رادیو را بهتر بشناسیم

واقعیت این است که توسعه شبکه‌های رادیویی در دوره‌ای که به عصر تصویر معروف است، این نکته را ثابت می‌کند رادیو همچنان با پویایی و امید به حیات رسانه‌ای خود ادامه می‌دهد و این که هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند جایگزین رسانه دیگری شود و کارکردهای آن را بازتولید کند.

شاید رادیو نمایش در ظاهر واجد معنایی متناقض باشد، چراکه رادیو بر صدا استوار است و نمایش ماهیتی تصویری دارد، اما نمایش‌های رادیویی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد با صدا هم می‌توان دید و گاه گوش همچون چشم عمل می‌کند و چه‌بسا گاهی بصیرت آن بیش از چشم هم باشد.

از منظر علم ارتباطات، رادیو رسانه‌ای گرم است و تلویزیون رسانه‌ای سرد، اما اکنون در رادیو نمایش با ترکیب و آشتی صدا و تصویر، تجربه تازه‌ای از یک رسانه متفاوت را شاهدیم. رسانه‌ای که به واسطه صدا و از طریق کلام تلاش می‌کند یک موقعیت بصری و عینی را برای مخاطبان رقم بزند. در واقع این رسانه، بیش از رادیوهای دیگر با بهره‌گیری از تخیل شنونده‌ها به سهیم شدن مخاطب در شکل‌گیری محتوای برنامه منجر می‌شود. نمایش در رادیو گرچه مبتنی بر صداپیشگی است، اما درک مخاطب از آن براساس یک فرآیند فعال خیالپردازانه صورت‌بندی می‌شود.

شاید شنونده نمایش رادیویی از امکان دریافت تصویری موقعیت‌های درام محروم باشد، اما با بهره‌گیری از تخیل و ذهنیت خلاق خود می‌تواند لذت بیشتری از این تجربه کسب کند.

همواره سه بخش از برنامه‌های رادیویی مورد توجه شنوندگان بوده است: اخبار، موسیقی و نمایش‌های رادیویی.

نمایش رادیویی به عنوان یک آیتم یا رادیو نمایش به عنوان یک نهاد رسانه‌ای نمایش محور، می‌تواند بار دیگر مردم را به این رسانه، پیوند زده و در این بازار شلوغ تصویر‌های تلویزیونی متوجه خود کند. از سوی دیگر فرصتی فراهم می‌شود تا تئاتر از رکود و مهجور بودن خارج شود و بازیگران این عرصه، استعداد و توانایی خود را این بار در رادیو به نمایش بگذارند.

در عین حال رادیو نمایش می‌تواند فرهنگ تئاتر دیدن و نمایشنامه خوانی را نیز اعتلا ببخشد و قطعا این شبکه راهی است به سوی رشد فرهنگی جامعه. نمایش رادیویی به عنوان یک متن هنری، صرفا با وجود یک شبکه و رسانه رشد نمی‌کند و مستلزم متن و نمایشنامه‌های خوب، بازیگری و اجرای موثر و کارگردانی و عوامل دیگری است تا این رادیوی نوپا نیز غنی و پرمحتوا شود که در این صورت، دیگر رادیو رقیب کوچکی برای تلویزیون نخواهد بود.

غیر از جذابیت‌های بصری تلویزیون باید عادت رسانه‌ای مخاطبان را نیز در گرایش به استفاده از رسانه رادیو یا تلویزیون لحاظ کرد. خیلی از افرادی که امروز از رادیو دور شده یا با آن غریبه هستند لذت استفاده کردن از آن را نشنیده‌اند یکی از عوامل مهمی که می‌تواند گوش سپردن به رادیو را به تجربه‌ای لذتبخش بدل کند، تولید همین نمایش‌های رادیویی است که علاوه بر سرگرمی و جلب رضایت مخاطب می‌تواند زمینه و بستری برای اشتغالزایی علاقه‌مندان به بازیگری و هنر نمایش هم باشد. لزوما یک بازیگر سینما نمی‌تواند بازیگر خوبی برای نمایش‌های رادیویی باشد. شاید در این حوزه بازیگران تئاتری موفق‌تر عمل کنند با این حال متخصصان و کارشناسان بازیگری معتقدند تربیت بازیگر رادیویی متدهای خاص خود را داشته و باید برای نمایش‌های رادیویی بازیگران خاص خود را پرورش داد. مثلا تربیت صدا و مهارت در فن بیان و حتی صداپیشگی از جمله مهارت‌هایی است که یک بازیگر رادیویی باید داشته باشد.

سیدرضا صائمی