غولی که اژدهای زرد را مهار می کند

سد «سه دره» بزرگترین سد جهان است . پروژه ساختمانی این سد که روی رودخانه یانگ تسه در چین ساخته شده است ، تابستان امسال به طور کامل به پایان خواهد رسید و سد با حداکثر ظرفیت خود آغاز به کار خواهد کرد.

کد خبر: ۲۴۴۲۷

متنی که می خوانید گزیده ای است از گزارشی در مجله علمی فوکوس که ساخت این بنای عظیم را از منظر زیست محیطی و سایر تاثیراتی که روی زندگی مردم می گذارد ، بررسی کرده است . رهبران چین 85سال بود که رویای ساختن سدی بر روی رودخانه یانگ تسه را در سر می پروراندند. این طرح برای اولین بار در سال 1919 ارائه شد و هدف آن تامین انرژی هیدروالکتریکی و جلوگیری از سیل بود. در رودخانه یانگ هر 5یا 10سال یک بار سیلهایی بنیان کن رخ می داد و خسارات عظیمی به بار می آورد؛ مثلا در یکی از ویران کننده ترین آنها در سال 1870 ، 240هزار نفر جان باختند. به دلیل شرایط بد اقتصادی اجرای این پروژه به تعویق انداخته شد؛ ولی سودای انجام آن از سر رهبران چین بیرون نرفت . اگرچه همواره اعتراضاتی به ساخت این سد وجود داشت ، منتقدان ساخت سد معتقد بودند که ساخته شدن این سد اثرات بدی بر ساکنان کرانه رودخانه و محیطزیست می گذارد. بالاخره در یکی از جلسات کنگره ملی خلق چین ، لایحه ساخت این سد به رای نهاده شد و دوسوم از نمایندگان به آن رای موافق دادند. در سال 1993 ساخت سد و عمل اسکان مجدد اهالی دره یانگ تسه آغاز شد. البته اهالی منطقه اصلا راضی به ترک منازل خود نبودند ، بخصوص برای سالخوردگانی که تمامی طول زندگی شان را در منازل یک یا دو طبقه سپری کرده بودند ، زندگی در بلوکهای آپارتمانی 6طبقه ای بسیار دشوار بود. از طرف دیگر معضلات زیست محیطی زیادی در منطقه «سه دره» وجود داشت . کارخانجات شهر صنعتی چانگ کینگ روزانه دوسوم فاضلاب خود را به رودخانه یانگ تسه می ریزند. به این میزان باید فاضلاب های شهری 30میلیون نفر از اهالی را نیز افزود. در صورت عدم وجود سد ، این زباله ها در طول رودخانه حرکت کرده و در شانگهای به دریا می ریزند ؛ ولی دانشمندان محیط زیست نگران این هستند که با تکمیل شدن سد ، ممکن است دریاچه پشت سد تبدیل به یک مخزن بسیار بزرگ فاضلاب شود و با تغلیظ آلودگی ها در منطقه موجب بیماری گردد. این آلودگی به همراه تغییرات شدید در محیط زیست ، نسل گونه های در حال انقراض را در چین بشدت تهدید می کند. از جمله این گونه های شدیدا در خطر انقراض می توان از دلفین رودخانه ای چینی یا بایجی را نام برد. تنها 50عدد از این دلفین های سفید و کوچک در جهان باقی مانده است که همگی در 2کیلومتری دهانه یانگ تسه زندگی می کنند. اگر چه شعارهای زیادی در حفظ آنها داده می شود؛ ولی عملا کاری در این مورد انجام نشده است و با از میان رفتن زیست بوم و منابع غذایی این جانوران ، آنها بسرعت منقرض می شوند. مشکل دیگر آثار تاریخی موجود در منطقه است که قدمت برخی از آنها به عصر حجر می رسد. باستان شناسان در تلاشند تا پیش از پر شدن مخزن سد، این آثار با ارزش را از منطقه خارج کنند. مثلا معبد قدیمی زانگ فی را بدقت آجر به آجر جدا کردند و آن را مجددا در ارتفاعی بالاتر بنا کردند تا از تخریب مصون بماند. یکی از مهمترین توجیهات ساخت این سد، کنترل سیل است ؛ ولی بسیاری از سیلها در انشعابات پایین دست سد سه دره رخ می دهند. بعلاوه خصوصیات کنترل سیل و تولید انرژی الکتریکی این سد کاملا با هم تناقض دارند. برای جلوگیری از سیل ، سطح آب دریاچه پشت سد باید پایین نگه داشته شود؛ ولی برای تولید انرژی الکتریکی باید سطح آن بالا باشد. یکی از کارشناسان می گوید: اگر سد منحصرا تحت شرایط مطلوب ایجاد انرژی الکتریکی قرار داشته باشد، احتمال وقوع سیلی فاجعه بار بسیار زیاد است . چون مردم در دره های پایین دست به مدت چند سال با هیچ سیلی مواجه نمی شوند، هر چه بیشتر به بستر حاصلخیز رودخانه نزدیکتر شده و شروع به کشاورزی می کنند، در این صورت اگر بارانی سیل آسا شروع به باریدن کند، آب از سد سرریز خواهد شد و تلفاتی بی شمار بر جای خواهد گذاشت . نکته دیگری که سد را تهدید می کند، رسوبات رودخانه است . از نظر میزان رسوبات و گل و لای موجود در رودخانه ، یانگ تسه در مقام چهارم جهان قرار دارد. اگرچه دریچه های عظیمی در پایین سد برای تخلیه گل و لای تعبیه شده است ؛ ولی اصلا روشن نیست که آیا آنها خواهند توانست مقابل جریان یافتن این حجم عظیم رسوبات مقاومت کنند یا خیر. در چین فرهنگ راه آهن آنچنان گسترش پیدا نکرده است و کشتیرانی و حمل ونقل رودخانه ای نقش مهمی را در جابه جایی بار و مسافر و همچنین گردشگری ایفا می کند. به منظور رفت و آمد کشتی ها یک سامانه 5مرحله ای در کنار سد تعبیه شده است ؛ اما مشکل اینجاست که این سامانه با این ابعاد تا به حال مورد آزمایش قرار نگرفته است و در صورت از کار افتادن آن ، رفت و آمد، روی رودخانه کاملا مختل خواهد شد. کلام آخر این که اگر سد سه دره بخوبی راه اندازی شده و به کار بیفتد، دولت چین اعلام کرده است که قصد دارد سدهایی عظیم تر را در نواحی بالاتر از این سد به منظور به دست آوردن انرژی هیدروالکتریک احداث کند. به هر حال بزرگترین پروژه هیدرولوژی جهان مورد توجه بین المللی قرار دارد و وقتی دریاچه پشت سد در ژوئن امسال برای اولین بار پر می شود، در این هنگام است که طراحی و ساختمان این سد برای اولین بار مورد محک قرار خواهد گرفت .