خشم قاره سبز از ادبیات ضداروپایی ترامپ

دوری و نزدیکی آمریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ نسبت به کشورهای اروپایی و روسیه تاثیرات فراوانی را در مسائل بین‌الملل برجای می‌گذارد.

مرتضی مکی تحلیلگر مسائل سیاسی اروپا در گفت‌وگو با جام سیاست به بیان نقطه نظرات خود پیرامون نوع روابط ترامپ با روسیه و اتحادیه اروپا پرداخت.

سیاست‌های ترامپ چه نسبتی با ناتو دارد و اساسا چرا رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده به ناتو حمله می‌کند؟

مواضعی که آقای ترامپ درباره ناتو اتخاذ کرده با توجه به سابقه تاجر بودن او، ناشی از عدم تجربه سیاسی و کاری اوست و این‌که او همه مسائل سیاسی جهان و سیاست خارجی آمریکا را از دید تجاری و منفعت‌جویانه نگاه می‌کند و با هزینه و فایده این مسائل را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این در همه عرصه‌ها اثرش را گذاشته است و نوع نگاه و تلقی او درباره ناتو هم از همین موضوع ناشی می‌شود. او معتقد است که اروپایی‌ها با توجه به تعهداتی که درباره پیمان ناتو دارند هزینه‌های امنیتی این پیمان را تامین نمی‌کنند و عملا بار اصلی ناتو روی دوش آمریکاست و این کشورهای اروپایی هستند که از چتر امنیتی ناتو بیشترین بهره‌برداری سیاسی و اقتصادی را می‌برند بدون این‌که هزینه‌های این تامین امنیت را بپردازند. به همین دلیل است که آقای ترامپ چنین رویکردی را نسبت به ناتو در پیش گرفته است. حال باید منتظر بود و دید که این مواضع در زمان روی کار آمدن ترامپ تا چه اندازه می‌تواند به ثمر بنشیند.

آیا نزدیکی انگلیس و آمریکا، اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار می‌دهد؟

این دیدگاه‌ها و مواضع ترامپ واکنش صریح و عصبانی برخی سیاستمداران کشورهای اروپایی از جمله رئیس‌جمهوری فرانسه و خانم آنجلا مرکل صدراعظم آلمان را در پی داشت و آنها در مواضع خود نسبت به آن واکنش نشان دادند و به ترامپ هشدار دادند. در این‌که خروج انگلیس از اتحادیه اروپا موقعیت اروپاییان را تهدید می‌کند در آن جای تردید نیست. به هر حال موقعیت اقتصادی، سیاسی و امنیتی که انگلیس در اتحادیه اروپا داشت، با وجود این‌که هیچ گاه همراه اتحادیه اروپا در بسیاری از زمینه‌ها نبوده است، این موقعیت به اتحادیه اروپا کمک می‌کرد که در سطح جهانی و منطقه از یک اعتبار برخوردار باشد. از این جهت خروج انگلیس از اتحادیه اروپا می‌تواند از این جهت برای اعضای این اتحادیه آسیب‌پذیر باشد ولی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا در انتظار این است که پیوندهای این کشور با آمریکا تقویت شود و آن محدودیت‌هایی که انگلیس به‌واسطه حضور در اتحادیه اروپا برای برقراری ارتباط با آمریکا داشت با خروج این کشور دیگر موضوعیتی ندارد. بنابراین تقویت روابط آمریکا و انگلیس، موقعیت اتحادیه اروپا را تا حدودی تضعیف خواهد کرد. البته نگاه دیگری هم در این زمینه وجود دارد که بر اساس آن هر چه نزدیکی میان آمریکا و انگلیس بیشتر شود، اروپایی‌ها به سمت همبستگی و اتحاد بیشتر در برابر پیوند میان انگلیس و آمریکا پیش می‌روند.

با توجه به اظهارات اخیر ترامپ پیش‌بینی می‌شود که در دوره ریاست جمهوری او آمریکا و روسیه به هم نزدیک‌تر شوند. آیا این پیوند و گسترش مناسبات،‌ قدرت اتحادیه اروپا را تضعیف خواهد کرد؟

به هر حال نگاهی که از سوی روسیه به اتحادیه اروپا وجود دارد با نوع نگرش آمریکا متفاوت است. اروپایی‌ها از یک طرف به دنبال تنش با روسیه نیستند و از سوی دیگر برخی اقدامات روسیه را برنمی‌تابند و نزدیکی روسیه به آمریکا قطعا در موقعیت این کشور اثر می‌گذارد. برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا بویژه کشورهای شرق این قاره از این جهت نگرانی زیادی به نسبت کشورهایی چون فرانسه و آلمان دارند چون کشورهای شرق اروپا به دنبال پایان دادن به تحریم‌ها و نزدیکی به روسیه هستند و از این جهت تلاش دارند که به سمت آمریکا گرایش پیدا کنند. این مساله می‌تواند شکاف در میان کشورهای اتحادیه اروپا را افزایش دهد. اما آقای ترامپ برای این‌که بتواند به برنامه‌ها و مواضع خود عمل کند با دو چالش و مانع عمده مواجه است. یکی ساختار تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در آمریکاست و دیگری نظام و ساختار بین‌الملل است که باعث می‌شود ترامپ برای اجرایی کردن اهدافش با مشکلاتی روبه‌رو شود.

به هر صورت میان اتحادیه اروپا و روسیه همواره رقابت‌هایی بر سر مسائل سیاسی وجود داشته است. اگر بخواهیم نوع روابط میان ترامپ و روسیه را از زاویه دیگری بنگریم آیا این گسترش روابط می‌تواند باعث ‌شود آمریکا در حل اختلافات میان روسیه و اتحادیه اروپا میانجیگری کند؟

آمریکا در جایگاهی نیست که بخواهد میانجیگری کند. این کشور در جایگاه یک قدرت برتر در دنیا می داند روسیه هم همواره برای کشورهای اروپا و آمریکا به عنوان یک تهدید مطرح بوده است. سوابق نشان داده است که تا قبل از روی کار آمدن آقای ترامپ، اتحادیه اروپا بود که میان روسیه و آمریکا میانجیگری می‌کرد و نگران افزایش تنش میان این دو کشور بود و گسترش تنش را برای این اتحادیه بسیار زیانبار می‌دانست و درصدد این بودند که این تنش از مدیریت آنان خارج نشود. اولاند و مرکل بودند که به کاخ کرملین می‌رفتند و با پوتین ملاقات می‌کردند تا به نوعی بتوانند بحران موجود را مدیریت کنند و از افزایش تنش میان روسیه و آمریکا در منطقه جلوگیری کنند. به نظر من ترامپ نمی‌تواند در دوره جدید میان روسیه و اتحادیه اروپا میانجیگری کند. تا زمانی که آقای ترامپ گام عملی در این حوزه برنداشته، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که او چه اقداماتی را در دستور کار خود قرار خواهد داد. همان‌طور که گفتم ساختار نظام بین‌المللی و نظام تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی آمریکا از جمله موانع است که ترامپ را برای اجرایی کردن اهداف و برنامه‌هایش با چالش‌هایی مواجه خواهد کرد.

ضمیمه جام سیاست جام جم