گرمایش جهانی و تغییر اقلیم

هوایی که ناجوانمردانه گرم می‌شود

ذرات دی‌اکسیدکربنی که ما با سوزاندن سوخت‌های فسیلی تولید می‌کنیم، به تشعشعات خورشیدی اجازه عبور و رسیدن به سطح زمین را می‌دهند، اما در مقابل از برگشت آنها به جو ممانعت می‌کنند.

کد خبر: ۷۹۹۲۳۱

همین مساله ساده زمین را به گلخانه‌ای بدل می‌کند که درجه حرارت آن رو به افزایش است. حتی افزایشی ناچیز در حد کمتر از یک درجه سلسیوس هم می‌تواند اثرات جدی روی شرایط آب و هوایی کل کره زمین داشته باشد. افزایش درجه‌حرارت در قطب‌ها، ذوب شدن کوه‌های یخی، بالا آمدن سطح آب دریاها، تحلیل رفتن زیستگاه بسیاری از موجودات زنده، بروز سیلاب در نقاط مختلف دنیا، توفان‌های شدید، خشکسالی، نابودی محصولات کشاورزی بویژه غلات، افت سطح آب‌های زیرزمینی و کم‌آبی همه از جمله عواقب ناشی از این مساله هستند که دنیای امروز ما را به نوعی دگرگون کرده‌اند. به گفته دانشمندان یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر گرمایش جهانی وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده و ناخواسته بخصوص در عرصه‌های جنگلی و مراتع است. این معضل را در عین حال می‌توان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زیست‌محیطی در ایران نیز قلمداد کرد. بارزترین نمونه آن نیز آتش‌سوزی‌های پی‌درپی در جنگل‌های استان گلستان است که در سال‌های گذشته به کرات چنین بحرانی را پشت‌سر گذاشته‌اند. اثر آتش‌سوزی‌هایی از این نوع در افزایش مقدار دی‌اکسیدکربن جو و بازخورد ناشی از اثر مضاعف آنها بر تشدید پدیده گرمایش جهانی قطعی است.

علت تاثیرگذاری عوامل تسریع‌کننده

در یکی از تازه‌ترین تحقیقات انجام شده در این زمینه، دانشمندان ناسا (اداره ملی هوانوردی و فضایی آمریکا) گازهای موثر در تشدید پدیده گرمایش را زیرمیکروسکوپ بررسی کردند تا متوجه شوند چرا این گازها گرما را به دام می‌اندازند.

این دانشمندان با تمرکز بر ترکیبات شیمیایی که عامل سازنده آنها اتم‌های فلورین یا کلرین بود، به این نتیجه رسیدند که ساختار مولکولی این ترکیبات شامل اتم‌هایی است که درست برخلاف سایر مولکول‌های موجود در جو، توانایی جذب تشعشعات را دارند. در حقیقت طبیعت این ترکیبات شیمیایی به شکلی کارآمد می‌تواند تشعشعات نور خورشید را جذب کند، در حالی که دیگر ترکیبات شیمیایی موجود در جو چنین ویژگی‌های متمایزکننده‌ای ندارند.

چه کاری از ما ساخته است؟

روشن نگه داشتن لامپ‌های اضافی و پرمصرف یکی از ساده‌ترین دلایل تسریع گرمایش جهانی است. حتی ما با روشن نگه داشتن دائم رایانه و تلفن همراه خود گام کوچکی در تسریع پدیده گرمایش جهانی و تشدید اثرات مخرب آن بر محیط‌زیست برمی‌داریم. بسیاری از ما عادت کرده‌ایم رایانه‌ها را حتی در زمانی که نیازی به آنها نداریم روشن نگه داریم یا حتی گاهی تلویزیون را به صورت آماده به کار (Stand by) خاموش می‌کنیم. این در حالی است که تحقیقات نشان می‌دهد 75 درصد از کل انرژی برق مصرفی خانه‌ها در کشورهایی مثل آمریکا مربوط به زمانی است که وسایل برقی در شرایط آماده به کار نگه داشته می‌شوند. جالب است بدانید یک رایانه بدون نمایشگر روزانه حدود 60 تا 250 وات برق مصرف می‌کند و این موضوع علاوه بر مصرف برق به معنای تشدید مستقیم گرمایش جهانی نیز هست. تعویض فیلتر هوای دستگاه‌های تهویه مطبوع، پرهیز از گرم و سرد کردن چند مرتبه‌ای مواد غذایی، بستن درز و جداره شیشه‌ها و در منازل برای حفظ دما، مصرف کمتر، استفاده مجدد و بازیافت، پرهیز از هدر دادن آب بویژه هنگام استحمام و شست‌وشوی خودرو، استفاده از لوازم برقی با علامت «دوستدار محیط‌زیست»، استفاده کمتر از وسایل نقلیه شخصی و گرایش جمعی به سوی وسایل نقلیه عمومی، پرهیز از گرم کردن اتومبیل بویژه در ماه‌های سرد سال، خاموش کردن اتومبیل پشت چراغ قرمزهای طولانی، افزایش سطوح سبز، پرهیز از تخریب جنگل‌ها و مراتع، استفاده از انرژی‌های پاک و بسیاری موارد دیگر از جمله گام‌های آسانی هستند که می‌توانند نقش بسزایی در کاهش پیامدهای گرمایش جهانی داشته باشند.

بحرانی در ابعاد جهانی

مطالعات نشان می‌دهد که در سال گذشته ما انسان‌ها قریب به 39.8 میلیارد تن دی‌اکسیدکربن از طریق سوزاندن ذغال‌سنگ، نفت و گاز وارد جو زمین کرده‌ایم که این میزان نسبت به زمان مشابه در سال گذشته 778 میلیون تن، یعنی حدود 2.3 درصد بیشتر شده است. چین، آمریکا و هندوستان به ترتیب در این زمینه گوی سبقت را از دیگران ربوده‌اند. پژوهشگران باور دارند که ادامه این روند در 30 سال آینده می‌تواند به افزایش میانگین درجه‌حرارت زمین به مقدار 1.1 درجه سانتی‌گراد منجر شود. شاید فکر می‌کنید یک درجه که چیزی نیست! اما باید بدانیم که بسیاری از فجایع زیست‌محیطی اخیر از جمله سیلاب‌ها، توفان‌ها و آتش‌سوزی‌های پراکنده اغلب ریشه در همین افزایش جزئی میانگین دمای زمین دارند. درست است که کشورهایی مثل هند با 5.1 درصد، چین با 4.2 درصد و آمریکا با 2.9 درصد افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای را می‌توان متهمان درجه اول پرونده گرمایش جهانی معرفی کرد، اما متاسفانه آمارها نشان می‌دهد که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان بسرعت رو به افزایش است. لازم به ذکر است که براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، جایگاه ایران از نظر میزان انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از احتراق سوخت، در حال حاضر به رتبه دهم رسیده است.