ایجاد 2.5 میلیون شغل را به صنعت پتروشیمی بسپارید

امروزه پتروشیمی را مهم‌ترین بخش تولید در صنعت نفت می‌دانند که در کشور ما نیز در سال‌های اخیر توجه زیادی به این صنعت شده است.

خوراک اصلی این صنعت گاز طبیعی، اتان، میعانات گازی، ‌نفتا و مایعات گازی است که در حال حاضر مرکز اصلی این صنعت در بنادر ماهشهر و عسلویه قرار دارد. نزدیک بودن و دسترسی سریع و آسان عسلویه به خوراک اصلی پتروشیمی (گاز) از  مزیت‌های عمده صنعت پتروشیمی در کشور ما محسوب می‌شود. 

از این روی ، با محمدحسن پیوندی، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایان صنعت پتروشیمی و مدیریت سابق برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.

بهتر است بحث را با هدفمندی یارانه‌ها شروع کنیم. از نگاه فعالان بخش خصوصی هدفمندی یارانه‌ها بر بازار محصولات پتروشیمی چه تاثیری داشته است؟

ابتدا لازم است برای توضیح این سوال بحثی را باز کنم. در قانون گفته شده هدفمندی یارانه‌ها، نه این که حذف یارانه‌ها بلکه منظور هدفمندی یارانه‌هاست. معنای هدفمندی یارانه‌ها این است که در مقوله تولید، بخش زیادی از این اعتبارات وارد تولید شود یعنی از هدرروی منابع جلوگیری به عمل آید.

در اینجا محور اجرای هدفمندکردن قانون یارانه‌ها در اصل هیدروکربورهاست. در این میان صنعت پتروشیمی نسبت به مساله هدفمند کردن یارانه‌ها یعنی نسبت به هیدروکربورها شرایط متفاوتی دارد. در سایر صنایع، هیدروکربورها صرفا نقش انرژی را بازی می‌کنند، ولی در صنعت پتروشیمی انرژی جزو کوچکی از آن را تشکیل می‌دهد و اکثریت صنعت خوراک پتروشیمی است.

عربستان تا سال 1404 سالانه بیشتر از 100 میلیارد دلار در پتروشیمی سرمایه‌گذاری می‌کند.

مزیت کشور ما در صنعت پتروشیمی نسبت به سایر کشورها بدون تردید خوراک است و این را بارها گفته‌ام، ایران بالاترین پتانسیل و ظرفیت توسعه صنعت پتروشیمی را در جهان دارد. وقتی می‌گویم بالاترین یعنی منحصر به‌فرد و هیچ کشوری به اندازه ایران امکانات توسعه صنعت پتروشیمی را ندارد. برای این که صنعت، قدرت توسعه و برتری داشته باشد به ملزوماتی نیاز دارد. هیچ کشوری در دنیا نیست که تمام این ملزومات را در کنار هم داشته باشد. در مرحله اول مهم‌ترین آن خوراک پتروشیمی است. هیچ کشوری ذخایر گازی مثل ایران ندارد. نکته بعدی این است که منابع یا در دریا هستند (خلیج‌فارس)‌ یا نزدیک به دریا یعنی در استان‌های جنوبی قرار دارند. مزیت دیگر این است که بسیاری از این منابع گازی مشترک هستند و انگیزه‌ای برای برداشت و بهره‌برداری بموقع و سریع ایجاد می‌کنند، زیرا منافع ملی این‌گونه اقتضا می‌کند. از نظر نیروی انسانی نیز هیچ کشوری به اندازه ما توان تامین این نیرو را ندارد. دلیلش این است که در حال حاضر برای 50 میلیون تن ظرفیت نصب شده هیچ نیروی خارجی دخالت ندارد و دیگر این که ما بازار بزرگ چین و هند را از طریق اقیانوس هند در مقابل و دسترس خود داریم. از نظر بازار داخلی هم بازار بزرگی نسبت به سایر کشورها هستیم. علاوه بر آن در اطراف، از طریق کشورهایی احاطه شده‌ایم که از نظر نیاز به محصولات پتروشیمی حداقل تا 10 سال آینده نیاز مبرم خواهند داشت مانند عراق، ترکیه، افغانستان و حتی کشورهای آسیای مرکزی.

صنعت پتروشیمی در ایران تفاوت زیادی با سایر کشورها دارد و بر این اساس توجه ویژه برای توسعه می‌طلبد و سرعت رشد و توسعه آن باید با همان آهنگ برنامه دوم و سوم و سرمایه‌گذاری فقط در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان پیش برود. به این دلیل تاکید می‌کنم فقط در این منطقه، زیرا صنعت پتروشیمی علاوه بر خوراک و سرمایه‌گذاری نیاز به آب فراوان برای سیستم‌های خنک‌کننده دارد و دسترسی به آب برای واحدهای پتروشیمی، ضروری است.

چند وقت پیش از آقایان سوال کردم چرا وقتی قانون هدفمند کردن یارانه‌ها اجرا شد فقط به صنعت پتروشیمی گفته شد که قیمت محصولات را براساس قیمت‌های مردادماه بفروشد و به صنعت دیگری گفته نشد و قیمت‌ها ثابت ماند. البته دلیل واضح است، زیرا صنعت پتروشیمی در تمام صنایع کشور نقش دارد. صنعت پتروشیمی مولد و کاملا زیربنایی است و نقش مهمی دارد که گفته می‌شود قیمت محصولات در این صنعت پایین نگه داشته شود. من انتظار داشتم در این زمینه نگاه بسیار بالا و عمیقی از دیدگاه اقتصاد ملی به صنعت پتروشیمی در جریان هدفمند کردن یارانه‌ها بشود.

به خوراک صنعت پتروشیمی به عنوان یک مزیت نگریسته شود تا سرمایه‌گذار بخش خصوصی احساس کند راحت می‌تواند اقدام به سرمایه‌گذاری کند زیرا خصوصی‌سازی با اجرای اصل 44 قانون اساسی صورت می‌گیرد. خصوصی‌سازی فقط این نیست که سرمایه‌گذاری انجام شده قبلی از بخش دولتی به بخش خصوصی فروخته شود. خصوصی‌سازی یعنی شرایطی ایجاد شود که روند توسعه صنعت پتروشیمی که در گذشته به وسیله دولت ادامه پیدا می‌کرد همچنان توسط بخش خصوصی ادامه یابد و این به آن معناست که باید نسبت به منطقه قیمت خوراک پتروشیمی یا کمتر باشد یا حداقل برابر باشد. قیمت خوراکی که به صنایع می‌دهند باید مانند عربستان که 30 درصد زیر قیمت فوب خلیج‌فارس می‌فروشد، باشد.

بعضی از صنایع ما کنار دریا نیستند مانند پتروشیمی اراک، تبریز، اصفهان و حتی گفته می‌شود قیمت باید 95 درصد فوب باشد، فوب تعریف استاندارد دارد یعنی کالا باید به بندر برود. مسائل گمرکی، مخزن‌داری، بارگیری کشتی و... بشود تا قیمت فوب تعیین شود. پتروشیمی تبریز کنار دریا نیست. پالایشگاه تبریز اگر بخواهد محصول نفتا را به قیمت فوب بفروشد، باید هزینه حمل‌ونقل را به بندر (خط لوله یا تانکر) پرداخت کند. در بندر نیز برای مخازن سرمایه‌گذاری کند، کارهای گمرکی را انجام دهد و این هزینه را باید تحمل کند، بنابراین اگر برای تامین خوراک پتروشیمی اراک، اصفهان 30 درصد نسبت به قیمت فوب تخفیف داده شود، این تخفیف نیست بلکه جبران هزینه‌هایی است که آن واحد پتروشیمی باید بپردازد تا به نقطه فوب برسد. بعضی از آقایان می‌گویند اگر می‌خواستید خوراک وارد کنید باید این هزینه‌ها را پرداخت می‌کردید و جواب این است که این درست است، اما ما در حال حاضر داخل اقتصاد ملی بحث می‌کنیم و از این منظر تاثیرگذاری هدفمندی بر محصولات پتروشیمی را تشریح کردم چون معتقدم کشور احتیاج به شغل دارد. تمام تلاش اقتصادی به منظور ایجاد رفاه و اشتغال است و غیر از این نیست.

آقای رئیس‌جمهور گفته بودند ما می‌خواهیم 2.5 میلیون اشتغال در سال ایجاد کنیم. در پاسخ به این موضوع من گفتم راه رسیدن به این هدف سرمایه‌گذاری در پتروشیمی است. درست برخلاف آنچه برخی تصور می‌کنند صنعت پتروشیمی اشتغالزا نیست، برعکس بسیار اشتغالزاست.

همه تصور می‌کنند اشتغال پتروشیمی فقط در محدوده همان کارخانه تولیدی پتروشیمی است، اما آنچه این دوستان می‌بینند فقط اشتغال مستقیم پتروشیمی است که اگر ضرب و تقسیم شود نسبت به میزان سرمایه‌گذاری رقم کمی به نظر می‌رسد. ولی شما ببینید امروز چند هواپیما در فرودگاه عسلویه پرواز دارند در حالی که 8 سال پیش این طور نبود. خب این اشتغال است. فرودگاه‌ها، راه‌ها و... اشتغال ایجاد کرده‌اند.

نکته قابل توجه دیگر این است که در قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، ابهاماتی وجود دارد زیرا در مورد خوراک مایع صنعت شفاف صحبت نشده است.

در زیر مجموعه گاز هم تبصره بند «ب» ماده یک قانون هدفمندی یارانه‌ها می‌گوید قیمت خوراک صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی به منظور تشویق سرمایه‌گذاری تا 65 درصد سبد صادراتی منطقه باشد. این موضوع چند اشکال دارد؛ اولا همکاران سابق من در وزارت نفت می‌گویند این زیرمجموعه گاز است و مربوط به خوراک مایع نیست و دوما سبد صادراتی خلیج‌فارس در مورد گاز و جود خارجی ندارد. خوراک مایع ممکن است سبد صادراتی داشته باشد، اما سبد صادراتی گاز ندارد. این اشکال نیز باید برطرف شود.

بعد گفته شده به مدت 10 سال نرخ ثابت بماند. این ثبات قیمت با آن قسمت که می‌گویدتا 65 درصد قیمت سبد صادراتی باشد متناقض است و جور در نمی‌آید. در نتیجه سال اول می‌گویند A درصد و سال بعد B درصد افزایش یابد که... این روشن نیست و این ابهام باید برطرف شود.