مراکز درمان ناباروری بدون نظارت

اما سال‌هاست درمان ناباروری در کشور ما همچنان به‌عنوان یک روش درمانی لوکس درنظر گرفته شده و بیمه‌ها آن را تحت پوشش قرار نمی‌دهند، به‌طوری‌که این مساله موجب شده از سالانه 30 تا 40 هزار زوج ناباروری که باید تحت درمان قرار گیرند تنها 5 هزار زوج توانایی بهره‌‌مندی از درمان مناسب را داشته باشند. هر چند اخیرا با دستور رئیس جمهور این درمان نیز جزو مسوولیت‌های بیمه قرار خواهد گرفت.

حدود 60 درصد از زوج‌هایی که به‌دلیل ناباروری به 50 مرکز درمان ناباروری مراجعه می‌کنند با روش‌های ساده درمانی نظیر مشاوره برای آگاهی‌سازی افراد در زمینه روش‌های صحیح برقراری ارتباط جنسی در زمان‌های مناسب، مصرف داروهای ساده یا جراحی‌های ساده قابل درمان هستند، در حالی که گزارش‌های به‌دست آمده نشان می‌دهند این مراکز آنچنان که باید بر ارائه روش‌های تشخیصی درمانی صحیح که در نهایت منجر به جواب‌دهی در کوتاه‌ترین زمان ممکن و جلوگیری از اتلاف وقت و صرف هزینه بی‌حاصل شود، دقت و تعهد لازم در این زمینه را ندارند.این در حالی است که ورود بخش خصوصی به بحث درمان نازایی و عدم تعهد بیمه‌ها در بخش هزینه‌های درمان نازایی موجب ایجاد این شبهه شده که آن دسته از مراکزی که توسط بخش خصوصی اداره می‌شوند به دلیل در نظر گرفتن منافع اقتصادی خود به جای ارائه روش درمانی که زوجین را در کوتاه‌ترین زمان به نتیجه می‌رساند، اغلب با ارائه روش‌های مختلف، مراحل درمان را طولانی و زوج‌های متقاضی درمان را تا ماه‌ها سرگردان می‌کنند.

عملکرد متفاوت مراکز درمان ناباروری

عدم نظارت جدی و دقیق سازمان‌های متولی بر عملکرد مراکز درمانی ناباروری، باعث می‌شود در بیشتر موارد اطلاعات دقیق و مناسبی به بیمار داده نشود و با تشخیص ندادن شیوه و روش درمانی صحیح متناسب با وضعیت و نوع ناباروری بیمار، گاه با ارائه شیوه‌های درمانی متعدد و اجرای روش آزمون و خطا بر وی، در نتیجه موجب کاهش میزان موفقیت و افزایش تعداد دفعات مراجعه بیمار، صرف هزینه‌های هنگفت و در نهایت متضرر شدن بیمار می‌شود.

هم‌اکنون 50 مرکز درمان ناباروری در کشور فعالیت می‌کنند که اگرچه بر اساس اعلام مسوولان احتمال موفقیت کلینیک‌های تخصصی درمان نازایی در کشور به 25 درصد رسیده است، اما گشتی در مراکز درمان ناباروری و گفتگو با برخی زنان مراجعه‌کننده بیانگر این است که چنین مراکزی از میزان موفقیت یکسان در درمان ناباروری زوج‌های نابارور ایرانی برخوردار نیستند.

ازدحام و فراوانی زوج‌های نابارور مراجعه‌کننده به برخی از این مراکز درمانی و ماه‌ها پشت نوبت ماندن، گویای متفاوت بودن عملکرد موفق این مراکز در درمان نازایی است، در حالی که گفتگو با تعداد قابل توجهی از زنان مراجعه‌کننده به مراکز ناباروری بیانگر این است که اغلب آنها پیش از این، یک روند درمان نسبتا طولانی و گاه چند ماهه با صرف هزینه‌های هنگفت در برخی کلینیک‌های درمانی را گذرانده و چون به نتیجه نرسیده‌اند، این بار بناچار دست به دامان مرکز دیگری شده‌اند.

اما نکته مهم این است که به نظر می‌رسد با توجه به فراوانی 15 درصدی ناباروری زوج‌های ایرانی و رشد سالانه آمار نازایی در کشور و وجود 50 مرکز و کلینیک تخصصی درمان ناباروری که تعداد قابل توجهی از آنها نیز توسط بخش خصوصی اداره می‌شوند، نظارت جدی و دقیقی بر عملکرد این مراکز از سوی متولیان امر صورت نمی‌گیرد.

در واقع بررسی‌ها نشان می‌دهد از آنجا که تعداد قابل توجهی از این مراکز به صورت خصوصی اداره می‌شوند، بنابراین طرف قرارداد با بیمه‌ها نیز نبوده و به این ترتیب، امکان کنترل و نظارت بر عملکرد این مراکز حداقل از سوی وزارت رفاه و تامین اجتماعی وجود ندارد.

نداشتن قرارداد بیمه‌ای دلیل نظارت نکردن

مدیرکل برنامه‌ریزی بیمه‌های درمانی وزارت رفاه و تامین اجتماعی در گفتگو با «جام‌جم» با اشاره به فعالیت 50 مرکز خصوصی و دولتی درمان ناباروری در کشور  که بیشترین آنها توسط بخش خصوصی اداره می‌شود  در پاسخ به دلیل نقش کمرنگ نظارت و کنترل عملکرد مراکز درمان ناباروری معتقد است: بیمه نمی‌تواند دخالتی در امور این مراکز داشته باشد، چراکه این مراکز طرف قرارداد ما نیستند. در واقع به‌واسطه این‌که هیچ قراردادی با آنها نداریم طبیعی است که نمی‌توانیم نظارت دقیقی هم بر این مراکز داشته باشیم، اما اگر قرارداد بیمه‌ای منعقد شود، در متن قرارداد نیز تعهدات ارائه‌کننده خدمت و تعهدات تامین‌کننده مالی خدمت قید می‌شود.

حمیدرضا سفاری با بیان این‌که بر اساس قانون تشکیل وزارت بهداشت، پایش، مراقبت و نظارت بر حسن ارائه خدمات تشخیصی  درمانی ارائه شده به مردم وظیفه وزارت بهداشت است، تصریح می‌کند: وزارت رفاه نقش نظارتی ندارد، چراکه این سازمان بیمه‌گر است که باید از حقوق بیمه‌شده‌اش حمایت کند که این وظیفه متاسفانه در سطح سازمان‌های بیمه‌گر ما تعریف نشده است، اگر بیمه شده در یک بیمارستان تحت عمل جراحی غیرضروری قرار گیرد و بابت آن هزینه سنگینی را نیز متحمل شود در این شرایط نه سازمان بیمه گر ما ابزار و تجربه چگونگی تعامل و برخورد با این عمل خلاف را دارد و نه بیمه شده از حقوق خود مطلع می‌شود.

ضعف بودجه‌ریزی سنتی بدون توجه به عملکرد مراکز تشخیصی - درمانی

سفاری نیز با پذیرش این نکته که اگرچه در حیطه درمان ناباروری 50 مرکز در کشور فعالیت می‌کنند که بخش قابل توجهی از آنها نیز توسط بخش خصوصی اداره می‌شوند، اما واقعیت این است که همه آنها کارکرد یکسانی ندارند به طوری‌که تعدادی از این مراکز شاخص‌های موفقیت نسبتا بالایی داشته و در مقابل تعدادی از آنها از شاخص عملکردی پایینی برخوردارند و موفقیتی در آنها مشاهده نمی‌شود که این مساله موجب می‌شود بخش قابل توجهی از منابع در نظام سلامت هدر رود.

وی با تاکید بر این‌که باید منابع و اعتبارات تخصیص داده شده برای تاسیس مراکز تشخیصی  درمانی به‌گونه‌ای هدایت شود که بیشترین بهره وری را داشته باشد، تصریح می‌کند: تا وقتی که نظام بودجه‌ریزی این مراکز مبتنی بر عملکرد و میزان اثر بخشی نباشد، وضعیت از این بهتر نمی‌شود و این یکی از اشکالات اساسی در نظام سلامت بودجه‌ریزی سنتی بدون توجه به عملکرد این دستگاه‌هاست.همین مساله موجب می‌شود مراکز درمان ناباروری همچون رویان یا ابن‌سینا به دلیل ازدحام مراجعه‌کنندگان نوبت‌های 67 ماهه می‌دهند، در حالی‌که مراکز دیگر چنین وضعیتی ندارند و این حاکی است که هنوز نظام مدیریتی را در کنترل کیفی دستاوردها در نظام سلامت ابلاغ نکرده‌ایم.

امکان نظارت قوی‌تر با اجرای بیمه خدمات ناباروری

اگرچه مدیرکل برنامه‌ریزی بیمه‌های درمانی وزارت رفاه معتقد است تا وقتی مراکز درمان ناباروری هیچ قرارداد بیمه‌ای با سازمان‌های بیمه‌گر نداشته باشند، بنابراین در عمل امکان نظارت و کنترل عملکرد این مراکز حداقل از سوی بخش بیمه‌های درمانی وزارت رفاه و تامین اجتماعی وجود نخواهد داشت و تنها راه انعقاد قرارداد بیمه‌ای میان مراکز ارائه خدمات درمان ناباروری و بیمه‌هاست، اما شاید بتوان امیدوار بود که در صورت اجرای پوشش بیمه‌ای هزینه‌های درمان نازایی در کشور، امکان نظارت  و بررسی عملکرد مراکز درمان ناباروری میسر شود. اما تا آن زمان لازم است وزارت بهداشت به عنوان متولی نظارت بر کیفیت ارائه خدمات تشخیصی  درمانی ارائه شده به مردم، نظارت و کنترل بیشتری بر شیوه فعالیت و میزان اثر بخشی این‌گونه مراکز داشته باشد تا ضمن ارتقای سطح کیفیت ارائه خدمات از سوی این مراکز و بویژه مراکز درمان ناباروری خصوصی، از تحمیل هزینه‌های کمرشکن و در برخی موارد بی‌اثر برزوج‌های نابارور جلوگیری شود.

پوران محمدی