زنگ خطر فرسایش خاک درایران مدتهاست به صدادرآمده وبهدلیل کمکاری دستگاههای مجری هرروز بیش ازپیش محیطزیست و زمین کشور تهدید شده و از بین میرود.درحال حاضر ایران رتبه نخست فرسایش خاک رادرجهان دارد و بهنظر میرسد برای رسیدگی به این مورد بسیار دیر شده و باید هرچه زودتر اقدامی کرد. بهترین راه، بهرهمندی از ظرفیت دانشگاهها برای رسیدن به راهکارهای کوتاهمدت و بلندمدت علمی و عملی است که در کمترین زمان باید به مرحله اجرا در بیایند.میانگین تخریب خاک در ایران ششبرابر تخریب خاک جهانی است. وزارت جهادکشاورزی اعلام کرده که اجرای طرحهای آبخیزداری ۵۰تا۸۰درصد میتواند از وقوع فرسایش خاک جلوگیری کند. رهبر معظم انقلاب بارها بر حفاظت از آب و خاک تأکید کردند. بر این اساس در دولت سیزدهم مباحثی در این زمینه مد نظر قرار گرفت که بر همین اساس برنامههایی آغاز شده که بحث آن، خطمشیهای حفاظت و مدیریت بهرهبرداری پایدار از خاک است.
فرسایش مرگبار
خاک بستر تولید و نگهداشت آب است.۲۵درصد تنوع زیستی و ژنتیکی کره زمین در خاک است و ۹۵درصد مواد غذایی و پوشش مردم جهان از خاک تهیه میشود. یک سوم خاک قابل استفاده در دنیا از بین رفته و علت آن انجام فعالیتهای نادرست انسانی است.دکتر سبحان حسنپور، کارشناس حوزه خاک با بیان اینکه فرونشستهایی که در ایران اتفاق افتاده بهخاطر از بین رفتن خاک است و متأسفانه این روند رو به افزایش است به جامجم میگوید: درحال حاضر،۳۰سانت فرونشست خاک درسال داریم. اتفاقاتی که در مناطقی همچون همدان، وحشتناک ودراصفهان تهدیدی جدی است.ترسناکتر اینکه درکشور ۶۴۲دشت وجود دارد که ۴۷۰دشت از این تعداد درمرحله بحرانی قرار دارند.وی بابیان اینکه یک میلیارد نفرازجمعیت جهان ازآلودگی خاک رنج میبرند، ادامه میدهد: پسابهای صنعتی، استفاده بیرویه از کود وسموم، برداشت ازمعادن وپخش شدن برخی ازمواد معدنی خطرناک از عوامل ایجاد آلودگی درخاک است. میزان فرسایش خاک در کشور ۴.۱۶تن درهکتار است این درحالی است که متوسط فرسایش خاک در دنیا ۲ تا ۲.۵ تن است.
باز هم سوءمدیریت
ازمساحت۱۶۵میلیون هکتاری ایران که دریک اقلیم خشکونیمهخشک واقع شده، اگرحدود۵۰میلیون هکتار آن مستعد تولید محصول باشد، قابلیت توسعه کشاورزی را دارد ولی درحالحاضر بهدلیل محدودیت منابع آبی چنین ظرفیتی وجودندارد واراضی درچرخه تولید کشورحدود ۵.۱۸میلیون هکتار است که از این میزان هم قریب به ۵.۸میلیون هکتار آن آبی وحدود ۱۰میلیون هکتار آن دیم است، بنابراین از حدود ۳۲میلیون هکتار از اراضی قابل کشت بهدلیل محدودیت منابع آب نمیتوان استفاده کرد.
خاک برای تأمین امنیت غذایی
دردنیا بیش از۱۰هزارنوع خاک داریم که حدود۱۰۰۰نوع مدیریت میخواهد،زیرا اراضی کشاورزی غذای انسانها راتأمین میکند اما معلوم نیست چرامسئولان درصدد رفع معضلات خاک نیستند. باید این نکته را نیز مد نظر داشت که با تداوم این وضعیت تا چند دهه آینده اثری از اراضی باقی نخواهدماند.قرار بود سالانه۵۰۰هزارهکتار طرحهای حفاظت خاک در کشور انجام شود. این موضوع دربرنامه ششم توسعه مصوب شده بود اما حالا وبه گفته مسئولان انجمن علوم خاک ایران،حتی یک ریال برای این موضوع اختصاص نیافته است. حفاظت و مدیریت پایدار خاک میتواند تأمین امنیت غذایی،حل بحران آب و حفظ محیط زیست را برای تک تک ایرانیان به ارمغان بیاورد. خدمات خاک به جامعه،طبیعت ومحیط زیست درتولید محصولات مختلف وتأمین امنیت غذایی مشخص است به طوریکه بیش از۹۹درصدغذای انسانهاازخاک به دست میآید.تولیدمواد اولیه پوشاک، چوب و سایر نیازمندیهای بشر، توزیع و تنظیم جریان تصفیه و ذخیرهسازی آب درطبیعت وهمچنین ذخیره و نگهداری بذر گیاهان و ذخایر ژنتیکی ارزشمند توسط خاک انجام میشود.
