فناوری اطلاعات را بهتر بشناسیم

آشنایی با گونه‌های تجارت الکترونیکی

تجارت الکترونیکی واژه‌ای‌است که برای تجارت از طریق سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی به‌کار می‌رود. با وجود آن‌که مدت زمان زیادی از عمر تجارت الکترونیکی نمی‌گذرد، اما این فناوری نقشی به‌سزا و چشمگیر را در زندگی روزانه ما به‌عهده گرفته است، به‌گونه‌ای که اجتناب از آن کار آسانی نیست. ‌ ‌یکی از ساده‌ترین و کارآمدترین نقش‌های تجارت الکترونیکی در زندگی کاربران اینترنتی، خرید و فروش اجناس و تبادل وجوه مربوطه از طریق کارت‌های هوشمند است.

کد خبر: ۲۱۷۴۱۳

هدف از تجارت الکترونیکی — که در واقع ترکیبی از تکنیک‌ها و شگردهای بازرگانی است — همکاری، رقابت و بازدهی بیشتر شرکت‌های گوناگون است؛ به‌طوری که طی 15 سال گذشته سبب توانایی شرکت‌ها در زمینه‌هایی (مانند اصلاح روش‌های تجارتی و پیشرفت در مسیر ارتباطی با شرکت‌های مرتبط و گسترش دامنه بازرگانی و تجارت) در مقیاس‌های بزرگ جهانی شده است. ‌ ‌

تجارت الکترونیکی دارای زیر شاخه‌های عمده‌ای به‌شرح زیر است: ‌ ‌

1– ‌بازرگانی الکترونیکی1

2– کسب و کار الکترونیکی

3– بازاریابی الکترونیکی

4– بانکداری‌الکترونیکی

5– کارت‌های هوشمند

6– مدیریت روابط عمومی با مشتری.

تعریف تجارت الکترونیکی

دانشمندان و پژوهشگران علوم گوناگون، تعاریف مختلفی را برای تجارت الکترونیکی ارایه داده‌اند. بر پایه برخی از این تعریف‌ها، تجارت الکترونیکی عبارت است از:

– انجام کلیه فعالیت‌های تجاری با استفاده از شبکه‌های ارتباطی کامپیوتری؛ به‌ویژه اینترنت.

– نوعی تجارت بدون کاغذ

– ابزار تبادل اطلاعات خرید و فروش و اطلاعات لازم برای حمل‌ونقل کالاها با زحمت کمتر و مبادلات بانکی با شتاب بیشتر

با استفاده از تجارت الکترونیکی، شرکت‌ها محدودیت‌های فعلی را برای ارتباط با یکدیگر نخواهند داشت و ارتباط آن‌ها با یکدیگر ساده‌تر و سریع‌تر صورت می‌پذیرد. ارتباط فروشندگان با مشتریان نیز می‌تواند به‌صورت یک‌به‌یک با هر مشتری باشد. به‌عبارت دیگر، تجارت الکترونیکی نامی عمومی برای گستره‌ای از نرم‌افزارها و سیستم‌ها است که برخی خدمات اینترنتی را (مانند جستجوی اطلاعات، مدیریت تبادلات، بررسی وضعیت اعتبار، اعطای اعتبار، پرداخت به‌صورت برخط، گزارش‌گیری و مدیریت حساب‌ها) به‌عهده می‌گیرد. این سیستم‌ها زیربنای اساسی فعالیت‌های مبتنی بر اینترنت را فراهم می‌آورند. ‌ ‌هدف از به‌کارگیری تجارت الکترونیکی، ارایه روشی جدید در انجام امور بازرگانی است. به‌واسطه این تاجران قادرند که محصولات و خدمات خود را به‌شکل تمام‌وقت به خریداران سراسر جهان، مستقل از مرزهای جغرافیایی و ملیت، عرضه کنند. بسیاری از مردم، تجارت الکترونیکی را منحصر به خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت می‌دانند، در حالی‌که این امر تنها بخش کوچکی از تجارت الکترونیکی را تشکیل می‌دهد و این مفهوم اکنون گستره وسیعی از جنبه‌های مختلف تجاری و اقتصادی را در برگرفته است.
به‌سادگی می‌توان هر‌گونه فعالیت تجاری و مالی بین موسسات و افراد مختلف را در حیطه تجارت الکترونیکی گنجانید.

تجارت الکترونیکی روش دیگری برای تبادلات الکترونیکی اطلاعات و انجام مبادلات تجاری است که یک پل الکترونیکی را بین مراکز تجاری ایجاد کرده است. تجارت الکترونیکی با حجم کمتری از اطلاعات که لزوما در قالبی یکسان نبوده و میان مردم عادی رد ‌و ‌بدل می‌شود، سروکار دارد. ‌ ‌تجارت الکترونیکی در آغاز پیدایش خود، چیزی بیش از یک اطلاع‌رسانی ساده نبود و هر کس می‌توانست محصولات خود را با استفاده از صفحات وب بر روی اینترنت تبلیغ کند. آمار منتشره از 500‌شرکت نشان می‌دهد که حدود 34 درصد از آن‌ها در سال 1995 و حدود 80 درصد در سال 1996 از روش فوق برای تبلیغ محصولات خود استفاده کرده‌اند. تا پایان سال 2001 بیش از 220 میلیارد دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفته است و این رقم امروزه بالغ بر 2 تریلیارد دلار می‌شود.

مزایا و معایب تجارت الکترونیکی

تجارت الکترونیکی نیز همچون دیگر فناوری‌ها ساخت بشر، خوبی‌ها و بدی‌های مربوط به خود را به‌همراه داشته است

– افزایش فروش و در پی آن، افزایش درآمد و توان سرمایه‌گذاری

– افزایش سطح رفاه زندگی مردم از طریق ایجاد اشتغال، کاهش ترددها و افزایش سرعت‌عمل ‌ ‌جهانی‌شدن

– کاهش هزینه‌های تبلیغات برای شرکت‌ها به‌دلیل عدم‌حضور واسطه

– تاثیر ناشناخته آن بر روابط اجتماعی انسان

– ورشکستگی به‌علت عدم توانایی شرکت‌های کوچک و کاهش.

بسترهای لازم برای تجارت الکترونیکی

برپایی نظام تجارت الکترونیکی نیاز به وجود برخی پیش‌نیازهای فنی دارد که برخی از آنها عبارتند از:

– یک‌سیستم بانکی روان و دقیق

– پذیرش اسناد الکترونیکی توسط قوه قضاییه و نظام مالی کشور

– قوانین منسجم و منطقی گمرکی، مالیاتی و بانکداری‌الکترونیکی

– کد تجاری محصول ‌ ‌

– ایجاد امنیت اطلاعات

– تهیه و تدوین نظام مالی اطلاعات و نظام حقوقی اطلاع‌رسانی (کپی‌رایت)

– تضمین محرمانه ماندن اطلاعات شخصی کاربران

– تطبیق مقررات ملی با مقررات بین‌المللی

– همکاری دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و سازمان‌های گوناگون

– تامین، صدور و به‌کارگیری کارت‌های هوشمند

– تامین خطوط پرسرعت و ایمن و ایجاد بستر مخابراتی به‌صورت بی‌سیم.

مدل‌های تجارت الکترونیکی

الف– تجارت فروشنده با فروشنده

تجارت فروشنده با فروشنده2 نخستین روش خرید و فروش معاملات الکترونیکی است و بیشترین عایدی را دارد. در این مدل، همه افراد و خدمات مرتبط با تجارت بین‌المللی، مانند: تامین‌کنندگان، خریداران، فرستندگان دریایی کالا، پشتیبانی، خدمات (سرویس‌های) بازرسی، اخبار بازاریابی و کاربری‌های نرم‌افزار که موجب سهولت در امور تولید و خرید و فروش می‌شوند، در یک محل گرد هم می‌آیند. این مدل از تجارت الکترونیکی در‌جایی استفاده می‌شود که بخواهیم خرید و فروش عمده را به‌کمک تجارت الترونیکی انجام دهیم و خارج از حیطه خرده‌فروشان عمل کنیم؛ چرا که خرده‌فروشی در اینترنت با خطرات بسیار همراه است و مشتریان تمایل چندانی ندارند تا همه چیزها را از روی اینترنت خریداری کنند. ‌ ‌

شرکت سیسکو یکی از نخستین شرکت‌های بزرگی بود که در جولای 1996 سایت تجارت الکترونیکی خود را راه‌اندازی کرد. یک‌ماه بعد، شرکت‌های کامپیوتری مانند آی‌بی‌ام و مایکروسافت نیز نرم‌افزارهای تجاری خود را که امکان انجام فروش از طریق اینترنت را فراهم می‌آوردند، به بازار عرضه کردند. به‌صورت طبیعی، در این مدل، فروش مستقیم منبع اصلی درآمد به‌شمار می‌آید، مانند هنگامی که یک فروشنده کالای خود را به‌طور مستقیم به یک فروشنده دیگر می‌فروشد. با وجود این، وب می‌تواند روی فروش مستقیم تاثیر بگذارد. ‌ ‌در این نظام جدید، مشکلاتی نیز وجود دارد، از جمله این‌که رو‌در‌رو نبودن مشتری و فروشنده باعث می‌شود که معامله به‌صورت مجازی صورت گیرد. این مشتریان برای دریافت اطلاعات بیشتر باید به‌کمک یکی از روش‌های ارتباطی (مانند خطوط تلفن) به مرکز اصلی وصل شوند، اما هیچ تضمینی برای این‌که کسی در آن سوی خط باشد، وجود ندارد.

ب– تجارت فروشنده با مصرف‌کننده

‌ ‌بیشترین سهم در انجام تجارت الکترونیکی از دیدگاه کمی، تجارت فروشنده با مصرف‌کننده3 یا به‌عبارت دیگر، خرده‌فروشی است. با گسترش وب، این نوع تجارت به‌سرعت افزایش پیدا کرد و هم‌اکنون به‌راحتی می‌توان انواع و اقسام کالاها را از شبکه خریداری کرد. ‌این گونه از تجارت الکترونیکی با راه‌اندازی سایت‌هایی چون آمازون و ‌CDNOW ‌ آغاز شد. در این نوع از تجارت الکترونیکی در یک سوی معامله، تولیدکننده (فروشنده) کالا یا خدمات و در سوی دیگر، خریدار (مصرف‌کننده نهایی) جای می‌گیرد. اما مشکلات امنیتی شبکه تاثیری منفی بر روی حجم معاملات گذاشته است و بسیاری از مشتریان نسبت به دزدیده شدن اطلاعات شخصی‌شان توسط هکرها ترسیده‌اند. در عین حال هنوز معاملات بسیاری در این مدل صورت می‌گیرد. ‌ ‌

پ– تجارت مصرف کننده با مصرف کننده

‌ ‌در مدل تجارت الکترونیکی مصرف‌کننده با مصرف‌کننده4، مزایده‌ها و مناقصه‌های کالا از طریق اینترنت انجام می‌گیرد. این مدل تاحدودی شبیه به جلسات حراجی است. ایده اصلی این مدل این است که مصرف‌کنندگان بی‌واسطه با یکدیگر به خرید و فروش بپردازند. ‌ebay‌ بزرگ‌ترین نمونه اولیه این مدل است. این پایگاه وب، خود چیزی نمی‌فروشد اما اجازه می‌دهد که فروشنده قیمت اولیه خود را در حراجی ارایه دهد و سپس شرکت‌کنندگان در حراج، پیش از پایان مدت حراجی، روی کالای به‌حراج گذاشته‌شده، اظهار نظر می‌کنند. سایت‌های دیگر مانند ‌autobytel‌ و ‌CarSmart‌ نمونه‌هایی از این مدل هستند. به‌دلیل ناچیز بودن هزینه تبلیغات در اینترنت، استفاده از این مدل برای فروش کالاها مورد توجه قرار گرفته است. ‌ ‌

پانوشت