رابطه مجلس و دولت، تخالف یا توافق؟

چراکه:

الف: هرگاه میان خرده‌نظام‌های نظام اجتماعی کل، هماهنگی صددرصدی وجود داشته باشد، مثلا مجلس با دولت صددرصد همسو باشد و دستگاه قضا نیز از مصوبات و نحوه اجرای قانو‌ن‌ها حمایت صددرصدی داشته باشد، آنگاه شاید اصطلاح «وکیل‌الدوله‌ها» برای نمایندگان مجلس بیشتر زیبنده باشد تا وکیل و نماینده مردم.

در این شرایط، وظیفه نظارتی مجلس با چالش مواجه خواهد شد و مجلس تسهیل‌کننده امور دولت خواهد بود و در عمل وظیفه‌ای جز روغنکاری چرخ‌های دولت نخواهد داشت.

به عبارت دیگر، اگر دو کارکرد عمده برای مجلس قائل باشیم کارکرد نظارتی و قانونگذاری، در این صورت کارکرد نظارتی به حداقل خود خواهد رسید و کارکرد قانونگذاری نیز در حد تصویب قانون‌های موردنیاز دولت نزول خواهد کرد.

ب: اگر میان خرده‌نظام‌های جامعه تخالف وجود داشته باشد، آنگاه تمام انرژی خرده‌نظام‌ها، که باید صرف ساختن جامعه و پیشرفت و توسعه عدالت اجتماعی شود، صرف خنثی‌کردن فعالیت‌های یکدیگر خواهد شد و عملا فرهنگ مچ‌گیری و سنگ‌اندازی رواج خواهد یافت که در درازمدت به بی‌اعتمادی مردم نسبت به مسئولان و نارضایتی اجتماعی ختم خواهد شد.

در این حالت مجلس، قوانین موردنیاز دولت را یا تصویب نخواهد کرد یا با تاخیر و به گونه‌ای تصویب می‌کند که در عمل نتیجه‌ای برای دولت و مردم نداشته باشد. از سویی دیگر، دولت نیز در اجرایی کردن مصوبات مجلس تعلل و تاخیر خواهد داشت.

به هر حال در این شرایط عملا بخشی از انرژی قوا و خرده‌نظام‌ها صرف مقابله با هم خواهد شد و مردم باز هم به حقوق حقه خود نخواهند رسید و متضرر می‌شوند.

ج: اما شرایط سومی هم وجود دارد و آن این که میان خرده‌نظام‌ها (قوا) حدی از توافق، هماهنگی و تعارض و تخالف وجود داشته باشد چراکه این شرایط به نفع مردم خواهد بود. به عبارت دیگر در این حالت خرده‌نظام‌ها در کلیات با هم موافق هستند، ولی در نحوه اجرا یا شرایط و جزئیات اجرا می‌توانند نظرات متفاوت داشته باشند. در این شرایط خرده‌نظام‌ها همدیگر را نظارت و کنترل خواهند کرد و در نهایت از تخلف خرده‌نظام‌ها کاسته خواهد شد و این امر به نفع جامعه است.

از این‌رو به نظر می‌رسد مردم باید متعهدانه و هوشمندانه در این شرایط دست به انتخاب بزنند تا مجلس آینده حدی از تعارض و هماهنگی را با خرده‌نظام‌های دیگر داشته باشند تا دولت به وظایف اجرایی خود و مجلس به وظایف نظارتی و قانونگذاری‌اش بهتر عمل کند.

دکتر محمود اکرامی - روزنامه‌نگار