تله‌‌تئاتر می‌تواند به مخاطب عام نزدیک شود

وضع و جایگاه تله‌تئاتر را با حسین محب‌اهری، هنرمند پیشکسوت عرصه نمایش به بحث گذاشته‌ایم.

از نظر شما تعریف تله‌تئاتر چه ضرورت‌هایی دارد؟

پیش از هر چیز باید در تعریف تئاتر تلویزیونی جستجو کرد. این قالب باید خصوصیاتی داشته باشد تا بتوان آن را تئاتر تلویزیونی نامید. ممکن است گروهی تصورشان از تله‌تئاتر این باشد که نمایش‌های روی صحنه را در همان سالن‌های اجرا ضبط کنند. در حالی که تله‌تئاتر معنایی فراتر از اینها دارد و باید برای آن دکور زده شود. کارگردان هنری و کارگردان تلویزیونی داشته باشد و کارگردان تلویزیونی نحوه ضبط آن را بررسی کند.

علت اصلی استقبال نشدن از تله‌تئاتر در تلویزیون چیست؟

به نظر من یکی از دلایلی که تله‌تئاتر در ایران با استقبال چندانی روبه‌رو نشد، به همان زمانی برمی‌گردد که این قالب از برنامه‌سازی در تلویزیون باب شد. مشکل این بود که تولید تله‌تئاتر‌ها فقط به گروه بازیگران و کارگردانان خاصی محدود شد و همان‌ها هم تولید آن را ادامه دادند.

همین مساله صرف‌نظر از کیفیت و نتیجه کار باعث شد تا تنوعی در تله‌تئاترها دیده نشود و به همین دلیل مخاطبان تلویزیون هم نتوانستند ارتباط خوبی با این فرم برقرار کنند؛ زیرا سطح سلیقه آنان متفاوت بود.

البته همان زمان هم کسانی مثل آقای داریوش مؤدبیان به ترجمه مجموعه نمایشنامه‌هایی با عنوان طنزآوران پرداختند و بسیاری از تله‌تئاتر‌های دهه 60 با بازی هنرمندانی مثل اکبر عبدی، حمید جبلی، حسین پناهی، رضا بابک و... تولید و استقبال هم شد. دلیل آن هم فقط به تنوع و فضای متفاوتی برمی‌گشت که این تله‌تئاترها توانسته بودند در جریان تولید تئاترهای تلویزیونی ایجاد کنند. مدتی بعد تله‌تئاترهای پرده غرایب به کارگردانی هنری داریوش مؤدبیان و کارگردانی تلویزیونی حسین فردرو در تلویزیون تولید شد که از بازیگران خوب، متن‌های مناسب و کارگردانی‌های درست بهره‌مند بود که باز هم با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد.

به نظر شما چرا جریان تله‌تئاتر روند یکدستی را پیش نگرفت؟

متاسفانه پس از این جریان‌ها روند تکرار در پیش گرفته شد و مردم تئاتر تلویزیونی را جدی نگرفتند. بنابراین نیاز هست تا مدیران تجدیدنظری بر این قالب برنامه‌سازی داشته باشند. همان‌طور که نمایش‌ها متنوع هستند تله‌تئاترها هم باید از تنوع برخوردار شوند. این فقدان تنوع در عرصه تله‌تئاتر مثل این است که فیلم‌های سینمایی تنها از سوی سه یا چهار کارگردان ساخته شوند.

پیشنهاد شما برای بهبود جایگاه تئاتر در تلویزیون چیست؟

اگر تله‌تئاتر‌ها با نگاه فنی و دقیق و با ویژگی‌های خاص و توسط کاربلدان این حوزه تولید شود، بدون شک مورد استقبال هم قرار می‌گیرد. در این مسیر شبکه‌های مختلف سیما می‌توانند هر کدام یک ساعت از پخش خود را در طول شبانه‌روز به این بخش اختصاص دهند. در حالی که آنچه حالا در تلویزیون شاهد هستیم، چیزی غیر از این است. تئاتر در تلویزیون فقط محدود به برنامه‌های گفت‌وگومحور می‌شود و آنچه می‌بینیم، نقد تئاتر است نه خود تئاتر.

تله‌تئاتر از ابتدا با شکل و ساختار نادرستی بین مردم جا افتاد. تله‌تئاتر باید با مقتضیات برنامه‌های تلویزیونی تولید شده و نباید تنها به یک شبکه محدود شود. همچنین تئاترهای تلویزیونی نیازمند تنوع و تازگی هستند و باید کارگردانان و بازیگران مختلفی، تولید آنها را به دست بگیرند. ضمن این‌که انتخاب نمایشنامه هم باید با دقت و توجه به فرهنگ ایرانی صورت گیرد.

متاسفانه در دوره‌ای که تولید تله‌تئاتر رایج بود، بر نمایشنامه‌های خارجی تاکید بیشتری می‌شد. از طرفی هم محدودیت‌ها و خط قرمزهای رسانه اجازه نمی‌داد تا متن نمایشنامه‌ها به طور کامل اجرا شوند و فضای آنها هم با بافت فرهنگی کشور ما هماهنگی نداشت. همین روند باعث شد تا الان به جایی برسیم که تله‌تئاتر در تلویزیون به کم‌اهمیت‌ترین قالب برنامه‌سازی تبدیل شود.

اختصاص بودجه‌ مناسب به تولید تئاترهای تلویزیونی تا چه حد در افزایش سطح کیفی آنها نقش دارد؟

ممکن است عده‌ای معتقد باشند تله‌تئاترها کم‌هزینه‌ترند، در حالی که معتقدم اگر تئاترهای تلویزیونی به شکل درست، با دکور مناسب، بازیگران خوب و کارگردانی بجا و دقیق تولید شود، هزینه‌ای کمتر از دیگر برنامه‌های تلویزیونی نخواهد داشت.

به عقیده برخی، تنها گروه‌های خاصی جذب تله‌تئاترهای تلویزیونی می‌شوند.‌ چه راهکارهایی را باید برای جذب حداکثری مخاطبان به تله‌تئاترها و در ساخت آنها مدنظر قرار داد؟

باید سلیقه‌های مختلف گروه‌های اجتماعی را در نظر گرفت. گروه‌های سنی و تحصیلی، سلیقه‌های متفاوتی دارند، در حالی که تله‌تئاترها معمولا لحن خاصی دارند و گویی مخاطبانشان تنها پروفسورها هستند! تله‌تئاتر هم می‌تواند مثل یک فیلم به زبان عامیانه مردم نزدیک شود و لزومی به استفاده از لحن و بیان خاصی در آن نیست. به نظرم اگر مفهوم خانواده و توجه به فرهنگ ملی به تئاترهای تلویزیونی راه یابد، اتفاق خوبی است.

باید تله‌تئاترها ساختار و شکل خوبی داشته باشند تا بیننده را پای تلویزیون نگه دارند؛ در حالی که تله‌تئاتر این روزها بی‌رمق و کم‌جان است. شاید یکی دیگر از دلایل کمرنگ بودن تله‌تئاترها در تلویزیون، تعداد زیاد شبکه‌ها باشد؛ چراکه این میزان شبکه از تمرکز مدیریتی کم می‌کند.

رکسانا قهقرایی