طرح جدید برای کاهش افسردگی

البته فاطمه رخشانی یادآوری کرد که برخی دوستانش به او گفته‌اند این‌گونه آمارها را نگوید، اما به اعتقاد او گفتن این آمارها عیبی ندارد.

جدای از این‌که همواره تلاش می‌شود درباره آمار بیماری‌های روانی سخنی به میان نیاید تا به اعتقاد مسئولان وزارت بهداشت، در بین مردم ناامنی روانی ایجاد نشود، اما رویکرد نظام سلامت روانی طی سال‌های گذشته نشان داده است که کتمان افزایش اختلالات روانی، دردی از جامعه دوا نکرده و به کاهش آنها منجر نشده است.

در این میان، سهم زیادی از اختلالات روانی رایج در جامعه به بیماری افسردگی برمی‌گردد که به قول متخصصان، در عصر کنونی افسردگی به سرماخوردگی در بیماری‌های جسمی شباهت دارد که هر فردی در معرض ابتلا به این بیماری است.

با وجود گستردگی این اختلال روانی، تاکنون پایش جامعی از تعداد دقیق مبتلایان به افسردگی در کشور منتشر نشده است، اما آخرین پایش روانی که در سال 89 و 90 انجام شده است، نشان می‌دهد که دست‌کم 13.6 درصد ایرانی‌ها دچار انواع افسردگی هستند.

حال اگر این آمار را با صحبت‌های صریح فاطمه رخشانی، مبنی بر افزایش بیماری‌های روانی در کشور تحلیل کنیم، آن‌گاه باید تخمین بزنیم که این آمار 13 درصدی افسردگی ایرانی‌ها در دو سال پیش، هم‌اکنون با شتاب بیشتری افزایش پیدا کرده باشد.

اگرچه در سال‌های گذشته تلاش می‌شد که تا حد امکان از شیوع اختلالات روانی در جامعه صحبت نشود، اما حالا با به صدا درآمدن زنگ خطر شیوع افسردگی در بین ایرانی‌ها و گسترش روزافزون آن، وزارت بهداشت هم به تکاپو افتاده و مسئولان این وزارتخانه از رویکرد جدیدی برای مقابله با شیوع گسترده این اختلال روانی خبر می‌دهند.

احمد حاجبی، مدیرکل دفتر سلامت اجتماعی، اعتیاد و روان وزارت بهداشت در توضیح رویکرد جدید وزارت بهداشت برای مقابله با شیوع افسردگی می‌گوید: واقعیت این است که شیوع افسردگی در جامعه وجود دارد و به همین منظور هم وزارت بهداشت درصدد است که با رویکرد جدیدی که نامش را «مراقبت مشارکتی» گذاشته‌ایم، با گسترش افسردگی در جامعه مقابله کنیم.

حاجبی، همکاری بین بیمار، پزشک عمومی، روانپزشک و سایر نهادهای پیگیر درمان بیمار را از جمله راه‌های اجرای رویکرد «مراقبت مشارکتی» می‌داند و معتقد است که با همکاری نهادهای مختلف درمانی می‌توان از خطر شیوع افسردگی در جامعه کاست.

اغلب افرادی که به افسردگی مبتلا می‌شوند، به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند و آن گروه از افرادی هم که به پزشک مراجعه می‌کنند، پس از طی کردن چند دوره کوتاه درمان و استفاده از داروهای تسکینی، فرآیند درمان را خاتمه می‌دهند؛ در حالی که متخصصان تاکید دارند که اختلالات روانی مثل افسردگی، با یک یا دو مرحله درمان قابل رفع نیست و باید فرآیند بلندمدتی را برای ریشه‌کن کردن افسردگی پی گرفت.

حاجبی بر این باور است که پیگیری مراحل درمان افسردگی می‌تواند تا حد زیادی به درمان این اختلال کمک کند و خاطرنشان می‌کند: شاید در نگاه اول تصور شود که پیگیری مراحل درمان بیمار، مثل این‌که داروهایش را سر وقت مصرف کند یا به طور مرتب به پزشک مراجعه کند، دست‌کم گرفته شود، اما در کشورهای توسعه‌یافته به این موارد بسیار توجه می‌شود و اتفاقا این روش، تاثیر زیادی در درمان افسردگی دارد که در کشور ما به این موضوع توجه نمی‌شود.

اشاره این مقام مسئول به شرایط فعلی نظام درمان است که در آن پزشک رغبت چندانی برای پیگیری مراحل درمان بیمار ندارد و در واقع، بندرت اتفاق می‌افتد که پزشکی به بیمارش زنگ بزند و از روند درمان افسردگی بیمار، آگاهی کسب کند.

مدیرکل دفتر سلامت اجتماعی، اعتیاد و روان وزارت بهداشت تاکید می‌کند: اغلب افرادی که به افسردگی مبتلا می‌شوند، در وهله اول به پزشک عمومی مراجعه می‌کنند، اما پس از مدت کوتاهی فرآیند درمان را رها می‌کنند؛ در حالی که در این رویکرد جدید تلاش می‌کنیم که با اهرم‌های تشویقی و ترغیبی که در نظر خواهیم گرفت، پزشک عمومی نسبت به پیگیری درمان بیمارش حساس‌تر شود. مثلا می‌توان یک منشی ویژه برای پیگیری درمان این گروه از بیماران در مراکز درمانی گذاشت که قرار ملاقات با پزشک، مصرف دارو و دیگر امور درمانی را به بیمار گوشزد کند و مطمئن باشید که با همین پیگیری‌ها، می‌توان تاثیر زیادی بر کاهش افسردگی در جامعه برجای گذاشت.

ارتباط بین پزشک عمومی و متخصص در نظام درمان کشور، تعریف چندانی ندارد؛ حتی گاهی بیمار به چند پزشک عمومی و متخصص برای درمان یک بیماری مراجعه می‌کند، اما هیچ‌کدام از این پزشکان اطلاعی از سابقه درمان بیمار ندارند.

حاجبی یادآوری می‌کند که در رویکرد «مراقبت مشارکتی» برای مهار افسردگی در کشور، این حلقه مفقوده از بین خواهد رفت و ارتباط تنگاتنگ بین پزشک عمومی و روانپزشک ایجاد خواهد شد.

این مقام مسئول بر این باور است که در صورت اجرای این رویکرد جدید، بسیاری از هزینه‌های نظام سلامت هم کاهش پیدا می‌کند و فرآیند درمان افسردگی با هزینه کمتری قابل اجرا می‌شود.

البته هنوز این اقدام تازه وزارت بهداشت، در مرحله بررسی است و قرار است در آینده‌ای نزدیک و پس از مراحل تدوین طرح، در چند نقطه کشور به صورت آزمایشی انجام شود.

همچنین مسئولان وزارت بهداشت وعده داده‌اند که در صورت اجرای موفق رویکرد «مراقبت مشارکتی» برای کنترل افسردگی، این رویکرد برای مهار دیگر اختلالات روانی هم استفاده شود؛ البته با توجه به این‌که هم‌اکنون بسیاری از طرح‌های وزارت بهداشت همچون طرح «پزشک خانواده» به دلیل مشکلات مالی در حالت تعلیق قرار گرفته است، باید این بار امیدوار باشیم که قبل از تدوین نهایی این طرح جدید، فکری هم به حال منابع مالی اجرای آن اندیشیده شود تا این طرح هم به دلیل نبود اعتبار کافی در مرحله اجرا عقیم نماند.

امین جلالوند -‌ گروه جامعه