روز کریمان‌

یکی از وظایف اجتماعی شخص مسلمان، سرپرستی ایتام و تفقّد و محبّت نسبت به آنان است. در زندگی انسان‌ها خلاها و کمبودهایی وجود دارد که جز از طریق محبّت و دوستی نمی‌توان آن را جبران کرد و در این میان، کودکان یتیم بیشترین نیاز را احساس می‌کنند، زیرا آنها که بر اثر از دست دادن پدر یا مادر از سرچشمه مهر و محبّت دور افتاده‌اند، بیش از هر چیز به نوازش و محبّت محتاج‌اند، دین مقدس اسلام مساله ایتام را به عنوان موضوعی اساسی و مهم مطرح کرده و مسلمانان را نسبت به سرنوشت آنان از جمیع جهات مسوول دانسته است.

در قرآن مجید در باره ایتام، آیات متعدد دیده می‌شود که در پاره‌ای از آیات، بی‌اعتنایی به یتیمان را علامت کفر و نفاق می‌شمارد و می‌فرماید:

ارَای­تَ الَّذی یُکَذِّبُ بِالدّینِ فَذلِکَ الَّذی یَدُعُّ ال­یَتیمَ  (1)

آیا دیدی آن را که دین و روز قیامت را دروغ می‌پندارد، پس او کسی است که یتیم را از خود می‌راند.

و در جای دیگر می‌فرماید:

کَلا بَل­ لا تُک­رِمُونَ ال­یَتیمَ وَ لا تَحاضُّونَ عَلی‌ طَعامِ ال­مِس­کِینِ  (2)

چنان نیست که شما خیال می‌کنید بلکه شما یتیمان را گرامی نمی‌دارید و یکدیگر را بر اطعام مستمندان تشویق نمی‌کنید.

در مقابل رسول گرامی(ص) اجر و ثواب زیادی را برای تکریم و سرپرستی یتیم بر می‌شمارد و می‌فرماید:

کسی که یتیمی را سرپرستی کند و عهده‌دار نفقه و مخارج او گردد من و او در بهشت پهلوی یکدیگر هستیم. سپس انگشت سبّابه و انگشت وسطی را پهلوی هم گذاشت و فرمود: مانند این دو که پهلوی یکدیگر هستند. (3)

نکته دوم: در فضیلت اطعام و مهمانی دادن‌

این رفتار در ماه مبارک رمضان، جایگاه ویژه‌ای می‌یابد و اطعام روزه‌داران در این ماه اجر و ثواب بی‌شماری نزد حق تعالی دارد.

علامه حلی در رساله سعدیه از حضرت صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: هر مؤمنی که مؤمنی را به لقمه‌ای در ماه رمضان اطعام کند حق تعالی برای او اجر کسی که 30 بنده مؤمن را آزاد کرده باشد می‌نویسد. (4)

نکته سوم: در فضیلت سلام گفتن‌

سلام یکی از نام‌های الهی است که خدای متعال آن‌را میان بندگان به امانت گذارده تا به نام او یکدیگر را مورد خطاب قرار دهند. این کلمه تداعی‌کننده نوعی اظهار امنیت و آسودگی خاطر در تعاملات میان مسلمانان است و علاوه بر ایجاد نشاط و پویایی رفتاری و عاطفی در رویارویی مسلمانان، یادآوری و ذکر خالق در آستانه دیدار مخلوق نیز محسوب می‌شود. این رفتار جزو خصوصیات جدایی‌‌ناپذیر رسول اسلام بود به‌طوری‌که هیچ‌کس نمی‌توانست در سلام کردن بر رسول خدا سبقت گیرد. ایشان موقع ورود به خانه مومنان سلام می‌کرد و در صورت جواب گفتن صاحبخانه وارد خانه می‌شد.

 امیرالمؤمنین علیه‌السّلام در این باره می‌فرماید: نبی اکرم صلی‌اللّه علیه و آله و سلّم «هنگام ورود به خانه دیگران» 3 بار سلام می‌کرد اگر به او اجازه می‌دادند وارد می‌شد وگرنه بر می‌گشت. (5)

در آداب اجتماعی و حق اولویت سلام گفتن از حضرت امام صادق (ع) منقول است که فرمود: هنگامی که سلام می‌کنید با صدای بلند سلام کنید که نگویید سلام کردم جوابم را ندادند، چه‌بسا ممکن است او سلام تو را نشنیده باشد و چون جواب می‌دهید با صدای بلند جواب دهید که سلام‌کننده نگوید سلام کردم؛ جوابم را نداد. در آداب سلام نیز باید سواره بر پیاده و رهگذر به نشسته و هنگام برخورد جماعات، جماعت کم به جماعت زیاد و هنگام برخورد فرد با جماعت، فرد به جماعت سلام کند.

پی‌نوشت‌ها:

1- سوره ماعون آیه 1و2  ،2- سوره فجر 17و 18  ، 3- قرب الاسناد ص 45 ، 4- مفاتیح الجنان ص 178 ، 5- ترجمه الاخلاق شبر ص169

سیدحامد حسینی‌