سرگرم‌کننده بی‌ادعا

ایده‌ای کلاسیک در فیلمنامه‌نویسی که در صورت خلق قهرمانی معقول می‌تواند در گونه‌های مختلف به بار نشسته و میلیون‌ها مخاطب را پای تلویزیون‌ها بنشاند. بسیاری از مجموعه‌های تلویزیونی تولید شده در شبکه‌های مختلف کشورمان نیز براساس همین ایده کلی شکل گرفته و ساخته شده‌اند که از میان آنها برخی بسیار موفق و برخی دیگر خنثی و معمولی از کار درآمده‌اند. در حقیقت آنچه که باعث این تمایز شده همان دقت روی پرداخت شخصیت اصلی و نیز شکل دادن موانعی است که بر سر راه وی سبز می‌شوند. باورپذیری عنصر کلیدی در هر دو مورد است که اغلب فیلمنامه‌نویسان موفق روی آن مانور داده و تلاش فراوانی برای آن به خرج داده‌اند.

از «اشترخانی دات‌کام» تا «رانتخوار کوچک»

مجموعه تلویزیونی «رانتخوار کوچک» که ابتدا «اشترخانی دات‌کام» نام گرفته بود و به هنگام پخش نام «افزونه خواه کوچک» را هم تجربه کرد، ازجمله سریال‌های موفق تلویزیون در ماه مبارک رمضان است که 13 سال پیش روی آنتن شبکه تهران رفته است. حسین سهیلی‌زاده که این روزها سریال «پریا» را روی آنتن شبکه سه سیما دارد، در نخستین مجموعه بلند تلویزیونی خود به قلم محمدرضا فاضلی سراغ قصه‌ای آشنا با شخصیت‌هایی برگرفته از دل جامعه رفته است. کارمندی میانسال به نام اشترخانی که در اداره‌ای دولتی مشغول به کار است، در روز نخست ماه رمضان با تهدید جدی صاحبخانه‌اش (علمشیر) برای تخلیه خانه استیجاری‌اش مواجه شده و سرانجام مجبور به تخلیه می‌شود.

خانواده او در خانه پدر همسر سختگیر و مقرراتی‌اش ساکن شده و خود اشترخانی هم آواره کوچه و خیابان می‌شود تا این که می‌فهمد ده قطعه زمین از طریق تعاونی به قید قرعه به کارمندانی داده می‌شود که خانه‌ای از خودشان ندارند. همین موضوع هم اشترخانی را به تلاش برای گرفتن یکی از زمین‌ها به طرق مختلف وامی‌دارد تا این‌که در آخر به هدف خود می‌رسد.

قهرمانی به نام اشترخانی

فاضلی در نگارش فیلمنامه رانتخوار کوچک چند عامل را مدنظر داشته: نخست 30 قسمتی بودن کار که نیاز به گسترش داستان در عرض را ضروری کرده و دیگری قرار دادن موانع متعدد پیش روی قهرمان آن (اشترخانی) و در عین حال از داستانک‌ها هم غافل نشده و خرده داستان‌های جذابی را لابه‌لای کار گنجانده است. ابلاغ حکم تخلیه خانه اجاره‌ای اشترخانی را می‌توان نخستین نقطه عطف فیلمنامه آن به حساب آورد که چرخ‌های داستان را به حرکت انداخته و مخاطب را خیلی سریع وارد داستان می‌کند. آن هم در شروع ماه مبارک رمضان که علی القاعده اسباب‌کشی و نقل و انتقال برای روزه‌داران کار سخت و طاقت‌فرسایی به حساب آمده و مخاطب را به همذات‌پنداری هر چه بیشتر با خانواده اشترخانی وامی‌دارد.

از طرف دیگر فاضلی که تجربه نوشتن کمدی هم دارد با توجه به درونمایه کمیک کار، آن را در پرداخت شخصیت‌ها هم لحاظ کرده است. اشترخانی نمونه خوبی در این رابطه است که به عنوان شخصیت محوری داستان بیشترین نقش را در پیشبرد آن دارد. تیپ ـ شخصیتی آشنا برای مخاطب که در خلق آن از کلیشه‌ها به بهترین شکل ممکن استفاده شده و در عین حال اغراق‌هایش هم آزاردهنده و گل درشت به نظر نمی‌رسد.

کارمند تیپیک ادارات که پس از گذشت سال‌ها نتوانسته برای خانواده‌اش خانه‌ای غیراجاره‌ای تهیه کند و حال با تخلیه خانه با بحرانی بزرگ مواجه شده است. از یک سو خانواده‌اش در خانه‌ای موقتا سکونت دارند که صاحب خانه (پدر همسرش) دل خوشی از او نداشته و ورودش را به آنجا قدغن کرده است. از طرف دیگر هم اداره تنها ده قطعه زمین در اختیار دارد که به قید قرعه یکی از آنها می‌تواند به اشترخانی برسد.

محمد جلیلوند