مقاومت؛ رمز پیروزی

جیمی کارتر؛ آغاز تحریم

مجموعه حوادثی بعد از پیروزی انقلاب در مواجهه میان ایران و آمریکا رخ داد و نقطه اوج آن تسخیر سفارت آمریکا در تهران بود، 19 فروردین 1359 جیمی کار‌تر، رئیس‌جمهور آمریکا طی دستوری، قطع روابط سیاسی و بازرگانی با جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد.

این دستور که پنج ماه پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران از سوی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام (ره) صادر شد، عکس‌العمل جدید دولت آن کشور در برابر گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی در ایران بود. کار‌تر در سخنان خود درباره قطع رابطه با ایران گفت: «... مطالبات شاکیان آمریکایی و شرکت‌ها، از اموال مسدودشده ایران در آمریکا برداشت خواهد شد و مسئولیت بحران با شورای انقلاب ایران است که خود را پشت سر دانشجویان پنهان می‌کند. اگر گروگان‌ها آزاد نشوند، تصمیمات شدید‌تری علیه ایران اتخاذ خواهد شد و آمریکا با هم‌پیمانان خود اقدامات مقتضی به عمل خواهد آورد. هیچ ویزای جدیدی برای ایرانیان صادر نخواهد شد و کلیه ویزاهای صادرشده پس از بحران باطل است ...»

جیمی کار‌تر پیش از قطع رابطه با ایران، چند مرحله اقدامات سیاسی و اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران به عمل آورده بود. در نخستین عکس‌العمل، 22 آبان 1358 دستور توقیف کلیه دارایی‌های ایران در بانک‌های آمریکایی و شعبه‌های خارجی آن را صادر کرد و خرید نفت از ایران را متوقف ساخت. در 13 آذر، 15 عضو شورای امنیت تحت فشار آمریکا به اتفاق آرا قطعنامه شماره 457 را در محکومیت اشغال سفارت آمریکا در تهران منتشر کردند.

تحریم، به بهانه تسخیر لانه جاسوسی

ارجاع موضوع گروگانگیری به دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه از جمله اقدامات ضد ایرانی آمریکا بود. رأی این دیوان نیز 24 آذر علیه ایران صادر شد و 15 قاضی این دادگاه به اتفاق آرا جمهوری اسلامی ایران را به دلیل تسخیر سفارت آمریکا محکوم کردند.

9 دی 1358، شورای امنیت سازمان ملل تحت فشار آمریکا قطعنامه 461 را در موضوع مجازات‌های اقتصادی علیه ایران تصویب کرد و تا 17 دی به ایران مهلت داد گروگان‌های آمریکایی را آزاد کند. علاوه بر این بسیاری از مفسران آمریکایی نیز از نیروی موسوم به «واکنش سریع» که 11 دی 1358 به دستور کار‌تر در خلیج فارس شکل گرفت به عنوان عکس‌العمل واشنگتن در مقابل واقعه تسخیر سفارت آمریکا در تهران یاد کردند. دستور قطع رابطه با ایران 17 روز قبل از مداخله نظامی آمریکا در منطقه طبس با هدف آزادسازی گروگان‌ها اتخاذ شد. جیمی کار‌تر پس از صدور فرمان قطع رابطه، در سخنانی اعلام کرد که دیپلمات‌های ایرانی 24 ساعت فرصت دارند خاک آمریکا را ترک کنند.

اموالی که بلوکه شد

موضوع قطع روابط سیاسی و اقتصادی آمریکا با ایران، دو ماه پیش از صدور دستور کار‌تر، در قطعنامه ارائه‌شده از سوی آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل پیش‌بینی شده بود. در آن قطعنامه که 24 بهمن 1358 به شورا ارائه شد آمریکا خواستار اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی و قطع رابطه با ایران به دلیل تسخیر سفارت آمریکا شد. این درخواست در کنفرانس کشورهای صنعتی غرب نیز مطرح شده بود ولی رایزنی‌های هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل و همچنین وتوشدن قطعنامه پیشنهادی آمریکا توسط اتحاد جماهیر شوروی، باعث شد دولت جیمی کار‌تر در اتخاذ تصمیم برای قطع مناسبات سیاسی و بازرگانی با ایران تنها بماند.

یکی از تصمیمات سختی که در این راستا از سوی آمریکا علیه ایران گرفته شد بلوکه کردن اموال و دارایی‌های کشورمان بالغ بر 12 میلیارد دلار بود که با استناد به قانون شرایط اضطراری اقتصاد بین‌الملل و قانون شرایط اضطراری ملی و با صدور دستور ویژه شماره 12170 از سوی کارتر صورت گرفت. این روند ادامه داشت تا این‌که دو کشور در نهایت بر سر چگونگی رفع بحران گروگانگیری به نتیجه رسیدند و بنابه دستور کارتر در روزهای منتهی به پایان داستان گروگانگیری تمام تحریم‌ها بر ضد ایران لغو شد، اما این تصمیم‌گیری‌ها در روزهای آخر ریاست جمهوری کارتر صورت گرفت و دولت بعدی رویه‌ای بمراتب ضد ایرانی‌تر از کارتر را برگزید.

تحریم «استانج» به ابتکار ریگان

دونالد ریگان نه‌تنها تحریم مربوط به ممنوعیت صادرات و واردات را به قوت خود نگه داشت بلکه مرتب بهانه می‌کرد و از آزاد کردن اموال و دارایی‌های ایران طفره می‌رفت و حتی کار را به جایی رساند که سال 1983 تحریمی یک جانبه موسوم به عملیات «استانج» را برضد ایران به اجرا رساند.

این تحریم در شرایطی صورت گرفت که ایران در آن زمان درگیر جنگی ناخواسته و تحمیلی با عراق بود. آمریکا در شرایطی دست به چنین کاری زد که از یک سو حمایتی مستقیم از عراق داشت و برای تهیه تجهیزات پیشرفته نظامی از این کشور حمایت می‌کرد و از سویی دیگر براساس برنامه استانج تلاش پیگیری را برای توقف صدور هر گونه اسلحه به ایران طرح کرده و با تشکیل کمیسیونی ‏تلاش‌ خود را با جمع‌آوری اطلاعات از مراکز، کارخانه و کشورهای فروشنده اسلحه به ایران آغاز و حتی سعی کرد تا 20 کشور را برای ارسال نکردن سلاح به ایران مجاب کند. ایران در آن شرایط تجهیزاتی مانند بالگرد، کامیون، وسایل مخابراتی و قطعات یدکی برای هواپیما، تانک، توپخانه و کامیون را به ارزش 400 میلیون دلار از آمریکا خریداری کرد، اما ژنرال الکساندر هیگ، وزیر خارجه آمریکا گفت که تجهیزات خریداری شده از سوی ایران به این کشور ارسال نخواهد شد.

بهانه‌های تروریستی

آمریکا برای اثربخشی این تحریم‌ها سعی در همراه کردن سایر کشورها با خود داشت. آمریکایی‌ها به هیچ وجه نمی‌توانستند بپذیرند که برخی از کشورها به جای توجه به راهبردهای آمریکا در برخورد با ایران سعی در برقراری ارتباط سیاسی و تجاری داشته باشد. آمریکا برای این‌که چنین کشورهایی را در عرصه بین‌المللی منزوی کند از حربه متهم کردن این کشورها به حمایت از تروریسم بهره می‌برد. هر از گاهی هم برخی از آمریکایی‌ها در برخی از نقاط دنیا مورد حملات تروریستی قرار می‌گرفتند. آمریکا به هر بهانه، ضمن آوردن نام ایران در فهرست حامیان عوامل ترور، برآن بود تا در کنار سیاست‌های تحریمی از سیاست‌های تبلیغی علیه ایران استفاده کند. از همین رو سال 62 ایران از سوی آمریکا در فهرست کشورهای «حامی تروریسم بین‌المللی» که قبلا مشتمل بر کشورهای سوریه، لیبی، یمن جنوبی و کوبا بود، قرار گرفت.

ممنوعیت نفتی در دهه 1980 میلادی

برای نمایش دشمنی با ایران گویی میان ریگان و کنگره مسابقه‌ای درگرفته بود و هرکدام تلاش می‌کردند به نوعی خود را ضد ایرانی‌تر نشان دهند. ممنوعیت صادرات برخی از مواد شیمیایی به ایران، ممنوعیت واردات نفت از ایران بین سال‌های 1984 تا 1987 محصول این دوره از سیاست‌های تحریمی آمریکاست که در طول دوران جنگ تحمیلی بروز کرد.

تحریم‌های نظامی پس از پیروزی در جنگ 8 ساله

با پذیرش قطعنامه‌598 از سوی ایران، روند برخوردهای آمریکا با کشورمان از مرحله سخت به مرحله نرم رسید. با روی کار آمدن بیل کلینتون در سال 1992، آمریکا سیاست مهار دوگانه را علیه ایران و عراق به کار برد. ره‌آورد این سیاست اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی برای خریدهای نظامی، صادرات و واردات، جلوگیری از اعطای وام از سوی بانک جهانی وصندوق بین‌المللی پول و ادامه توقیف اموال ایران بود.

تحریم داماتو علیه ایران

سال 1375 شمسی قانون مجازات‌ها برضد ایران و لیبی موسوم به داماتو در کنگره آمریکا به تصویب رسید که برابر با آن ضمن مجازات شرکت‌های غیرآمریکایی سرمایه‌گذار در بخش نفت و گاز لیبی و ایران، شرکت‌های غیرآمریکایی هم از سرمایه‌گذاری بیش از 20 میلیون دلار در ایران منع شدند.

11سپتامبر، فرصتی برای تسویه‌حساب

ماجرای 11 سپتامبر و وقوع حادثه تروریستی مشکوک در آمریکا باعث راه افتادن موج جدیدی از تحریم‌های علیه ایران شد و برابر قانونی مبنی بر بلوکه‌شدن اموال و دارایی‌ها اشخاص حقوقی و حقیقی حامل تروریسم که از سوی جورج بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا به تصویب رسید، برخی بانک‌ها مانند بانک سپه و ملی، مقاطعه‌کاران در صنعت دفاعی و شرکت‌های سپاه پاسداران به همراه مقام‌های سپاه و نیروی قدس در فهرست تحریم‌ها قرار گرفتند. با شروع ماجراهای هسته‌ای و اتهام‌زنی همسوی غرب و آمریکا علیه ایران درباره فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان فهرستی بلندبالا را می‌توان برای تحریم‌های پیاپی شورای حکام، شورای امنیت سازمان ملل و دولتمردان آمریکایی و اروپایی علیه ایران نوشت. این تحریم‌ها عمدتا شامل جنبه‌های مختلف اقتصادی و تکنولوژیکی بود و در نهایت ماجرای ایران را به فصل 7 و ماده 41 منشور ملل متحد کشاند. بعدها با تلاش‌های گسترده‌ای که در عرصه بین‌المللی برای اندیشیدن تدبیری برای مناقشه اتمی صورت گرفت در نهایت با انعقاد توافق برجام، بسیاری از تحریم‌های لغو شد اما این در میان چند ماجرا حل نشده، تاکنون باقی مانده است. آمریکا با وجود همه تعهداتش در موضوع برجام همچنان رویه تحریمی را در پیش گرفته و روزبه‌روز در پی افزایش دامنه تحریم علیه ایران است.

تحریم‌های فلج‌کننده!

در دوره بوش پسر تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران تشدید شد. تحریم‌هایی که باراک اوباما بر شدت آن افزود و بویژه وضعیت فروش نفت ایران را دچار اختلال کرد و تبادلات پولی ایران را هدف قرار داد. کاخ سفید نام این تحریم‌ها را که در سال 2008 بر حجم آن افزوده شد، تحریم‌های فلج‌کننده گذاشت. این تحریم‌ها بیشتر تحریم علمی بود. از تحریم در توسعه هسته‌ای گرفته تا تحریم‌های دانشگاهی. مثلا در قوانین تجارت جهانی، ابررایانه‌های قوی‌تر از 190 میلیارد عمل در ثانیه به عنوان کالاهایی راهبردی (دارای پتانسیل به‌کار برده شدن در محاسبات شبیه‌سازی‌های هسته‌ای) محسوب می‌شوند و لذا فروش آنها به کشورهایی مثل ایران شامل تحریم است. امکان دریافت فایل‌های نرم‌افزاری شرکت‌هایی مانند NVIDIA, AMD, Adobe, AVG, AVAST, Symantec, McAfee ,MATLAB برخی از خدمات گوگل، برخی از خدمات مایکروسافت، ESET و Oracle از درگاه اصلی این شرکت‌ها توسط آی‌پی‌های ایران امکانپذیر نیست و علاوه بر بسته شدن این سایت‌ها توسط خود این شرکت‌ها در ایران، برخی از این شرکت‌های فناوری و تکنولوژی، سرور مادر خود را نیز به روی ایرانیان بسته‌اند. تحریم خدمات هاستینگ و دامین روی هر کسی که ساکن ایران است از جمله تحریم‌هایی بود که بر مردم ساکنان سرزمین ایران اعمال شد. تحریم‌های شورای امنیت به بهانه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، حتی صنعت کشتیرانی و نظام بانکی ایران را تحت تاثیر قرار داد و در آخرین گام، حتی بر واردات دارو تاثیر منفی گذاشت. واشنگتن تحریم بانک مرکزی ایران را «هدفمند» و «حساب شده» نامید.

اقدام علیه مردم ایران به نام حقوق بشر

در سال 2010 ایالات متحده تحریم‌های حقوق بشری را به فهرست همه تحریم‌هایی که علیه مردم ایران وضع کرده بود اضافه کرد. نتیجه این تحریم‌ها، این بود که فهرست بلندبالایی از نهادها و افراد ایرانی در لیست واشنگتن قرار گرفت که به ظاهر تحریم شده بودند.

«مادر تحریم‌ها»؛ آخرین گلوله‌های تفنگ تحریم

ایالات متحده آمریکا که حدود 40 سال گذشته، با ابزار تحریم کوشش کرده مردم ایران را از مسیر انقلابی‌شان منحرف کند، اکنون با تصویب اصلاحیه کروکر – کاتن و نیز تصویب قانون کاتسا که آن را مادر تحریم‌ها می‌نامند، آخرین تیرهای خود را به سمت ملت ایران شلیک می‌کند. یک‌صدایی مردم ایران در برابر تحریم‌های تازه، نشان می‌دهد که مردم کشورمان در تمام این سال‌ها آموخته‌اند که مهم‌ترین راه برای مواجهه با این تحریم‌ها، تکیه بر توان داخلی، ممانعت از شکاف داخلی و مقاومت قاطع در برابر زیاده‌خواهی‌هاست. همان راهبردی که در جریان دفاع مقدس نیز به پیروزی قاطع مردم ایران انجامید.

فتاح غلامی / روزنامه نگار