وضعیت انفعال انتحاری آل‌ سعود

در آن زمان دیدیم که برخی بازیگران منطقه‌ای مثل رژیم صهیونیستی، اردن، عربستان و مصر در حالی‌که طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا مطرح شد، برای این‌که نوک پیکان این راهبرد را از خود دور کنند، موضوع ایران‌هراسی را مطرح کردند و مسائلی مثل هلال شیعی یا ایران‌هراسی را در دستور کار قرار دادند ‌و البته برخی موضع‌گیری‌های مسئولان اجرایی در ایران یا موضوع هسته‌ای نیز تا حدی این بهانه را فراهم کرد که ایران‌هراسی در دستور کار قرار گیرد.

هم‌اکنون در سال 2017 دوباره چنین موضوعی در دستور کار قرار گرفته و هدفش این است که انرژی تهاجمی‌ای که با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا شکل گرفته به سمت ایران سوق داده و در این مسیر برخی بازیگران مثل ترکیه نیز با این موضوع همراه شده‌اند.

لذا در قضیه ایران‌ هراسی باید چند ملاحظه را در نظر گرفت، ملاحظه اول این است به هیچ وجه امکان احیای ایران‌ هراسی وجود ندارد چون جمهوری اسلامی ایران سیاست معقولانه‌ای را در دستور کار خود قرار داده که رقبا و دشمنان نمی‌توانند این سیاست را در پیش بگیرند.

بحث بعدی این‌که برای این‌که یک راهبرد شکل بگیرد راهبردنویسان و مجریان باید از شرایط لازم برای اجرای راهبرد مربوطه برخوردار باشند به عبارتی بازیگران باید در وضعیت فعال، نه انفعالی قرار گیرند، به عنوان مثال ترکیه، عربستان سعودی و حتی رژیم صهیونیستی بازیگرانی هستند که راهبرد آنها در تقویت تروریسم منطقه‌ای و تلاش برای از بین بردن جبهه مقاومت در سوریه و تسخیر سیاسی عراق و... در همه این موارد با شکست مواجه شده و الان در نقطه‌ سراشیبی و افول خود قرار گرفته است و هر کدام به گونه‌ای انفعالی عمل می‌کنند، برخی مثل عربستان در شرایط انفعال انتحاری هستند و برخی از بازیگران مثل ترکیه و اردوغان اشتباهات خود را با اشتباهات جدید جبران می‌کنند. موضوع دیگر این‌که شرایط بین‌المللی برای سیدن به اجماع بین‌المللی فراهم نیست و طبق آخرین مقرره بین‌المللی که بزرگ‌ترین توافق بین‌المللی بود، جمهوری اسلامی ایران با قدرت‌ها، دولت‌های برتر، سازمان‌های بین‌المللی برتر و قدرتمند امروز توافقی را با عنوان برجام شکل دادند که عملا بهانه بین‌المللی در قبال ایران را از بین برد.

هیچ موضوعی به اندازه موضوع هسته‌ای نمی‌توانست تهدیدها، علیه ایران را فرامرزی کرده و اجماع بین‌المللی علیه کشور را شکل دهد لذا می‌بینیم به طور مشخص اغلب کشورهای اروپایی که بعد از برجام در کنار بازیگرانی مثل رژیم‌های مرتجع عرب و رژیم صهیونیستی قرار ندارند، از اجرای توافق توسط ایران اعلام رضایت می‌کنند.

موضوع دیگر این که بخشی از سیاست‌هایی که در مونیخ بروز پیدا کرد ناشی از نوسانات بعد از روی کار آمدن ترامپ است. در تحلیلی از رفتار و گفتار ترامپ می‌بینیم که وی در قبال کشورهای عربی رسما می‌گوید که عرب‌ها چیزی غیر از پول ندارند و این مطلب توهین‌آمیز یعنی این‌که عرب‌ها جزو قلمروی راهبردی آمریکا نیستند. باید به این نکته توجه کرد که ائتلافی علیه ایران شکل نگرفته و به عبارتی تلاقی موضع‌گیری علیه ایران وجود دارد. ائتلاف زمانی شکل می‌گیرد که یک هدف مشترک وجود داشته باشد و در راستای آن هدف گام بردارند. این کشورها هرکدام به گونه‌ای در تحولات منطقه‌ای دچار شکست شدند و به گونه‌ای می‌خواهند نقش تازه‌ای در بازی‌های خاورمیانه بعد از ترامپ برای خود تعریف کنند لذا هرکدام به طریقی مواضعی را علیه ایران مطرح می‌کنند.

بازیگری مثل ترکیه بیشتر سردرگم در تحولات مختلف منطقه‌ای است وگرنه همین الان ترکیه در تلاش برای بالا بردن سطح مبادلات اقتصادی با ایران تا 30 میلیارد دلار در سال بوده و این افقی است که تا سال 2020 در ترکیه دیده شده لذا این کشور نمی‌تواند وارد ائتلافی علیه ایران شود. واقعیت این است تنها کشوری که در منطقه از ثبات راهبردی در منطقه برخوردار بوده ایران است وگرنه بیشتر کشورها دچار بی‌ثباتی جدی هستند چون در فضای از دست دادن پشتوانه همیشگی‌ خود یعنی آمریکا به سر می‌برند و رفتارهای ترامپ را کاملا مخالف سیاست‌های راهبردی‌شان می‌دانند، ضمن این‌که در عرصه منطقه‌ای تمام توان خود را به کار بردند که در سوریه شرایط دلخواهشان را ایجاد کنند ولی با شکست مواجه شدند. لذا رفتار‌های اخیر این کشور‌ها را می‌توان جز این موارد درنظر گرفت.

دکتر حشمت‌الله فلاحت‌پیشه - عضو کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس

ضمیمه جام سیاست