در انجام تعهدات و تکالیف خود در برجام علی‌رغم این‌که طبق برجام موظف است با حسن نیت این تکالیف را انجام دهد همواره با سوء نیت و در تلاش برای کاهش منافع ایران از برجام بوده و این محدود به دولت فعلی آنها نیست و در دولت قبلی آنها نیز ما با این وضعیت مواجه بودیم. البته واقعیت این است که در چند ماه اخیر و در دولت فعلی آمریکا این روند شدت بیشتری گرفته و موارد بدعهدی و حتی نقض برجام توسط دولت جدید آمریکا افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است.

بهترین راهکار مقابله ایران با این اقدام آمریکا چیست؟

در جامعه آمریکا، کنگره، وزارت خارجه، کاخ سفید و رسانه‌ها در ارتباط با موضوع ایران به غلط به وحدت رویه‌ای رسیده‌اند که در تاریخ آمریکا شاهد چنین رویه واحدی علیه ایران از سوی آمریکا نبودیم. بنابراین ما نیز باید داخل کشور و در سیاست خارجی چنین وحدت‌نظری داشته باشیم و نهادهای مختلف ازجمله وزارت خارجه، مجلس و هر نهاد تاثیرگذار دیگری بتوانند موضع واحدی در مقابل فشارهای آمریکا علیه کشورمان داشته باشند. اگر در مقابل هر موضوع دیگری در کشور چند صدایی باشد، اما در موضوع سیاست خارجی و به طور اخص در برابر تهدیدات آمریکا نیاز به یک نوع وحدت مضاعف ملی و نهادهای مختلف کشور داریم. در عمل نیز باید همان قانونی را که مجلس در زمان مطرح شدن قانون کاتسا تصویب کرده بود اجرایی و عملیاتی شود.

آمریکا در حفظ تحریم‌ها و در عین حال حفظ برجام است، جمع این دو امکانپذیر است؟

آمریکا به دنبال حفظ برجام در بخش‌هایی است که موجب محدودیت ایران شده است، به همین دلیل به دنبال اضافه کردن بخش‌هایی در برجام و به تعبیری ضمیمه است.این کشور در پی اضافه کردن تعهدات جمهوری اسلامی ایران و در مقابل کاهش امتیازات به دست آمده از سوی ایران و به دنبال این است که ایران را در مسیری قرار دهد که تعهدات برجامی را انجام داده و در ضمن مجبور به پذیرش موضوعات دیگری نیز شود.

گفت‌وگو: مریم شریف‌زاده