۵ استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با «جام‌جم» به بررسی ابعاد مهم پیام رهبر معظم انقلاب به مناسبت یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم پرداخته‌اند
بیانیه رهبر معظم انقلاب خطاب به شرکت‌کنندگان در همایش بین‌المللی یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم، سند جامع راهبرد‌ها و اصول تحول و تکامل علمی و تربیتی، فرهنگی و فکری، اجتماعی و سیاسی، سازمانی و مدیریتی حوزه‌های علمیه شیعه است.
در همین زمینه آیت الله صادقی رشاد روز شنبه در اول درس خارج فقه القضا خود در حوزه امام رضا (ع) به این موضوع پرداخت.
متن کامل سخنان آیت‌الله رشاد به‌شرح زیر است:
چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت رویداد گرانسنگ و مهمی در بستر حوزه علمیه قوم و عریق قم صورت گرفت که می‌تواند به‌مثابه نقطه‌عطف تاریخی برای این حوزه مقدسه تلقی شود؛ این رویداد بهانه‌ای شد که منشور تاریخی مهمی از سوی رهبر فرهمند و زعیم ذوالفنون انقلاب صادر و قرائت شود؛ صدور این سند صدچندان از اصل برگزاری همایش ارزشمندتر و مهم‌تر است.
سند جامع حاوی راهبرد‌ها و اصول تحول و تکامل حوزه
مؤسس و تولیت حوزه امام رضا (ع) تهران، با بیان این‌که بیانیه رهبری خطاب به شرکت‌کنندگان در همایش بین‌المللی یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم، سند جامع راهبرد‌ها و اصول تحول و تکامل علمی ـــ تربیتی، فرهنگی ـــ فکری، اجتماعی ـــ سیاسی و سازمانی ـــ مدیریتی حوزه‌های علمیه شیعه است، عنوان کرد: اگر آنسان که شاید و باید به این منشور تاریخی و تاریخ‌ساز توجه و در تحقق مفاد آن اهتمام شود، می‌تواند تبدیل به یک مَفصَل تاریخی برای حوزه شود؛ مفصلی که تاریخ حوزه را به دو مقطع «قبل از منشور» و «بعد از منشور» تقسیم کند.
آیت‌الله رشاد گفت: بنده به‌مناسبت صدور این بیانیه تاریخی و مهم، نکاتی را در سه محور عرض می‌کنم: یک) ماهیت و اهمیت بیانیه. دو) آنچه که نباید راجع به این بیانیه صورت گیرد. سه) آنچه که باید درباره این بیانیه صورت گیرد.
ایشان ضمن تاکید بر اهمیت اهتمام حوزه به این منشور جامع تاریخ‌ساز اظهار کرد: عنایت به ماهیت و اهمیت این سند و اهتمام به اجرای صحیح آن، حوزه دگرگون خواهد شد و به تعبیر دیگر آنچه که از نظر تحولات در عرصه‌های مختلف و امور و شئون مرتبط با حوزه طی قریب نیم قرن گذشته و پس از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داده، با اجرای این سند و تحقق مفاد این منشور، ضریب صدچندان خواهد گرفت.
حوزه طی قریب ۴۶ سال اخیر، به اندازه ۴۶۰ سال متحول شده است.
مؤسس و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با تصریح به این‌که به نظر ما حوزه طی ۴۶ سال گذشته به اندازه ۴۶۰ سال متحول شده، بیان کرد: یعنی به قیاس روند عادی، زمان تحولات گذشته حوزه‌ها، بازه زمانی پس از انقلاب را باید ضریب ۱۰ داد؛ ۱۰ برابر بازه‌های زمانی پیش از انقلاب، روند تحول و ارتقای حوزه شتاب گرفته؛ این مهم را کسانی که گذشته تاریخی حوزه را مطالعه کرده و در متن تحولات اخیر حوزه بوده باشند، می‌توانند ادراک کنند. در این مقطع تغییرات اساسی در حوزه اتفاق افتاده است.
ایشان خاطرنشان کرد: این تغییرات، البته از جهات گوناگون بسیار مثبت و رو به کمال بوده و از برخی جهات نیز منفی بوده است. روی داده و قهرا باید با شجاعت و اخلاص و بصیرت و دقت، ناصحانه و عاشقانه آن خطا‌های خواسته و ناخواسته و رفتار‌های ناصوابی را که در این مدت روی داده اصلاح کرد، هر چند که غلبه در تحولات و تغییرات با جهات مثبت بوده، ولی روند تحول از کسی اجازه نمی‌گیرد.
وی گفت: تحول و دگرگونی در مسائلی که جنبه اجتماعی دارد، ذات‌الاطراف است، علل و عوامل و ابعاد گوناگونی دارد و به تعبیری، تا حدی چموش و مدیریت‌گریز است. این‌گونه نیست که بتوان آن را به‌طور کامل قبضه کرد و همیشه آنسان که ما می‌خواهیم و مورد خواست ماست، پیش برد.
آیت‌الله رشاد افزود:، اما در عین‌حال این به آن معنا نیست که چنین رویداد‌ها و تحولاتی را نتوان مدیریت کرد؛ می‌توان مدیریت کرد و باید مدیریت کرد. براساس اصول و اهداف مشخص و روش‌های معینی آن را پیش برد؛ اگر نه، این ماییم که به‌ناچار دنباله‌رو تحولات می‌شویم؛ یعنی اصحاب حوزه اسیر قبضه این روند چموش خواهند شد و اتفاقاتی رقم خواهد خورد که هرگز قابل جبران نیست.
وی تحولات اتفاق افتاده در حوزه را ارزشمند دانست و افزود: وقتی ما این تحولات را با آنچه بایسته و شایسته است، می‌سنجیم؛ وقتی آن را با تحولات جهانی و تحولات اجتماعی و تنوع و تکثر و شتاب پیدایش و گسترش نیازها، که به صورت دمادم روی می‌دهد، مقایسه کنیم، درک می‌کنیم که چه مقدار حوزه متحول شده و آیا این حد و نوع تحول درخور و فراخور بوده؟ عوامل تاثیرگذار بر شئون و وظایف حوزه فراوان و گوناگون است. عوامل نو به نویی که از متن جامعه و از متن وقایع زمانه و از متن اسباب و عللی که بعضی از آن‌ها از بیرون مرز‌های ملی و بیرون مرز‌های جهان اسلام و نیز از بیرون سازمان حوزه، بر حوزه تحمیل می‌شود.
عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی افزود: البته که باید حوزه به استقبال این نیازها برود، اما چون این عناصر مؤثر، بسیار پرشتابند، خواه‌ناخواه تحولات رخ می‌دهد. اگر کند باشیم و بطئ حرکت کنیم، آن‌گاه پیرو و تابع و اسیر می‌شویم.
وی تاکید کرد: لذا حوزه باید جلودار تحولات شود و پیشران‌هایی که این مکان را به تحول وا‌می‌دارد باید از سوی ارکان حوزه مدیریت شود.
اگر بیانیه رهبری به‌درستی تدبیر شود شتاب تحول و تکامل حوزه صدبرابر می‌شود
رئیس انجمن علمی فلسفه اسلامی حوزه‌ها، تاکید کرد: عرض کردم طی دهه‌های اخیر، هر ۱۰ سال می‌توان گفت سرعت و کثرت تحولات به اندازه ۱۰۰ سال قرون گذشته بوده، اما چون تحولات عصری، بسیار گسترده، ژرف، گوناگون و پرشتاب است، این ۱۰ برابری شدن تحولات حوزه هنوز هم‌نفس و هم‌عنان با تحولات جهانی و نیازها نیست و هنوز از قافله عقب هستیم. اگر این بیانیه درست تلقی و به‌درستی تدبیر شود و تحقق یابد، شتاب تحولات حوزه ۱۰۰ برابر خواهد شد.
آیت‌الله رشاد بیان کرد: آن‌گاه است که نه فقط تحولات درونی و سازمانی و توانایی‌های داخل حوزه با تحولات جهانی هم‌نفس خواهد شد که حتی حوزه از تحولات جهانی برون‌سازمانی خودش و جهانی پیشی خواهد گرفت و آن‌گاه حوزه جلودار تحولات خواهد شد و آن‌گاه، حوزه خواهد گفت که نیاز‌های حقیقی و واقعی چیست و نیاز‌های واقعی را از نیاز‌های تحمیلی و نیاز‌های صوری و غیرواقعی و احیانا آنچه نیاز نیست، اما نیاز خوانده شده تفکیک خواهد کرد و نیاز‌های حقیقی جایگزین نیازخوانده‌ها و نیازانگاشته‌ها خواهد شد.
وی عنوان کرد: نگرانی‌هایی راجع به این سند وجود دارد؛ همان نگرانی‌های تکراری که حدود این نیم قرن نسبت به رهنمود‌های راهبردی و تاریخ‌ساز حضرت امام (ره) و نیز پیام‌ها و نظرات راهبردی و رهنمود‌های تحول‌آفرین صادره از سوی رهبر خردمند و زعیم ذوالفنون داشته‌ایم؛ متاسفانه همواره آن آفات دامنگیر این رهنمود‌ها و راهبرد‌های ارائه شده از سوی این دو پیشوای بزرگ شده‌اند. اگر فهرست رهنمود‌های راهبردی که از ناحیه حضرت امام (ره) صادر شد، ولی بر زمین ماند و سیاهه‌ای از رهنمود‌های اساسی و بنیادینی را که از سوی رهبر انقلاب اظهار و القا شد، اما همچنان به منصه اجرا نرسیده فقط فهرست بنگاریم، یک جلد کتاب می‌شود.
مؤسس و رئیس حوزه علمیه امام رضا (ع) اظهار داشت: لازم نیست این رهنمود‌ها تشریح شود. کافی است فهرست کنیم که در قلمرو‌های مختلف و حوزه‌های گوناگون از مسائل معرفتی و علمی و نظریه‌پردازی و نوآوری و نشاط علمی و نقد و مناظره تا تحولات در علوم و تولید علوم دینی و انسانی و اسلامی و دانشگاهی و تحولات حوزه و تحولات اداری و تحولات در مناسبات و روابط بین آحاد و گروه‌های اجتماعی و روابط بین‌الملل ما با دیگر ملل و روابط جهانی و مسائل فراوان چه سرفصل‌هایی مطرح شده است. باید جمعی پای کار بیایند تا این موضوعات را فهرست کنند، که خود عظمت این منویات را نشان می‌دهد.
آیت‌الله رشاد اشاره کرد: تا جایی که حضور ذهن دارم بعد از مدرسه منتظریه، معروف به مدرسه حقانی و مدرسه آیت‌الله گلپایگانی (ره)، قبل از انقلاب و تحت تأثیر قیام نورانی ۱۵ خرداد، «تحت برنامه» در قم به‌وجود آمد. بقیه مدارس تحت برنامه مکتوب و مسجل و مجدل نبودند. شاید بشود گفت بعد از این دو واحد در تهران، اول دهه ۶۰ حرکتی را آغاز و چهار مدرسه تحت برنامه تأسیس کردیم. برنامه بسیار مبسوط و منظمی ویژه دو مدرسه برادران، شامل مدرسه شهید بهشتی فعلی و مجد فعلی و دو مدرسه خواهران در شرق و غرب تهران با حدود ۷۰۰ طلبه تمام‌وقت.
وی عنوان کرد: همزمان در قالب یک طرح حوزه نیمه‌وقت، عصر‌ها دروس آزاد هم برای همه اقشار، خانم‌ها و آقایان داشتیم که بدون هیچ قید و شرطی بتوانند درس حوزه بخوانند. خاطرم هست ۳۲۰۰ نفر در آن زمان ثبت‌نام کردند و نزدیک به ۴۰۰۰ نفر در تهران از این طرح استقبال کردند و همه این‌ها دایر گشت. ضمن این‌که در ۲۰ نقطه استان تهران مراکز آموزش حوزوی نیمه‌وقت و آزاد برقرار کردیم. چهار مدرسه بنده حدود نیم‌قرن است که فعال است و از جوانی افتخار خدمت به شاگردان امام صادق (ع) و سربازان حضرت حجت (عج) را داشته‌ام.
حوزه باید با دو شرط «کارآمدسازی» و «روزآمدسازی» متحول شود
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران با بیان این‌که معضلاتی مانع از تحول حوزه است و خطراتی حوزه را تهدید می‌کند، گفت: تحول غیر از تبدل است. حوزه نباید متبدل شود. حوزه نباید غیرحوزه شود. حوزه باید حوزه بماند و براساس اصول و سنت‌های تاریخی که بیش از ۱۰ قرن پیشینه دارد و در عینیت حوزه تحقق‌یافته و نوابع بزرگ خودش را جلب و نوادر عظیمی را تربیت کرده و تاریخ اسلام و شیعه را ساخته و گاهی فراتر از جهان اسلام بر تاریخ جهان و بشر تأثیر گذاشته و بر بسیاری از شئون و امور اثر بخشیده، براساس همان سنت‌ها بگردد و متحول شود، اما با دو شرط کارآمدسازی و روزآمدسازی.
بزرگ‌ترین خطر و تهدید این است که حوزه به جای «تحول» در ورطه «تبدل» بیفتد!
وی خاطرنشان کرد: خطر این‌که حوزه به جای تحول در ورطه تبدل بیفتد، بزرگ‌ترین خطر است. این را براساس قریب به نیم‌قرن تجربه‌ام عرض می‌کنم که هیچ خطری بالاتر از این خطر نیست. اگر حوزه تعطیل شود بهتر از آن است که تبدیل شود. حوزه باید تحول پیدا کند نه تبدیل. اگر بناست تبدیل به غیرحوزه شود، تعطیل شود اولی است. این خطر بزرگی است.
منشوری در امتداد و نظیر منشور روحانیت حضرت امام (ره)
آیت‌الله رشاد ادامه داد: به‌نظر می‌رسد این بیانیه حضرت آقا نظیر آرمان‌های تحولی ارائه شده از سوی امام (ره) است که در قامت «منشور روحانیت» اعلام شد. این بیانیه را می‌شود با آن منشور مقایسه کرد در موضوع و به‌لحاظ جامعیت و تأثیرگذاری و کاملا کاربردی بودن با بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. هرچند به‌لحاظ موضوع محدود، ولی به‌لحاظ اهمیت شاید بتوان گفت آن را باید بالاتر از بیانیه گام دوم انگاشت.
وی عنوان کرد: به سابقه خادمی طلاب اشاره کردم. به این جهت که عرض کنم در همان اوایل تأسیس مجموعه حوزوی امام رضا (ع)، حضرت آقا رئیس‌جمهور بودند و حدود ۷۰۰ طلبه را خدمت ایشان بردیم. متن صحبت ایشان وجود دارد. آن زمان متن سخنان ایشان را تحت عنوان «ضرورت تحول حوزه» منتشر کردیم و فکر می‌کنم همه عناصر جوهری این بیانیه در آن سخنرانی وجود دارد و تعبیه شده است. گویی صحبتی که در جمع طلاب حوزه ما_ که امروزه به اسم حوزه امام رضا (ع) نامیده می‌شود_ حدود چهار دهه قبل ارائه فرمودند، در این بیانیه تفصیل‌یافته است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: یعنی پیداست ایشان دغدغه بیش از نیم‌قرن دارند و این دغدغه را در قالب این منشور بیان فرموده‌اند؛ بنابراین نگرانی در این‌باره وجود دارد. یکی از نگرانی‌ها این است که ماهیت این بیانیه را نشناسیم و به مثابه پیام مناسبتی برای یک همایش فاخر و مهم تلقی کنیم درحالیکه یک سند مهم و منشور بالادستی حوزه‌های علمیه است و اختصاص به قم و ایران ندارد و همه حوزه‌ها مخاطب آن هستند. هرچند ایشان رعایت فرمودند و معطوف به قم فرمودند، اما در خیلی از موارد تعابیر ایشان شمول و عمومیت دارد.
برخورد تشریفاتی و تبلیغاتی؛ آفتی که در کمین این سند است
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران گفت: نکته دیگری که باید از آن ترسید این است که به غیر از فروکاستن این بیانیه مانند بسیاری از رهنمود‌های راهبردی این دو امام بزرگوار، آینده‌نگر و دوراندیش، به جای آن‌که وارد عمل شویم، همایش برپا کنیم و فقط حرف‌های دل‌انگیز و دلپذیر و زیبا ولو از سر اخلاص و دلسوزی و دقت بزنیم، وقتی همایش تمام شود تصور کنیم که تکلیف ساقط و انجام شده است.
آیت‌الله رشاد بیان کرد: بنده راجع به منشور روحانیت حضرت امام (ره) منظومه‌ای به سبک شعر سپید دارم با عنوان «تلویحات» که خیلی مفصل است و در کنار دیگر اشعارم که درخصوص حضرت امام (ره) سروده‌ام، از سوی مؤسسه تنظیم و نشر حضرت امام منتشر شده است. در این رابطه، در آنجا گفته‌ام:
«تعلیقه تو بر نامه امام سجاد (ع)
منشور بیداری بود و انفجار نور.
اما مثل همیشه
پیامت شهید شد
و پیکر مطهر او را در راهپیمایی‌های پرطمطراق
با شعار فراوان تشییع کردند
و با آب و تاب
در اشک تمساح، غسلش دادند
و زیر «آوار تیتر»های درشت مطبوعات به خاکش سپردند
و در همایش‌های تشریفاتی
با حضور سلسله جلیله و مقامات کشوری و لشکری
از آن «جلدآشیان»
تجلیل درخوری به عمل آمد
و لابه‌لای بند‌های قطعنامه‌های بی‌روح
روح کلام تو را به بند کشیدند
و هر جناح، با قطعه‌ای از آن ردایی دوخت
برازنده قامت خویش».
به‌هرحال به اصطلاح فرنگی تیتر بزنیم در مجلات و نشریات‌مان و عنوان‌هایی درست کنیم و احیانا عباراتی از این منشور را بگیریم و بر پیشانی سربرگ‌ها و کاربرگ‌ها و مکاتبات قرار دهیم. احیانا هر بار هرچه بخواهیم بگوییم، مناسب و غیرمناسب و مرتبط و غیرمرتبط اشاره‌ای به این منشور کنیم و بگوییم همان‌طور که آقا فرمودند و بعد حرف خودمان را بزنیم و قس‌علی‌هذا. آفت مواجهه تشریفاتی، بی‌روح این وجود مقدس که هرچه می‌خواهیم بگوییم، خوش داریم به بیانات رهبر ارجاع بدهیم ولو بی‌ربط باشد.
آسیب ارائه گزارش‌های غیرواقعی و چاپ کارنما و کارنامه، عوض تدبیر و تلاش برای تحقق حقیقی سند.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران افزود: آفت دیگری نیز وجود دارد که شروع می‌کنیم به گزارش‌دادن که کم اتفاق نیفتاده است. به یاد دارم در ارتباط با اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها، وزیر وقت که مردی شریف بود سراغ ما آمد و استمداد خواست. ما هم سعی کردیم کمک کنیم، ولی شروطی گذاشتیم که رعایت نشد. یکی از شروط این بود که گفتیم ۴۰۰ سال طول کشید تا دانشگاه‌ها سکولار و الحادی شوند و باید ۴۰ سال صبر و تلاش و تدبیر کنید تا اسلامی شوند. شرط دیگر هم این بود که هرگز مصاحبه نکنید که چنین و چنان شد. بعد هم به لوازمی هم تن در بدهید. باید حوصله و هزینه کنیم و و جدیت داشته باشیم تا این اتفاق به‌تدریج بیفتد. ما سه جلسه برگزار کردیم و گروهی از دوستان در حال بررسی موضوع بودند، و در این جلسات صورتجلسه‌ها و یادداشت‌هایی تهیه می‌کردیم. ایشان مشرف شدند خدمت آقا و گفتند طرح اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها را تهیه کردیم! که من بعد از آن، این کار را به‌کل کنار گذاشتم.
وقتی کار به‌درستی درک نشود این‌گونه خواهد شد. همان بزرگوار که در آن زمان وزیر بود، فرمود دانشگاه اسلامی است و باید اسلامی‌تر شود. اگر این‌طور بگوییم، قانع می‌شویم؛ اما گاهی در مورد برخی بیانیه‌ها، اگر اقدامات انجام‌شده کافی، صحیح و درست بود، دیگر چنین رهنمود‌هایی لازم به نظر نمی‌رسید. در نتیجه، مشخص می‌شود که گاهی ارائه گزارش و نشان‌دادن ظاهر امور برای ما اهمیت بیشتری دارد تا تحقق واقعی هدف‌ها. در برابر محکماتی که در متن این بیانیه‌ها و اسناد از سوی رهبران ما ارائه می‌شود برخی گزارش‌ها و تعابیر متشابه ارائه می‌کنیم.
نخست باید تحلیل گفتمان داشته باشیم و دال مرکزی را عیان کنیم
وی عنوان کرد: در این مسیر چند درخواست هم دارم. خدا گواه است به این تعبیر فخر می‌کنم که طلبه کف حوزه هستم و چندان نقشی در روند تحول حوزه بر عهده ندارم. به هر جهت در موقعیتی نیستیم که بتوانیم بر تحول حوزه تاثیر بگذاریم، لذا در این خصوص متواضعانه و مخلصانه و مریدانه از متولیان امور اساسی و ستادی حوزه‌های علمیه تقاضا می‌کنم چند کار دراین‌باره انجام شود:
نخست باید تحلیل گفتمان کنیم؛ گفتمان تحولی حوزه و آرمان‌های شخصیت‌های تحول‌گرای حوزه در این چند دهه را می‌دانیم چیست، اما باید آن‌ها روی کاغذ آورد و شمرده‌شمرده گفته شود، باید عصاره منسجم و منظم مفاد را فهرست کرد.
وی بیان کرد: می‌توان این مجموعه‌عناصری که از این بیانیه و سایر بیانات حضرت امام (ره) و حضرت‌آقا به‌دست‌می‌آوریم را به قصد تبدیل‌کردن به یک نظام سیاستی و مدیریتی بازتنظیم کرد و در آن تحلیل گفتمان، به دال مرکزی این بیانیه رسید. باید دید گرانیگاه این بیانیه چیست؛ همان محور و نقطه‌تمرکز قرار گیرد و سایر بخش‌ها و دامنه‌ها به‌صورت پیوسته و مرتبط شکل بگیرند تا درنهایت، یک نظام سیاستی و مدیریتی منسجم و کارآمد از این بیانیه حاصل شود.
مجموعه مفاد بیانیه را به دو لایه تدابیر و اقدامات تقسیم کنیم
آیت‌الله رشاد اظهار داشت: سومین نکته این است که مجموعه مفاد را به دو لایه «تدابیر» و «اقدامات» تقسیم کنیم. تدابیر یعنی اقتضائات حکمرانانه سند و نکات و جهاتی که جنبه حکمرانی دارد و اقدامات یعنی اموری که در میدان و عینیت و در عمل باید تحقق پیدا کند؛ امور اجرایی محض. مفاد باید به این دو لایه طبقه‌بندی شوند، پس هم گرانیگاه و دال مرکزی آن باید کشف شود و هم تدابیر و اقدامات از یکدیگر تفکیک شود.
نهادسازی کنیم و متولی ستادی بگماریم، ولی روح کار جهادی را به کار نهادی تنزل ندهیم
وی تصریح کرد: نکته چهارم دیگر این‌که حتما این کار متولی می‌خواهد، اما متولی باید شخص صاحب‌صلاحیتی باشد. از طرفی سازوکار و سامانه لازم و نهادسازی مناسب باید فراهم شود. از سوی دیگر نباید نهاد به معنی لغوی باشد. یعنی دستگاهی درست شود و ثقیل و سنگین و این جهاد را به نهاد تبدیل کند. ما یک نهاد جهادی لازم داریم، چون نهاد نهادی آفت است و لذا نباید سازمان شود. این نهاد باید به‌عنوان ستاد تلقی شود و هدف آن تنها اجرای امور نیست، بلکه باید هدایتگر و مدیر باشد. در این ستاد و نهاد جهادی، برای تحقق‌بخشیدن به بیانیه نورانی، لازم است چند نفر از عناصر نخبه، پخته، فرهیخته، فاضل، دردمند و دلسوز را به‌صورت کامل و عمیق به این کار اختصاص دهیم.
آیت‌الله رشاد ادامه داد: افراد پرمشغله را نباید در این کار بگماریم. افرادی دارای صلاحیت و دارای فراغت کافی لازم داریم تا شغل و مشغله آن‌ها باشد و برای هدایت و مدیریت و پایش تحقق مفاد این بیانیه مستقر و مستمر تلاش کنند.
اولیت و ثانویت تعیین کنیم
وی اظهار داشت: ششمین نکته این‌که این کار احتیاج به اولویت‌گذاری دارد و باید مفاد را در‌آوریم و تدابیر و اقدامات را اولویت‌گذاری کنیم. بعلاوه اولیت و ثانویت تعیین کنیم؛ آن اولی است، اما فوری نیست و برخی غیر از این‌که اولویت دارند اولیت هم دارند.
نقشه راه تحقق را ترسیم کنیم و نگاشت نهادی داشته باشیم
کار نهایی که باید انجام شود، تعیین نقشه‌راه است. باید برنامه‌ای برای تحقق این بیانیه تنظیم کنیم و در طول مسیر، تقسیم کار عرضی و طولی انجام دهیم. نباید این امر بسیار مهم را فقط محدود به ستاد کنیم. لازم است نقش‌ها و وظایف را تقسیم و یک نگاشته نهادی برای آن تدوین کنیم. همه ارکان و ساختار‌های سازمانی حوزه، گروه‌های اجتماعی و نهاد‌های ذی‌ربط و ذی‌دخل در امور حوزه باید در این فرآیند مشارکت داشته باشند. این کار نباید صرفا در قم محدود کنیم، بلکه باید به تمامی استان‌ها نیز ماموریت بدهیم.
این استاد خارج فقه و اصول حوزه تاکید کرد: درواقع باید همه نهاد‌هایی که شئون و امورشان به امور و شئون حوزه پیوند می‌خورد را درگیر کنیم و وظیفه آن‌ها را در جهت تحقق این بیانیه نورانی و تاریخ‌ساز مشخص نماییم.
پایش پیشرفت و رصد لازم است تا منشور از «تحریف محتوایی» و «انحراف اجرایی» مصون بماند
در بخش پایانی، وی تأکید کرد: باید فرآیند‌ها و سازوکار‌هایی پیش‌بینی کنیم که به‌صورت مستمر و پیوسته، تحقق بیانیه و مفاد آن را رصد و پایش کنند. این نظام باید به گونه‌ای باشد که در صورت بروز نقاط ضعف، وقفه‌ها یا انحرافات، در زمان مناسب برطرف شوند؛ زیرا اگر زمان از دست برود، ممکن است نتوانیم به‌موقع اصلاحات لازم را انجام دهیم و آثار منفی آن بر اهداف موردنظر تأثیر گذارد.
آیت‌الله رشاد گفت: گاهی برخی از رهنمون‌ها و اسناد به ضد خودش بدل می‌شود، چون گاهی پایش پیشرفت و رصد تحقق نداریم درحالیکه این کار در روند‌ها بسیار مهم است تا این سند از تحریف محتوایی و انحراف اجرایی در امان و مصون بماند. امید است خدای متعال ما را یاری کند تا قدر رهبری و نعمت صدور بیانیه‌ها و منشور و این‌قبیل اسناد پیشرو را بدانیم و توفیق اجرایی‌سازی آن‌ها را به ما عنایت کند و وجود ما را منشأ و مجرای خیرات قرار دهد.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
دکتر حسن سبحانی، استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با روزنامه«جام‌جم» مطرح کرد
عضو شورای خانواده و زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با «جام جم» مطرح کرد
در گفت‌وگو با گردآورنده کتاب «قصه جریحهدار شد» مطرح شد
