برنامه‌ریزی برای خرابی خودروها!

خودرو معمولا محصولی بادوام است و شاید در نگاه اول نتوان مشتریان آن را همانند مشتریان پوشاک با مدهای فصلی به خرید بیشتر وادار کرد، اما گویا شرکت‌های خودروسازی نیز سال‌هاست از رویکردی نه چندان آشکار برای تشویق مشتریان به کنار گذاشتن مدل‌های قدیمی خودرو استفاده می‌کنند. این رویکرد در اصطلاح کهنگی برنامه‌ریزی شده (planned obsolescence) نامیده می‌شود.

کهنگی برنامه‌ریزی شده

شرکت‌های خودروسازی از یک‌سری ترفندها برای پنهان کردن کهنگی برنامه‌ریزی شده خودرو استفاده می‌کنند. برای نمونه شاید خودرویتان را برای یک تعمیر ساده به تعمیرگاه نمایندگی مجاز ببرید و در آنجا متوجه شوید این نمایندگی، قطعه مورد نیازی را که برای تعمیر به آن نیاز است در اختیار ندارد و قطعه مورد نظر اصلا دیگر تولید هم نمی‌شود.

کاملا منطقی است شرکت‌های خودروسازی، تولید برخی قطعات مدل‌های قدیمی را متوقف کنند. با این حال برخی لوازم یدکی بویژه آنها که می‌توان از آن برای مدل‌های مختلف استفاده کرد، باید در یک بازه زمانی بلندمدت در دسترس باشد. اما واقعیت این است که شرکت‌های خودروسازی به این ترتیب به صورت مستقیم به مشتریان خود اعلام می‌کنند شاید خرید یک مدل جدیدتر به مراتب آسان‌تر و حتی کم‌هزینه‌تر از جست و جو برای یافتن قطعات یدکی و کمیاب خودروی فعلی‌تان باشد.

ایجاد تغییراتی جزئی در ظاهر و امکانات یک مدل و ارائه یک مدل جدید‌ از دیگر راه‌هایی است که خودروسازان برای سوق دادن مشتریان به خرید مدلی جدیدتر از آن بهره می‌برند. خیلی غیرمنطقی است که فرض کنیم مدل تولید شده در سال گذشته فقط به این خاطر که مدل امسال از چراغ جلویی ال‌ای‌دی بهره می‌برد دیگر بی‌مصرف شده است.

البته کهنگی برنامه‌‌ریزی شده به صنعت خودروسازی محدود نمی‌شود. در دنیای دیجیتال و ساخت گوشی‌های هوشمند و رایانه و حتی صنعت پوشاک نیز رویه‌های مشابهی می‌بینیم. یک کت و شلوار با الگوی کلاسیک را همیشه می‌توان پوشید. با وجود این الگوهای مُد روز به مشتریان می‌گوید لباس‌های متعلق به یک سال گذشته دیگر به روز نبوده و قابل پوشیدن نیست؛‌ هر چند هیچ نوع فرسودگی نیز در ظاهر آنها وجود نداشته باشد. وقتی خودروی نویی می‌خرید، شاید تا مدت‌ها نیازی به مراجعه به مراکز نمایندگی و تعمیرگاه‌ها نداشته باشید، اما بیشتر شرکت‌های خودروسازی هر سال تغییراتی در ظاهر یا موتور خودرو ایجاد می‌کنند و به این ترتیب، اکنون شاهدیم هر دو سال، نسلی جدید از خودروها به بازار عرضه می‌شود. به همین دلیل است که این شرکت‌ها امیدوارند با برجسته کردن این ویژگی‌ها در نگاه مشتری، آنها را به خرید خودرویی نو وادارند.

همان طور که اشاره شد، بی‌مصرفی برنامه‌ریزی شده الزاما به این معنا نیست که کارکرد خودروی شما پس از مدتی به خاطر برنامه‌ریزی شرکت دچار مشکل شود؛ بلکه کافی است خودروی فعلی شما در مقایسه با مدل‌های جدید، قدیمی جلوه کند. بسیاری از قطعات یدکی فقط در بازه زمانی مشخص کارکرد مشخصی دارند و پس از آن باید عوض شوند. شاید این مساله تا حدی به خاطر برنامه‌ریزی شرکت سازنده باشد، اما این را هم باید در نظر گرفت که یک قطعه پلاستیکی، فلزی یا لاستیکی قرار نیست تا ابد همچنان کار کند.

بنابراین موجود نبودن قطعات یدکی، اصلی‌ترین دلیل بی‌مصرف شدن خودروهای قدیمی‌تر است. البته باید بپذیریم کهنگی برنامه‌ریزی شده می‌تواند جنبه‌های مثبتی نیز داشته باشد. اگر قرار بود افراد به مدت بسیار طولانی از مدل‌های قدیمی استفاده کنند، اشتیاق کمتری نیز برای نوآوری و بهبود عملکرد تجهیزات مختلفی نظیر خودرو وجود می‌داشت. با وجود این نباید فراموش کنیم خودرویی که روزگاری آخرین مدل به شمار می‌رفت و دیگر جذابیت گذشته را ندارد، باز هم می‌تواند نیازهایمان را برآورده کند.

منبع: ‌‌auto.howstuffworks

مترجم: صالح سپهری‌فر

جام‌جم