معمای گرانی برنج

مطابق گزارش بانک مرکزی، در هفته آخر سال 94 قیمت هر کیلو برنج ایرانی درجه یک در میادین شهرداری 8400 تومان و در سطح بازار خرده‌فروشی 9500 تومان و برنج درجه دو در سطح بازار 6700 تومان بوده است. این در حالی است که طی هفته جاری قیمت انواع برنج‌های داخلی با جهشی ناگهانی به بالای 11 هزار تومان افزایش یافته است.

گرانی نابهنگام قیمت برنج باعث شده تا برخی کارشناسان کم‌کاری سازمان‌های مسئول تنظیم بازار را عامل اصلی گرانی دانسته و گروه دیگر سودجویی کارخانه‌داران و تولیدکنندگان برنج را دلیل عمده افزایش ناگهانی قیمت برنج اعلام می‌کنند. اما پرسش اصلی این است که چطور این سناریو هر سال دقیقاً پس از اتمام فصل برداشت و آغاز سال جدید تکرار می‌شود و مسئولان و سیاستگذاران دولتی نمی‌توانند یک‌بار برای همیشه جهت رفع این معضل گامی مؤثر بردارند.

وزارت جهادکشاورزی مسئول تنظیم بازار است

محمدتقی توکلی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به دوره واردات برنج به جام‌جم گفت: همان‌طور که می‌دانید ایران با توجه به میزان تولید برنج، هرساله چیزی حدود یک میلیون و 200 هزار تن کسری دارد که با واردات آن را تأمین می‌کند و براساس قوانین موجود، این واردات باید پس از پایان برداشت و انتشار آمار دقیق تولید، متناسب با نیاز بازار صورت پذیرید.

توکلی افزود: با در نظر گرفتن شرایط مطرح‌شده تقریباً از آذرماه تا اوایل تیرماه روند واردات و ثبت سفارش‌ها با نظارت کامل مسئولان مربوطه صورت می‌گیرد که اکنون در میانه این دوره هستیم و هرگونه شایعه درباره روند و میزان واردات تأثیر مستقیمی بر قیمت‌های داخلی خواهد داشت.

به اعتقاد این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، افزایش قیمت فعلی در بازار احتمالاً نتیجه همین شایعات درباره میزان واردات یا قیمت‌های بین‌المللی بوده که می‌توان از آن به عنوان شوکی گذرا یاد کرد و بزودی قیمت‌ها در شرایط عادی خود قرار خواهد گرفت. وی با اشاره به نظارت دقیق وزارت جهاد کشاورزی به عنوان نهاد مسئول تأمین‌کننده برنج کشور گفت: اکنون این وزارتخانه با دقت و هوشیاری هرچه بیشتر در این زمینه گام برداشته و هیچ کوتاهی تاکنون در این زمینه دیده نشده است که دلیل قاطع برای وجود شایعات و تأثیرگذاری آنها در قیمت بازار برنج ایرانی باشد.

بنکداران سوءاستفاده کردند

همچنین جمیل علیزاده‌شایق، دبیر انجمن برنج با بیان این‌که فروشندگان و بنکداران مقصر گرانی ناگهانی این محصول در تهران هستند، گفت: سازمان حمایت باید این مساله را کنترل می‌کرد که این کار را انجام نداد. در حالی که تنها راه کنترل و جلوگیری از بروز مشکلات اینچنینی ورود سازمان حمایت به موضوع برای کنترل شرایط است.شایق افزود: دلیل گرانی برنج در بازار تهران به هیچ عنوان تولیدکنندگان نیستند چون این افراد بیشتر تولیداتشان را فروخته‌اند و تنها اندکی برای مصارف شخصی در اختیار دارند که این میزان هم نمی‌تواند عامل گرانی قیمت برنج در بازار باشد.وی با بیان این‌که کشاورزان تولید خود را به کارخانه‌ها داده‌اند و کارخانجات نیز بتدریج آن را وارد بازار کرده‌اند، اضافه کرد: کارخانه‌ها سعی می‌کنند شب عید انبارهای خود را تقریباً خالی و خود را برای فصل بعد آماده کنند. از این رو نمی‌توان کارخانه‌داران را نیز در بحث گرانی برنج مقصر دانست، اما نباید فراموش کنیم گروهی از این افراد در تجارت برنج فعال بوده و با تجار قراردادهای خود را از قبل نهایی کرده‌اند و باید براساس وعده‌ای که دارند به تعهداتشان عمل کنند.

این مقام صنفی عامل اصلی برهم‌زننده بازار عرضه و تقاضای برنج را دلالان معرفی کرد و گفت: این افراد از پاییز تا اوایل فصل زمستان با احتکار و جمع‌آوری برنج تولیدشده، شرایط عادی بازار را برهم زده و باعث بروز این اتفاقات می‌شوند. بنابراین بنکداران و فروشندگان در این میان نقش قابل توجهی داشته و دارند.

دبیر انجمن برنج کشور با بیان این‌که همواره در ایام محرم، ماه مبارک رمضان و عید نوروز با افزایش جزئی قیمت برنج در بازار مواجه‌ایم، ادامه داد: معمولاً با شروع سال جدید و نزدیک شدن به فصل برداشت برنج (مردادماه) قیمت‌ها با شیب ملایمی افزایش پیدا می‌کند، اما هیچ‌کدام از موارد فوق شوک شدید قیمتی نیست.

وی با اشاره به قیمت برنج‌هایی که در تهران به بیش از 11 هزار تومان رسیده است، افزود: قیمت در شمال کشور بین 8000 تا 9000 تومان نوسان دارد و قیمت گران‌ترین نوع برنج در شمال کشور از 9000 تومان بیشتر نیست.

دبیر انجمن برنج کشور با بیان این‌که با احتساب هزینه حمل و نقل از شمال تا تهران، قیمت برنج مرغوب نهایتاً در مقصد ده هزار تومان خواهد بود، اضافه کرد: بازهم یک تفاوت در این میان وجود دارد؛ برنجی که از شمال خریداری می‌شود بیشتر از 4 درصد خرده برنج ندارد. در حالی‌ که همان محصول و برند وقتی از تهران خریداری شود، درصد خرده آن بالاست، بنابراین ارزش و قیمت کمتری هم دارد.

شایق افزود: علاوه بر این، در برخی برنج‌ها هم ناخالصی دیده می‌شود و برنج‌های ارزان با نوع مرغوب آن مخلوط شده است البته این شامل تمام برنج‌هایی که در تهران عرضه می‌شود، نیست.

تکرار عادت گرانی برنج در ابتدای سال

مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج نیز با اشاره به افزایش غیراصولی قیمت برنج در بازار به خبرنگار ما گفت: به‌طور کلی بحث قیمت برنج ایرانی و وارداتی کاملاً از یکدیگر جداست و نمی‌توان هر دو را با یک نگاه مورد بررسی قرار داد؛ اما با توجه به تکرار رویه افزایش قیمت برنج در روزهای آغازین هر سال بد نیست یک‌بار برای همیشه واقع‌بینانه به موضوع نگاه کنیم.

کشاورز افزود: هرسال می‌بینیم با افزایش قیمت برنج، سازمان‌ها و نهادهایی وارد عمل می‌شوند و با صدور دستورالعمل‌ها و سختگیری‌هایی سعی در کنترل بازار دارند. در حالی که این رویه نه اصولی و نه امکان‌پذیر است کما این‌که هرسال دوباره شاهد تکرار این مشکل هستیم.

دبیر انجمن واردکنندگان برنج با اشاره به اهمیت آمار در کنترل بازار تاکید کرد: همه می‌دانیم عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت است و اگر نگاهی دقیق و منطقی به آمار داشته باشیم، در می‌یابیم مشکل اصلی جای دیگری است و نباید بنکدار یا کارخانه‌دار را متهم کرد. حال که به گفته مقامات مسئول 8/1 میلیون تن تولید برنج داشته‌ایم و فقط یکی دو ماه از پایان فصل برداشت گذشته، چطور ممکن است بازار توان مصرف این حجم تولید را داشته که اکنون کمبود ایجاد شده است؟

وی افزود: با توجه به این‌که اکنون بازار راکد است و اغلب صنوف نیز درگیر این موضوع هستند بنابراین این‌که برخی اظهار می‌کنند که بنکداران در این زمینه نقش داشته‌اند و با احتکار، عاملی در افزایش قیمت‌ها بوده‌اند، غیرمنطقی به نظر می‌رسد. چون هیچ فعال صنفی با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و رکودی که بر تقاضا حاکم است، سرمایه‌اش را با احتکار به مخاطره نخواهند انداخت گرچه اصلاً از نظر علمی این روند غیرممکن است.

به عقیده کشاورز، مشکل اصلی نبود آمار دقیق از میزان تولید و نیاز بازار است که مسئولان تاکنون نتوانسته‌اند تراز عرضه و تقاضا را با یکدیگر هم‌راستا کنند. پس اگر واقعاً تولید ما رقم اعلام شده مسئولان نیست، بهتر است برای سال آینده سیاست دیگری برای عرضه و خریداری محصول کشاورزان اعمال شود و اگر هم این حجم تولید داریم، ببینیم خروجی کجاست که این کمبود ناگهانی ایجاد می‌شود.

این مقام صنفی با اشاره به تغییرات قوانین و همچنین نوسانات نرخ ارز در این زمینه گفت: با وجود این‌که قیمت جهانی برنج کاهش داشته است، اما هرگونه تغییر قوانین و همچنین قیمت‌ ارز می‌تواند در زمینه واردات نیز اثرگذاری داشته و باعث نوسان‌هایی در بازار باشد ولی تا امروز هیچ نشانه منفی در این زمینه نمی‌بینیم و همه چیز براساس گذشته است.

گفتنی است مسئولان شرکت بازرگانی دولتی و سازمان حمایت با وجود پیگیری‌های خبرنگار ما حاضر به اظهارنظر درباره گرانی برنج نشدند.

عماد عزتی

اقتصاد