مصادره تاریخ به نفع داستان

این کتاب نوشته محمدکاظم مزینانی و از تازه‌ترین کتاب‌های منتشر شده توسط انتشارات سوره مهر است که در حال و هوای انقلاب اسلامی روانه بازار کتاب شده است؛ کتابی که در نخستین دوره جشن داستان انقلاب هم مورد تقدیر قرار گرفت و حالا با گذشت حدود 3 سال و پس از چند بار بازنویسی بالاخره رنگ و بوی کاغذ و نشر به خود گرفته است، کتابی متفاوت با رویکرد داستانی که روایت حسرت‌بار شاه پهلوی را در بر می‌گیرد.

انتشار این کتاب و فرارسیدن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی فرصت و بهانه‌ای شد تا با نویسنده آن یعنی محمدکاظم مزینانی گفت‌وگویی داشته باشیم.

آقای مزینانی چه شد که به سراغ روایت زندگی محمدرضا پهلوی رفتید؟من متولد 1342 هستم و زمان پهلوی دوم 15 سالم بود. در شهرستان و در خانواده‌ای زندگی می‌کردم که انقلابی بود. انقلاب اسلامی و سقوط شاه تاثیر زیادی روی سرنوشت نسل ما داشت و همواره این رخداد تاریخی و تاثیرگذاری شخصیت‌ها بر آن و ریشه‌هایش برایم جالب و جذاب بود و فکر می‌کردم اگر بتوان با مستندات دقیق تاریخی و البته به کارگیری روایتی داستانی از زبان خود محمدرضا پهلوی یک رمان خلق کرد، قطعا مورد توجه قرار خواهد گرفت.

البته این را هم باید بگویم که کار تاریخی و مستند در زمینه پیروزی انقلاب و سقوط رژیم شاه فراوان انجام شده، اما در حوزه داستان و رمان کمتر پرداخت جدی وجود داشته است.

پایه و اساس این رمان بر مدارک و اسناد تاریخی است و من سعی کرده‌ام به تاریخ و اسناد وفادار بمانم و چون کار از یک جهت بار تاریخی و اسنادی بالا و قوی دارد نمی‌خواستم آنچنان تخیل اوج بگیرد که جنبه‌های تاریخی کمرنگ شوند، اما مهم این است که در این دست کارها اسناد و مدارک و به عبارتی روایت تاریخی و مستند در ساختار و بافت داستان بازتعریف شوند و غنای داستانی بگیرند و فکر می‌کنم سخت‌ترین بخش کار هم همین بود.

من فکر می‌کنم در بیشتر کتاب‌ها و به طور کل آثار هنری و ادبی به نظر می‌رسد داستان همیشه به وسیله تاریخ مصادره شده است، اما من خواستم تاریخ را به نفع داستان مصادره کنم.

من معتقدم اسم کتاب مانند تابلوی نقاشی است. وقتی کار تمام شد نقاش آن را امضا می‌کند ولی نامی که ابتدا در ذهن خودم بود «سه‌گانه شاهانه» بود، اما ساختار اثر چیز دیگری بود و این نام به نظر رسید که آنچنان داستانی نیست، البته ناگفته نماند که کمی هم می‌خواستم عنوان کتاب تامل برانگیز باشد و مخاطب نام کتاب را کشف کند.

از نظر کمی و کیفی حق انقلاب به هیچ وجه در عرصه رمان ادا نشده است. باز در حوزه شعر وضعیت ما خیلی بهتر است و در حوزه ادبیات داستانی هم به طور خاص رویکرد داستان کوتاه بهتر بوده است.

ببینید در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی جامعه در شرایط انقلابی بود و بلافاصله هم جنگ آغاز شد در حالی که خلق اثر فاخر آرامش خاصی نیاز دارد و شاید آرام‌آرام برای نوشتن و نگارش اثر خوب دارد شرایط فراهم می‌شود و باید منتظر ماند، چراکه معمولا بهترین آثار ادبی و هنری با فاصله حتی چندین دهه‌ای از یک رخداد تاریخی تولید می‌شوند.

سینا علی‌محمدی
‌گروه فرهنگ و هنر