مخاطب پیام دیروز بان کی‌مون کیست؟

درک این نکته که هشدار بان کی‌مون نه یک پیام فردی، بلکه برآیند دیدگاه‌های هزاران متخصص و صاحبنظر در سراسر جهان است، دشوار نیست. شعار «هفت میلیارد رویا، یک سیاره. با احتیاط مصرف کنیم» که برای روز جهانی محیط زیست امسال برگزیده شده هم مضمونی مشابه دارد؛ مضمونی که برای مسلمانان پژواک «بخورید و بیاشامید، اما اسراف نکنید» است.

اما این پیام‌ها و شعار‌ها برای ما که در ایران زندگی می‌کنیم تلنگری نیز به همراه دارد. این‌که محیط زیست را فراتر از گیاه و جانور ببینیم.

این‌که اگر برای کشته شدن یک پلنگ، قطع یک درخت یا تخریب یک زیستگاه نگران می‌شویم، که البته بجا و ارزشمند است، نباید فراموش کنیم شیوع ویروس «مصرف هرچه بیشتر» به همان اندازه برای کشور مشکل‌آفرین خواهد بود.

امروزه به لطف تلاش فعالان محیط زیست، مردم بیشتری به اهمیت حفظ طبیعت واقف هستند، اما چند نفر می‌دانند برای تولید یک سیب چه میزان آب صرف شده است؟ یا برای این‌که یک بشقاب برنج روی سفره بنشیند چه میزان آب و انرژی هدر می‌رود؟ و چند درصد از آن دست نخورده سر از زباله‌دانی در‌می‌آورد؟

پیام جناب دبیرکل یک ترجمان روشن دارد؛ برای بهبود شرایط و پیشگیری از بروز فجایع بشری از جمله تهدید امنیت غذایی، هریک از ما، همین امروز در هرکجا که هستیم باید گامی به جلو برداریم. این نگاه که «یک لیوان آبی که من هدر می‌دهم مگر چه تاثیری دارد؟» یا «خاموش کردن یک چراغ اضافی در خانه یا اداره چه اثری دارد؟»، بهانه‌های غیرمسئولانه‌اند.

تعمیر یک لوله آب که چکه می‌کند، پرهیز از یک سفر غیرضروری، استفاده از سامانه‌های غیرحضوری، رفتن به محل کار با دوچرخه، یک روز گیاهخواری در هفته، و پرهیز از به کارگیری ظروف یکبار مصرف، گام‌هایی بظاهر کوچک، اما ارزشمندی هستند که هر کدام از ما می‌تواند بردارد و ایمان داشته باشد که در ابعاد جهانی به کره زمین کمک کرده است.

روز جهانی محیط زیست نیازی به جشن و ولخرجی و پرگویی ندارد. یک اقدام ساده ولو کوچک در مقیاس هفت میلیارد نفر، یعنی یک تحول شگرف. باور کنیم که ما هم مخاطب‌ بان کی‌مون هستیم.

دکتر اصغر محمدی‌ فاضل - عضو هیات علمی دانشگاه محیط زیست