بنایی ‌که ‌عشق‌ ساخت

بخشی از شهرت این بنا مدیون تاریخچه ویژه آن است که بی‌شباهت به فیلم‌های پرسوز و گداز هندی نیست.

می‌توان تاج محل را بنایی دانست که با جادوی عشق ساخته شده است.

تاج محل، آرامگاهی است زیبا که در شهر آگرا در هندوستان قرار دارد و به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید در جهان شناخته شده است.

این بنا در دوره مغول‌های هندوستان همزمان با پادشاهان صفویه در ایران و در دوره پادشاهی شاه جهان هند ساخته شد.

شاه جهان همسر سوم خود با نام ممتاز محل را بسیار دوست داشت و پس از مرگش، آرامگاهی برای وی ساخت تا یاد و خاطره‌اش را زنده نگه دارد.

آرامگاه تاج محل و محوطه اطراف آن نزدیک به 405 هکتار است و همچون جواهری در میان بناهای معماری اسلامی در هند می‌درخشد.

این بنا به عنوان شاهکار معماری در سطح جهانی شناخته شده و از سوی میراث جهانی تحسین شده و سال 1983 در سازمان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

جالب است بدانید که ممتاز محل یا ارجمند بانو بیگم که اصالتی ایرانی داشت، سومین همسر شاه جهان بوده و نزد شاه جهان بسیار محبوب.

ممتاز محل هنگام به دنیا آوردن چهاردهمین فرزندشان به نام گائوهارا بیگم ‌سال 1631 میلادی از دنیا می‌رود و شاه جهان که اندوه بزرگی را متحمل شده بود، تصمیم به ساخت آرامگاهی برای یاد بود همسرش می‌گیرد و ساخت این بنا را به مرحله اجرا می‌گذارد.

بنای تاج محل نخستین و مهم‌ترین نمونه معماری اسلامی دوره مغول در هند است که سبک معماری آن ترکیبی از سبک‌های معماری ایران، ترکیه و هند است.

همه سطح نمای بیرونی بنای آرامگاه با سنگ مرمر پوشیده شده و بنایی یکدست سفید و زیبا را به نمایش می‌گذارد و با وجود گنبد سفید رنگ بنا ساختاری از مجموعه‌ای یکپارچه را در برابر دیدگان گردشگران ترسیم می‌کند. جالب است بدانید قبر ممتاز محل نیز از سنگ مرمر پوشیده و تزئین شده است.

ساخت بنای تاج محل ‌سال 1632 میلادی (1042 خورشیدی) آغاز شده و ‌سال 1648 میلادی (1058 خورشیدی) به پایان رسید و محوطه سازی و ساخت باغ این آرامگاه تا پنج سال پس از آن ادامه داشته و در سال 1653 میلادی ساخت مجموعه به طور کامل به پایان رسید.

در ساخت این آرامگاه، هزاران هنرمند و صنعتگر مشغول کار بودند و نتیجه 21 سال هنر و کار آنها بنایی است که امروزه یکی از پربازدیدکننده‌ترین مکان‌های تاریخی به حساب می‌آید.

به‌طور‌کلی طراحی و ساخت این بنا زیر نظر معماران شاهنشاهی زمان خود بود و گروهی خاص سرپرستی هنرمندان، صنعتگران و معماران این بنا را به عهده داشتند که شامل ابوالکریم مامور خان، مکرمت خان و استاد احمد لاهوری بودند. استاد احمد لاهوری طراح اصلی این آرامگاه به حساب می‌آمده است.

هنرمندان و صنعتگران این بنا از ایران، هند و عثمانی بوده‌اند. دو نفر از هنرمندان ایرانی که در ساخت این آرامگاه شرکت داشتند، امانت خان شیرازی و محمد خان شیرازی بودند. در منابع تاریخی ذکر شده‌ امانت خان شیرازی خوشنویس این بنا بوده که نوشته‌های این بنا را با خط ثلث در رنگ مشکی بر بدنه سفیدرنگ مرمرین بنا نقش داده است.

در لحظه ورود به مجموعه تاج محل می‌توان به ترتیب چهارسوی بازار را به نظاره نشست و پس از گذشت از فضایی رابط که میدان جلوخانه است، به باغ مجموعه رسید که باغی بسیار زیبا و دلنشین است و نمادی از باغ‌های اصیل ایرانی را به نمایش می‌گذارد و پس از گذشتن از باغ، می‌توان به آرامگاه و در درون آن به مزار ممتاز محل دست یافت.

ساختمان بنای تاج محل از 58 متر بلندا و 56 متر پهنا برخوردار است که مقبره ممتازمحل درست در مرکز مجموعه قرار گرفته است.

بنای مرمری بزرگ آرامگاه تاج محل روی تخته سنگ مربعی شکل بزرگی از جنس مرمر به اندازه صد متر در صد متر ساخته شده و دارای گلدسته‌ها و ایوان‌های متقارن است که زیبایی بنا را دوچندان کرده است.

این تقارن به گونه‌ای دقیق و زیبا اجرا شده است که از هر سمت که به آن نگریسته شود، تصویری یکسان دیده می‌شود.

در هر یک از گوشه‌های این سکوی مربع شکل مناره‌ای به بلندای 42 متر بر پایه‌ای هشت ضلعی خودنمایی می‌کند که بالای آن گلدسته قرار دارد.

در سراسر دیواره‌های این بنای عظیم، آیات قرآنی با خطوط زیبا خوشنویسی شده‌اند.

از سوره‌هایی که در تزئینات این بنا به کار رفته می‌توان به سوره‌های ناس، فتح، شمس، الملک، المرسلات، التکویر، الانفطار، الانشقاق، الفجر، الضحی، الشرح، التین، البینه و الاخلاص اشاره کرد.‌

باغ تاج محل همانند باغ‌های ایرانی ساخته شده که بسیار زیباست و معماری دوره صفوی ایران را در هند به نمایش می‌گذارد.

گل رز و نرگس زرد از گل‌هایی است که به فراوانی در این باغ دیده می‌شود و در کنار آنها تعداد درختان میوه نسبت به درختان تزئینی نیز بسیار زیاد است.

با بررسی‌های انجام شده، طرح بنای تاج محل از بنای تیمور لنگ گورکانی در سمرقند، آرامگاه همایون و آرامگاه اعتمادالدوله (که گاهی به نام بچه تاج محل خوانده می‌شود) و مسجد جامع دهلی گرفته شده است.

در معماری دوره‌های نخستین امپراتوری مغول‌ها در هند، بیشتر از سنگ‌های ماسه‌ای قرمز رنگ برای تزئین و نماکاری استفاده می‌شد، در حالی که شاه جهان استفاده از سنگ مرمر سفید، سنگ‌های نیمه‌قیمتی و تزئیناتی با جواهر را در معماری زمان خود ایجاد کرد و مرحله‌ای جدید و ویژه را در معماری دوره مغول هند به وجود آورد.(جام جم - ضمیمه چمدان)

فاطمه کردی