سرگردانی با سگ‌گردانی

این تغییر که برای برخی نماد سبک زندگی مدرن و نشانه‌‌ای از تحولات اجتماعی است، برای بعضی دیگر مصداق ناهنجاری و تعارض با ارزش‌‌های سنتی تلقی می‌شود. اخیرا ممنوعیت سگ‌گردانی در معابر برخی استان‌ها و ممنوعیت سگ‌گردانی با خودرو‌ در تهران به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شده است؛تصمیمی که با استناد به نگرانی‌های بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی اتخاذ شده، موجی از واکنش‌‌ها را به‌دنبال داشته است.برخی این ممنوعیت‌‌ها را تلاشی برای حفظ سلامت و آرامش عمومی می‌دانند، در حالی که دیگران آن را دخالت در حقوق فردی محسوب می‌کنند.نگهداری از حیوانات خانگی مخصوصا سگ‌ها، در سال‌های اخیر به حدی رسیده است که نوعی از سبک زندگی برای برخی افراد و خانواده‌ها به شمار می‌رود؛ موضوعی که ازیک سوآسیب اجتماعی وفرهنگی است وازطرفی باعث ایجاد مشکلات بهداشتی وبروز بیماری‌هایی می‌شود. این موضوع در روزهای اخیر بیش از پیش مطرح شده است و دادستانی‌ شهرهایی از جمله اصفهان، ارومیه، تبریز، خرم آباد، همدان، کرمان، قزوین،رباط‌کریم، گلستان، بروجرد ولواسانات دستور برخورد با پدیده سگ‌گردانی را صادر کرده‌‌اند. البته به گفته حجت‌الاسلام محمدتقی نقدعلی، نایب ‌رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، اخیرا برخی نمایندگان مجلس درخواست بررسی مجدد طرح «صیانت از حقوق عامه در برابر حیوانات خطرناک و مضر» را داشته‌اند. 
   
بیماری و گاز گرفتگی
سگ‌گردانی در فضاهای عمومی می‌تواند تهدیدی برای سلامت عمومی باشد. سگ‌ها ممکن است ناقل بیماری‌هایی مانند هاری یا عفونت‌های باکتریایی باشند؛ مسأله‌ای که مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران با انتقاد از همراه داشتن سگ‌ و دیگر حیوانات خانگی در پارک‌ها و بوستان‌های عمومی و محل بازی کودکان، این اقدام را نادرست، غیربهداشتی و مغایر با کارکردهای فضای عمومی شهری دانست و خواستار ورود نهادهای قضایی به این موضوع شده.
‌مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان بیماری‌های انتقالی از سگ به انسان می‌گوید: «‌یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که از سگ به انسان منتقل می‌شود، هاری است. اگر سگی که در خانه نگهداری می‌شود علیه هاری واکسینه نشده باشد و فردی را گاز بگیرد، احتمال ابتلا به هاری بسیار بالا خواهد بود. هاری یک بیماری کشنده است و متأسفانه تاکنون هیچ فرد مبتلا به این بیماری زنده نمانده.» به همین دلیل برخی کارشناسان نسبت به نگهداری بی‌رویه سگ‌ در فضای شهری هشدار می‌دهند. این درحالی است که در سال‌های اخیر نیز بارها پیش آمده که سگ‌ها در پارک‌ها و محل بازی کودکان به بچه‌ها حمله کرده و به آنها آسیب رسانده‌اند. برای نمونه می‌توان به ماجرای لواسان اشاره کرد که برای مدت‌ها افکار عمومی را جریحه‌دار کرده بود.
دکتر مردانی می‌افزاید: «گازگرفتگی سگ می‌تواند باعث ورود میکروب‌های خاصی به زخم فرد شود که در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به عفونت‌های جدی گردد. به همین دلیل افراد باید حتما تحت درمان آنتی‌بیوتیکی قرار بگیرند تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود. علاوه بر این، برخی بیماری‌های انگلی نیز از سگ به انسان منتقل می‌شوند. از جمله توکسوکارا که ناشی از انگل‌های موجود در بدن سگ است. این بیماری می‌تواند مشکلات جدی برای سلامت انسان ایجاد کند. رعایت بهداشت، معاینات دوره‌ای حیوانات خانگی و واکسیناسیون مناسب، می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از این بیماری‌ها داشته باشد.»
   
نفوذ یک فرهنگ بیگانه
حضور سگ‌‌ها در اماکن عمومی در بسیاری از مواقع به ایجاد حس ناامنی در میان شهروندان منجر شده است؛ از ترس کودکان گرفته تا وحشت افراد سالخورده. حس ترس و ناامنی از سگ‌های بدون قلاده یا رفتارهای غیرقابل ‌پیش‌‌بینی آنها آرامش عمومی را مختل می‌کند. در این بین برخی معتقدند این مسأله ناشی از جهانی شدن فرهنگ غالب در دنیاست.
‌غفور شیخی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: «یکی از تغییرات اجتماعی در روند پیوستن به جامعه جهانی، موضوع سگ‌گردانی و نگهداری از حیوانات خانگی است. این مسأله تا حدی اجتناب‌ناپذیر بوده و حتی در صورت اعمال قوانین و ممنوعیت‌های متعدد، بخشی از آن ناگزیر وارد جامعه خواهد شد و تغییراتی را در پی خواهد داشت.‌» تغییراتی که منجر به تضعیف هنجارهای بومی می‌شود اما براساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، هرگونه اقدام که موجب اخلال در نظم و آسایش عمومی یا تهدید سلامت جامعه شود،ممنوع است و پیگرد قانونی دارد.‌برخی کارشناسان تأکید می‌کنند که شاید بهتر است برای مدیریت مسأله سگ‌گردانی، به جای ممنوعیت‌های کلی، قوانینی شفاف و کاربردی وضع کنیم. غفور شیخی نیز معتقد است برخوردهای قضایی در این حوزه خیلی کارساز نیست و نمی‌توان انتظار نتیجه خاصی از این برخوردها ‌داشت: «در مورد این مسأله، باید بیشتر بر فرهنگ‌سازی تمرکز کنیم تا مردم خودشان متوجه شوند هر مکانی برای گرداندن سگ یا حیوانات خانگی مناسب نیست. یعنی خود شهروندان باید این رفتار را مدیریت و کنترل کنند.» 
‌اردوان پورمحمدی‌، مدیر سابق کنترل حیوانات شهری شهرداری تهران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم به اهمیت آموزش در این مسأله تاکید می‌کند و به ما توضیح می‌دهد: « این پدیده متأسفانه به‌دلیل فقدان آموزش مناسب رخ می‌دهد اما در کشور ما بسیاری افراد فاقد آگاهی لازم درباره فرهنگ نگهداری یا همراهی صحیح با حیوانات خانگی هستند. نقش آموزش در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. سازمان‌های متولی همچون دامپزشکی و وزارت بهداشت می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند.»
با این حال بسیاری از کارشناسان تأکید می‌کنند که پدیده سگ‌گردانی زاییده فرهنگ غرب است و در کشورمان چنین مسائلی به عنوان ارزش شناخته نمی‌شود. به همین دلیل باید تلاش کرد ارزش‌های مخصوص خانواده ایرانی حفظ شود و تحت تأثیر فرهنگ بیگانه قرار نگیرد. ‌ به هرحال سگ‌گردانی درایران به موضوعی چند وجهی تبدیل شده که مسائل بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی مختلفی را در بر می‌گیرد. ممنوعیت‌‌های اخیر تلاشی برای حفظ آرامش و سلامت عمومی بوده اما نبود قوانین جامع همچنان چالش اصلی است. مدیریت این پدیده نیازمند گفت‌وگو و سیاست‌گذاری مبتنی بر واقعیت‌‌های جامعه است تا هم حقوق فردی و هم هنجارهای جمعی حفظ شوند. طراحی سیاستی فراگیر و متعادل می‌تواند به کاهش این آشفتگی کمک کند.

جرایم سنگین برای صاحبان سگ
در حالی در کشورمان برخی افراد بر نگهداری سگ تأکید می‌کنند و از کشورهای اروپایی مثال به میان می‌آورند که بسیاری از آنها حتی حاضر نیستند مدفوع سگ خود را از سطح معابر جمع‌آوری کنند با این حال آنها در خصوص حقوق نگهداری از حیوانات سخنرانی می‌کنند اما حاضر نیستند به حقوق همسایه‌های خود مانند بهداشت معابر و سر و صدای ناشی از واق واق سگ‌ها احترام بگذارند. این درحالی است که کشورهایی همچون سوئد، آلمان، سوئیس، انگلستان، استرالیا و کانادا از ترکیبی از قوانین سختگیرانه (میکروچیپ، واکسیناسیون، عقیم‌سازی)، جریمه‌‌های مؤثر برای مدفوع یا رفتار خطرناک و آموزش عمومی برای حفظ سلامت و بهداشت جامعه استفاده می‌کنند؛ قوانینی که منجر به کاهش بیماری‌های زئونوز، مدیریت سگ‌های ولگرد و ترویج مسئولیت‌پذیری می‌شوند و تعادل بین رفاه سگ‌ها و ایمنی عمومی را برقرار می‌کنند.
برای نمونه در انگلستان ‌‌قانون صاحبان سگ را ملزم به جمع‌آوری مدفوع آن در اماکن عمومی می‌کند. عدم رعایت می‌تواند جریمه‌ای تا ۱۰۰۰ پوند به دنبال داشته باشد.زیرا مدفوع سگ می‌تواند انگل‌هایی مانند توکسوکارا را منتقل کند که برای انسان خطرناک است.در اتحادیه اروپا (بلژیک و هلند)، جریمه‌های سنگین (تا  ۱۰۰۰ یورو) برای جمع‌آوری نکردن مدفوع اعمال می‌شود. این قوانین به حفظ بهداشت عمومی و کاهش آلودگی محیطی کمک می‌کند. 
اردوان ‌پورمحمدی در این باره می‌گوید: «دربرخی کشورها، قوانین سختگیرانه‌ای برای نگهداری ازسگ‌ها و رفتار صاحبان آنها در اماکن عمومی وجود دارد. اگر فردی هنگام عبور از کنار یک سگ احساس ناامنی کند، می‌تواند بلافاصله با پلیس تماس بگیرد. در چنین مواردی، پلیس مدارک مربوط به سگ را درخواست می‌کند تا بررسی کند که آیا صاحب آن مجوز و شرایط لازم برای نگهداری را دارد یا خیر. در صورت تکرار این مشکل یا ثبت شکایت از سوی افراد دیگر، ممکن است صاحب سگ صلاحیت نگهداری از حیوان را از دست بدهد و حتی با جریمه‌های سنگین مواجه شود.» قوانینی که به‌ منظور حفظ امنیت عمومی و جلوگیری از مشکلات احتمالی برای شهروندان وضع شده‌اند.