خداحافظ ای همنشین همیشه

فعال شدن گروه‌ها در آستانه برگزاری جشنواره از جمله اتفاقاتی است که اعضای هیأت داوران جشنواره هم نسبت به آن انتقادات فراوانی دارند و طی ایام برگزاری جشنواره بارها بر این موضوع تاکید کردند. نسرین ناصحی، یکی از داوران این دوره از جشنواره در بخش آوازهای جمعی می‌گوید: اگر قرار باشد ما فقط گروه‌ها را ایام جشنواره ببینیم و برخی نکات را به آنها یادآوری و گوشزد کنیم پیشرفت چندانی نخواهند کرد. چون گروه‌ها فضای چندانی برای اجرا در طول سال نخواهند داشت و فقط نزدیک به ایام جشنواره فجر تمرین‌هایشان را آغاز می‌کنند. به همین دلیل هم کارشان لطمه می‌خورد و افت می‌کند.

او در ادامه اظهار می‌کند: تمرین‌های آوازی گروه‌های کر نیاز به تداوم دارند و وقتی انگیزه‌ای برای تمرین نباشد، این تداوم جای خود را به تمرین‌های فصلی می‌دهد که به دلیل برگزاری یک جشنواره شکل گرفته‌اند. وقتی جامعه فضایی برای تمرین و اجرای آنها ندارد ما باید با پیگیری کار آنها تنهایشان نگذاشته و انگیزه کار و تمرین را در آنها ایجاد کنیم.

او می‌افزاید: ما در جلسات داوری درباره کیفیت کار گروه‌ها صحبت و سعی کرده ایم راهکارهایی برای ارتقای سطح کارها برای سال‌های بعد بیندیشیم. امیدوارم این راهکارها بتواند شکل عملی به خود بگیرد و بتوانیم در آینده شاهد اتفاقات بهتری در بخش آواز جمعی جشنواره باشیم.

عضو هیات انتخاب بخش آواز جمعی سی‌امین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر همچنین توضیح می‌دهد: ما پیشنهاد دادیم برای این‌که گروه‌ها در طول سال هم انگیزه‌ای برای تمرین و کار مستمر داشته باشند، کارگروه‌هایی برای پیگیری فعالیت‌های آنها تشکیل شده و در همه ایام سال با آنها در ارتباط باشد.

جاوید مجلسی، عضو هیأت انتخاب و داوری گروه نوازی کلاسیک غیرایرانی جشنواره هم اظهار می‌کند: وقتی هنرستان‌ها در طول سال برنامه‌ریزی خوبی داشته باشند و امکانی را برای اجرای گروه‌های جوان در شهرستان‌ها و برخی سالن‌های تهران فراهم کنند، هنرمندان جوان می‌توانند تجربه‌های بیشتری کسب و مسیر بهتری را طی کنند.

این هنرمند و مدرس موسیقی ادامه می‌دهد: همه آنچه جوانان می‌آموزند و به کار می‌بندند، باید روی صحنه تجربه شود تا توانایی‌های خود را بسنجند و بتوانند راه خود را پیدا کنند.

عضو هیأت انتخاب بخش گروه‌نوازی موسیقی کلاسیک غیرایرانی با تاکید بر اهمیت اجرای صحنه‌ای در روند کار هنرمندان جوان می‌گوید: تا هنرمند فضایی برای اجرا نداشته باشد، نمی‌تواند اشکالات و ایرادهای کار خودش را پیدا و آنها را برطرف کند.

او ادامه می‌دهد: جشنواره اگر نتواند به پیشرفت آثار موسیقی بینجامد ارزش خاصی ندارد. طبعا هدف جشنواره فجر هم این است که با ایجاد حس رقابت گروه‌های موسیقی را به سمت بهتر شدن سوق دهد.

این مدرس دانشگاه اظهار کرد: به نظر من بهتر است مسئولان فضای لازم را برای ایجاد انگیزه و علاقه و رقابت میان جوانان فراهم و نسل جوان را وارد فضای رقابتی سالمی کنند که در آن به دنبال پیشرفت هنرشان باشند و از خمودگی بیرون بیایند.

مجلسی در پایان سخنانش می‌گوید: فکر می‌کنم این اتفاقات می‌تواند در دل یک جشنواره فصلی موسیقی که به طور سراسری برگزار می‌شود شکل بگیرد و بسیاری از مشکلات ما را حل کند. اما باز هم تاکید می‌کنم موسیقی هیچ رسانه‌ای برای تبلیغ ندارد. بنابراین باید خلأها را با فراهم کردن امکان اجرا برای جوانان پر کنیم.

از دعوت رفاقتی تا حضور رقابتی

آنچه در دوره‌های اخیر جشنواره بیش از هر چیز خودنمایی می‌کند، دعوت از گروه‌هایی خاص برای اجراست. این اتفاق در بخش‌های نسلی دیگر و استعدادهای درخشان هم رخ داده است. تا جایی که اغلب گروه‌ها به این نکته اذعان می‌کنند که برای اجرا در جشنواره از آنها دعوت شده و خود خواهان حضور یا رقابت در کنار دیگر گروه‌ها نبوده‌اند. این اتفاق در ذات یک جشنواره نمی‌گنجد، زیرا گروه‌ها باید خود داوطلب شرکت در جشنواره‌ها باشند و تا حدی برای اجرا در آن تمایل داشته باشند که سعی کنند در رقابتی جانانه صحنه موسیقی را برای ساعتی از آن خودکنند. به نظر می‌رسد این روزها دعوت رفاقتی جای خود را به حضور رقابتی در جشنواره داده است.

علت اصلی این موضوع را باید میان نظرات برگزیدگان دوره‌های گذشته جستجو کرد. آنها می‌گویند در جشنواره شرکت کرده‌اند و پس از برگزیده شدن با جشنواره خداحافظی کرده‌اند، نه کسی جویای کار آنها شده و نه ارتباطی با دبیرخانه جشنواره داشته‌اند.

به گفته آنها، برگزاری مراسم اختتامیه نقطه پایان جشنواره است و ارتباط جشنواره با شرکت کنندگان و برگزیدگان به گونه‌ای قطع می‌شود که به نظر می‌رسد جشنواره یک اتفاق منفصل بوده که پشتوانه برگزاری ده‌ها دوره قبل را ندارد و ادامه هم نخواهد داشت.

این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که دبیر جشنواره موسیقی فجر همیشه قبل از دبیر دیگر جشنواره‌ها معرفی می‌شود و تقریبا طی دوره‌های گذشته در آیین پایانی معرفی شده است.

فراز خسروی‌دانش، سرپرست گروه آوازی دامور هم در نامه انتقادی که خطاب به دبیر جشنواره منتشر کرده است، این‌گونه می‌گوید: گروه دامور فعالیت‌های خود را همچون گذشته با انرژی و قدرت بیشتر ادامه خواهد داد، این گروه مخاطبان خود را دارد و جشنواره فجر حتی در بیست و هفتمین سال برگزاری‌ اش که گروه دامور مقام سوم را کسب کرد، هیچ کمک و حمایتی از ما نکرده و هر ساله مختصر‌تر از گذشته برگزار می‌شود و جوایز ناچیزی به برگزیدگان تعلق می‌گیرد و برای هنرمندان عرصه موسیقی اتفاق خاصی نخواهد افتاد.

دیگر اتفاقی که امسال شاهد آن بودیم نارضایتی گروه‌های موسیقی بود که در بخش جنبی جشنواره روی صحنه می‌رفتند. این گروه‌ها اغلب از دستمزد دریافتی شان ناراضی بودند و آن را ناچیز می‌دانستند. یکی از گروه‌های موسیقی بانوان از این موضوع گلایه می‌کند و می‌گوید که باید برای آهنگساز و ترانه‌سرا هزینه کند، اما از سوی مسئولان به آنها گفته می‌شود نیازی نیست هزینه کنند. همان بازخوانی آثار قدیمی را روی صحنه ببرند کفایت می‌کند! گروه‌های موسیقی پاپ هم امسال دیگر تمایلی برای اجرا در جشنواره نداشتند و اجراهایشان هم اغلب به گونه‌ای بود که گویا فقط قرار است دعوتی را که از آنها شده مثلا به انجام برسانند. اجراهای بخش بین‌الملل هم اما و اگر و چند و چون‌های فراوانی داشت که درباره اش بسیار گفته شد.

جشنواره موسیقی فجر حالا در ذهن مخاطبان و گروه‌های موسیقی یک رویدادی است که صرفا برگزار می‌شود، این جشنواره با ادامه این روند طی سال‌های آینده می‌تواند به مراتب ضعیف و ضعیف‌تر هم بشود. رویدادی که قرار است بخش عمده‌ای از هزینه‌هایش را با فروش بلیت پر کند، اما اغلب صندلی‌های سالن‌ها هم غیرقابل خرید است و بلیت‌هایشان به صورت ارگانی پخش می‌شود! رویدادی که برگزیدگانش گلایه‌های زیادی دارند. رویدادی که دیگر حتی برای گروه‌های جوان فرصت مغتنمی نیست برای بدست آوردن فرصت اجرا. آیا باید باز هم به همان شکل و بدون بازنگری ادامه‌اش دهیم.

سوالی که به میان می‌آید این است که جشنواره موسیقی که حضور بزرگان این عرصه در آن سال به سال کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شود و حتی گروه‌های جوان و تازه کار هم که باید اجرا در آن را غنیمت بشمارند، تمایلی به حضور ندارند و باید با دعوت و خواهش و تمنا سازهایشان را برای حضور در صحنه کوک کنند، طی سال‌های آینده چه سرنوشتی خواهد داشت؟

به قول احسان خواجه‌امیری که در همین جشنواره روی صحنه رفت، خداحافظ ای همنشین همیشه البته با این آرزو که سال بعد این همنشینی همیشگی آن‌قدر یکنواخت نباشد.

زینب مرتضایی‌فرد ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر