21 آبان، تولد نیما یوشیج

هجری شمسی

21 آبان 1274

علی اسفندیاری (نیما یوشیج) در دهکده یوش مازندران متولد شد. وی پس از تحصیل در مکتبخانه، دوازده ساله بود که به همراه خانواده به تهران آمد و در مدرسه عالی «سن­لویی» مشغول تحصیل شد. وی با تشویق یکی از معلم هایش به شعر گفتن مشغول گشت و در همان زمان با زبان فرانسه آشنایی یافت و سرودن شعر به سبک خراسانی را شروع کرد. وی پس از پایان تحصیلات در مدرسه سن لویی در وزارت دارایی مشغول به کار شد. پس از مدتی در مدارس تهران به تدریس پرداخت که از آن جمله می­توان به مدرسه عالی صنعتی اشاره کرد. همچنین با مجله موسیقی و مجله کویر همکاری داشت. علی اسفندیاری در ۱۳۰۰ نام خود را به نیما - که نام یکی از اسپهبدان طبرستان و به معنی کمان بزرگ است- تغییر داد. او را یکی از پایه­گذاران شعر نو برشمرده­اند. آثار متعددی از این شاعر برجسته باقی مانده که از آن جمله می توان به منظومه هایی چون « قصه رنگ پریده»، «منظومه نیما»، «خانواده سرباز»، «ای شب»، «افسانه»، «مانلی»، «افسانه و رباعیات»، «ماخ اولا»، «شعر من»، «شهر شب و شهر صبح»، «ناقوس قلم­انداز»، «فریادهای دیگر و عنکبوت رنگ»، «آب در خوابگه مورچگان»، «مانلی و خانه سریویلی»، «مرقد آقا (داستان)»، «کندوهای شکسته (داستان)»، «آهو و پرنده ها (شعر و قصه برای کودکان)» و «توکایی در قفس (شعر و قصه برای کودکان)» و همچنین آثار تحقیقی، نامه ها و یادداشت هایی چون «دونامه»، «ارزش احساسات»، «تعریف، تبصره و یادداشت های دیگر»، «دنیا خانه من است»، «نامه های نیما به همسرش - عالیه جهانگیر» و« حرف های همسایه» اشاره کرد. نیما در ۱۳ دی ماه ۱۳۳۸ در تهران درگذشت و در امامزاده عبدالله به خاک سپرده شد. سپس در ۱۳۷۲ بنا به وصیتش، پیکر او را به خانه ابدی اش در یوش منتقل کردند.

21 آبان 1304

سید جلال الدین آشتیانی فیلسوف معاصر متولد شد. آثار متعددی از وی در زمینه تصحیح و تألیف باقی مانده که از آن جمله می توان به «شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا»، «هستی از نظر عرفان و فلسفه»، شرح بر «زاد المسافر» ملاصدرا، «شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم»، تصحیح «شرح فصوص الحکم فارابی»، «تفسیر سوره فاتحة الکتاب»، تحشیه بر «رساله المشاعر» ملاصدرا، مقدمه بر «اصول المعارف» فیض کاشانی، تصحیح «انوار الجلیه» زنوزی، تصحیح« لمعات الاهیه» زنوزی، تصحیح« مبدأ و معاد» ملا صدرا، تصحیح« مشارق الدراری»، مقدمه و تصحیح «تفسیر جوامع المجامع» علامه طبرسی، «ذکر حدیقة الصالحین» در «الذریعه الی تصانیف الشیعه» شیخ آقا بزرگ تهرانی، حاشیه بر «فردوس الاعلی»، اضافات و تعلیقات بر کتاب «انیس الموحدین» ملا محسن نراقی، «تقریرات» دروس اساتید نجف، «تقریرات فقه و اصول» مرحوم آیت الله حجت، ترجمة «تاریخ قضا در اسلام»، تألیف کاشف الغطاء و تألیف کتاب« حضرت امام حسین(ع) اشاره کرد. استاد سید جلال الدین آشتیانی پس از سال ها فعالیت علمی در سوم فروردین ماه 1384 در تهران درگذشت.

21 آبان 1334

عباس اقبال آشتیانی از ادیبان، مورخان و محققان معاصر درگذشت. وی در 1276 در آشتیان متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش و در مکتبخانه فراگرفت، بعد به تهران آمد و در مدارس «شرکت گلستان» و «دارالفنون» تحصیلات خود را دنبال کرد. پس از اتمام تحصیل، مدتی در دارالفنون به معلمی پرداخت و معاون کتابخانه معارف شد. با تأسیس دارالمعلمین عالی، در آنجا به تدریس ادبیات، تاریخ و جغرافیا پرداخت. مدتی نیز معلم مدارس «نظام» و «سیاسی» شد. آشنایی وی با استادانی چون ملک الشعرای بهار، سعید نفیسی، محمدعلی فروغی، عبدالعظیم قریب و همکاری با آنان در نشر مجلات «نوبهار»، «دانشکده» و «فروغ تربیت»، موجب شهرت علمی او شد. اقبال در ۱۳۰۴ با سمت منشی هیأت نظامی ایران به پاریس رفت و در آنجا تحصیلات خود را در رشته ادبیات در دانشگاه سوربن ادامه داد. اقبال در پاریس با علامه محمد قزوینی و مستشرقان اروپایی آشنا شد و از همکاری و راهنمایی او در تحقیق و تصحیح متون بهره برد. پس از بازگشت به ایران، مشغول تدریس در دانشگاه تهران شد. در 1317 به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران درآمد و از 1324 تا 1328 مجله «یادگار» را در تهران منتشر کرد و نیز به تأسیس «انجمن نشر آثار ایران» همت گماشت. در 1328رایزن فرهنگی ایران در ترکیه شد. در بهار ۱۳۳۳ در کنگره هزاره ابن سینا در تهران حضور یافت و سخنرانی کرد. مدتی نیز رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا بود. شیوه اقبال در تاریخ نویسی شیوه ای التقاطی است، بدین معنی که امانت تاریخ نویسان قدیم ایرانی و اسلامی را با روش انتقادی مورخان غربی توأم ساخته است. او هدف خود را از نگارش تاریخ ایران «آگاه ساختن ایرانیان به سابقه درخشان کشور اجدادی خود و وضع جغرافیایی سرزمین ایران » ذکر می کند. او در طول حیات خود آثار متعددی را اعم از مقاله و کتب در زمینه تألیف، تصحیح متون کهن و ترجمه منتشر کرده است. ازجمله آثار وی می توان به کتاب های ذیل اشاره نمود: تألیف «تاریخ مغول»، «وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی»، «قابوس وشمگیر زیاری»، «شرح حال عبدالله بن مقفع»، «تاریخ مفصل ایران از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت»، «تاریخ اکتشافات جغرافیایی و تاریخ علم جغرافیا»، «تاریخ ایران بعد از اسلام»، «مطالعاتی درباره بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس»، «تاریخ جواهر در ایران»، «تاریخ مفصل ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه» و «خاندان نوبختی» و تصحیح «حدائق السحر فی دقائق الشعر» تألیف رشیدالدین وطواط، «بیان الادیان»، «تجارب السلف» تألیف هندوشاه بن سنجر نخجوانی، «تبصرةالعوام فی معرفة مقالات الانام» تألیف سیّد مرتضی بن داعی حسین رازی، «معالم العلماء» تألیف رشیدالدین ابی­جعفر محمد السروی معروف به ابن شهرآشوب، «تتمة الیتیمه» منصور ثعالبی، «شاهنامه فردوسی» (با همکاری سعید نفیسی)، «طبقات الشعراء فی مدح الخلفاء و الوزرا» تألیف ابن­متعز، «دیوان امیر­معزی»، «لغت فرس» تألیف اسدی طوسی، «تاریخ طبرستان» تألیف ابن اسفندیار، «سیاست نامه» تألیف خواجه نظام الملک طوسی، «کلیات عبید­زاکانی»، «روزنامه میرزا­محمد کلانتر فارس»، «انیس العشاق» تألیف شرف الدین رامی، «تاریخ نو» تألیف جهانگیر میرزا، «شدّالازار فی حط الاوزار عن زوارالمزار» تألیف جنید شیرازی (با همکاری محمد قزوینی)، «مجمع التواریخ» تألیف محمدخلیل مرعشی صفوی، «سمط العلی للحضرةالعلیا» تألیف ناصرالدین منشی کرمانی، «عتبةالکتبه» تألیف مؤیدالدوله منتخب­الدین بدیع اتابک جوینی (با همکاری محمد قزوینی)، «المضاف الی بدایع الازمان فی وقایع کرمان» تألیف افضل الدین کرمانی، «فضایل الانام من رسائل حجةالاسلام»، «شرح قصیده عینیه ابن سینا در احوال نفس»، ترجمة «طبقات سلاطین اسلام» تألیف استانلی لین پول، «سه سال در دربار ایران» تألیف دکتر فوریه، «یادداشت­های ژنرال ترزل، فرستادة ناپلئون به سمت هند»، «مأموریت ژنرال گاردان» تألیف کنت آلفرد دو گاردان و«سیرت فلسفی رازی».

21 آبان 1344

روح الله خالقی موسیقیدان معاصر درگذشت. وی در نوجوانی تحت نظر علی نقی وزیری و ابوالحسن صبا آموختن موسیقی و نواختن ویولن را آغاز کرد. خالقی آموزش موسیقی را از ۱۳۰۷ در مدرسه ورزش آغاز کرد. در ۱۳۱۰ از دارالفنون دیپلم گرفت و وارد دارالمعلمین شد و در خرداد ۱۳۱۳ مدرک لیسانس خود را در رشته فلسفه و ادبیات از دانشسرای عالی گرفت و یکسال بعد به کار در وزارت فرهنگ پرداخت. در ۱۳۲۰ به پیشنهاد کلنل وزیری، ، معاون اداره موسیقی کشور و نیز معاون هنرستان عالی موسیقی شد. در 1323 با همکاری شماری از دیگر هنرمندان، «انجمن دوستداران موسیقی ملی» را تشکیل داد. روح الله خالقی در 1328هـ .ش هنرستان موسیقی ملی را بنیان نهاد در ۱۳۳۵هـ .ش سفری به کشورهای رومانی، فرانسه و هندوستان انجام داد. دستاورد وی از سفر هند، مجموعه مقالاتی در زمینه موسیقی این کشور بود. خالقی سالها در رادیو ایران نیز فعالیت داشت و رئیس شورای موسیقی رادیو بود. عاقبت در سالزبورگ اتریش درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله تهران به خاک سپرده شد.

21 آبان 1363

بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی در مشهد مقدس تاسیس شد. این مرکز علمی – تحقیقاتی جهت پاسخ به نیاز گسترده پژوهشی در قلمرو فرهنگ و تمدن اسلامی آغاز به کار کرد.

هجری قمری

18 محرم 350

ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل ثعالبی ادیب و نحوی مشهور قرون چهارم و پنجم هجر قمری در نیشابور متولد شد. تالیفات ثعالبی در نزد اهل فن مشهور و به دقت نظر و ثرت فواید معروف است. مکارم الاخلاق و الامثال از آثار ثعالبی است. او به هنگام مرگ هفتاد و نه سال داشت.

18 محرم 1293

حیدرقلی خان کابلی معروف به سردار کابلی عالم و فقیه مسلمان متولد شد. او ریاضیات و فلسفه را در کابل آموخت و سپس از علمایی چون سید محسن امین عاملی اجازه اجتهاد گرفت. سردار کابلی به زبان های هندی، سانسکریت، لاتین، عبری و انگلیسی تسلط داشت. او سال ها در کرمانشاه به تدریس و تالیف پرداخت. الاربعون حدیثاً فی فضایل امیرالمومنین از آثار اوست.

میلادی

12 نوامبر 1840

اگوستین رودن هنرمند مجسمه ساز فرانسوی متولد شد. تخیل رودن و توانایی او در انتقال اندیشه خود به اثر هنری، موجب شهرت وی شد.