غفلت از کنسرت‌های عاشورایی

این پدیده با پویایی جامعه، با نهادهای اجتماعی- فرهنگی، همانند اسطوره، مذهب، هنر و نهایتا با شرایط زیست مردم در هماره تاریخ سر و کار دارد. به همین دلیل هم تاثیر مستقیم موسیقی را می‌توان در برگزاری هر رسم و منسکی در گستره غم تا شادی دید.نمونه بارز آن را می‌توان در مراسم عزاداری محرم در کشورمان مشاهده کرد. مراسمی که حالا دیگر به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های کشور در جهان مطرح است. همین موضوع نیز ضرورت بهره‌گیری از تمامی ابزاری که می‌تواند در ترویج این فرهنگ چه در داخل و چه خارج از کشور موثر باشد را دوچندان می‌کند.موسیقی یکی از بهترین قالب‌هایی است که در طول تاریخ، چه به صورت مستقیم و در مداحی، روضه و... و چه به صورت غیرمستقیم و در ارتباط با سایر هنرها مثل تعزیه، نشان داده که می‌تواند در انتقال این فرهنگ نقش داشته باشد. موضوعی که به نظر هیچ‌موقع مورد توجه نبوده و در هیچ برهه تاریخی نه از تمام توان این هنر والا در مسیر ترویج این فرهنگ استفاده شده و نه تلاشی برای به‌روز کردن و همگام با زمانه پیش بردن آن شده است. نمونه بارز آن عدم برگزاری کنسرت در ایام محرم و صفر است. فرصت زمانی مناسبی که هم می‌تواند در ارتقای موسیقی مذهبی کشور و هم در انتقال و تروج حماسه حسینی موثر باشد اما متاسفانه برنامه‌ریزی قاعده‌مندی برای آن وجود ندارد تا آنجا که برخی به جای استفاده بهینه از این برهه زمانی، آن را به زمان مغتنمی برای استراحت، تجدیدقوا، برنامه‌ریزی، تولید کار جدید و اجرای خارج از کشور تعبیر می‌کنند و به اشتباه یک توفیق اجباری که آن را گامی برای پوست‌اندازی موسیقی کشور و ارتقای راندمان حرفه‌ای این صنعت در کشور عنوان می‌کنند.در حالی که نمونه هایی در کشور داریم که نشان می‌دهد می توان از این زمان برای رشد موسیقی مذهبی به خوبی استفاده کرد.

سریال شب دهم یکی از جذاب‌ترین سریال‌های محرمی بود که به کارگردانی حسن فتحی در سال ۱۳۸۱ پخش شد و خیلی زود مورد استقبال عمومی قرار گرفت. یکی از وجه‌های ماندگار این سریال، موسیقی تیتراژ پایانی آن با آهنگسازی فردین خلعتبری و صدای علیرضا قربانی بود که بعد از دو دهه همچنان در ذهن‌ها مانده است.همین استقبال هم باعث شد تا چند سال بعد قربانی را مجاب به تابوشکنی کند و این آهنگ را به همراه چند قطعه مذهبی مثل ارغوان، باران، شاه ولایت، پرده‌نشین، سوگ، یک شب دلیف بی‌قرار، چه غم دارد و حریر خزان دیگر در یک کنسرت محرمی اجرا کند. اتفاقی که قربانی درباره آن چنین عنوان کرد: «بیشترین انگیزه ما برای اجرای این کنسرت، شکستن تابویی بود که سال‌ها بر سر موسیقی وجود داشت و به‌واسطه آن امکان برگزاری کنسرت در ماه‌های محرم و صفر مقدور نبود.» برگزاری این کنسرت‌ها مخاطبان بسیاری را آن هم در ماه‌های محرم یا صفر به سالن‌های کنسرت می‌کشاند. این اتفاق میمون که با اجرای کنسرت موسیقی وداع سیدحسام‌الدین سراج همراه بود، دریچه جدیدی را روی موسیقی باز کرد و کورسوی امیدی برای اهالی این هنر ایجاد کرد. سراج در این کنسرت که رهبری آن بر عهده محمدمیرزمانی بود و از سال ۹۲ تا ۹۹ به طور متناوب ادامه داشت، قطعات مذهبی همچون راز، آیینه عشق، باده الست، سرخیل مستان، وحدت عاشقانه، غریب آشنا، یک دل و یک یار، سرحق، عاشق کشی، ساز مستی، دستانسرا، شوخ شیرین، وداع، پریشانی از اشعار عثمان سامانی و غریبه را می‌خواند که با استقبال روبه‌رو بود اما آنچنان جهش موفقیت‌آمیزی نبود و همچنان خواننده‌های زیادی پشت مجوزهای اجرای کنسرت محرمی ماندند.در سال ۱۳۹۵ و وقتی مدیرکل سابق دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد اجرای صحنه‌ای موسیقی سنتی و کلاسیک به‌جز دهه اول محرم تا سوم امام حسین(ع)، اربعین، رحلت پیامبر(ص) و ایام شهادت ماه صفر با احتساب چند روز قبل و بعد از این ایام، منعی ندارد و فقط به اجراهای صحنه‌ای پاپ مجوز داده نمی‌شود، بارقه‌ای از امید در دل هنرمندان موسیقی به وجود آورد. هرچند نقشه راهی برای آن طراحی نشد تا درنهایت اجرای کنسرت به سلیقه مدیران متصل شود و قاعده و نظمی نیابد.امسال نیز با وجود تمایل برخی خواننده‌ها برای اجرای کنسرت، متاسفانه برگزاری این شیوه اجرایی موسیقی همچنان با اما و اگرهای متعدد روبه‌رو بود و برای اندک آثاری این امکان فراهم شد که به روی صحنه بروند. درنهایت همین موضوع سبب شد تا بسیاری از خواننده‌ها به‌ویژه در حوزه پاپ به سمت تولید و انتشار تک‌آهنگ‌های مذهبی گرایش پیدا کردند و قید کنسرت را زدند.تا این لحظه تنها گروهی که توانست گروه خود را روی صحنه ببرد، «وداع» بود که به همت حوزه هنری، به خوانندگی حسام آرین، تهیه‌کنندگی امیرحسین شفیعی، روایت امیرمحمد صمصامی و کنسرت مایستر اشکان فخاری در قالب برنامه «رستخیز عام» دو کنسرت با هدف بیان روایتی موسیقایی از واقعه عاشورا برگزار کرد.

براساس آخرین آماری که درخصوص برگزاری کنسرت اعلام شد، ۳۹۶ کنسرت بالای ۱۲۰۰ نفر در بهار امسال برگزار شد که نشان از بازار گرم این هنر در میان مردم داشت. وقتی کنسرتی برگزار می‌شود، در وهله اول به طور مستقیم و غیرمستقیم برای افراد بسیاری از تیم برگزاری، اجرا، تدارکات، سالن، تصویربرداری و عکاسی و... شغل ایجاد می‌کند. مشاغلی که حالا دو ماه است به تعطیلی مطلق دچار شده است. این در حالی است که هنرمندان سایر گونه‌های هنری اعم از تئاتر، سینما، تجسمی و ... که برنامه‌های‌شان فقط در ایام خاص تعطیل می‌شود، هیچ مشکلی برای ادامه کار در این ایام ندارند.تعطیلی محرم و صفر باعث شده تا هنرمندان موسیقی برای مخاطبان خود که لزوما هم ایرانی‌های مقیم خارج از ایران نیستند، به‌خصوص در کشورهای همسایه به روی صحنه می‌روند و علاقه‌مندان داخلی را نیز به همراه خود به این کشورها هدایت کنند که بی‌شک در خروج ارز و رشد گردشگری آن کشورها تاثیر بسزایی دارد.اما از کنار بحث اقتصاد که بگذریم، اصلی‌ترین صدمه‌ این تعطیلات بر پیکره موسیقی مذهبی زده می‌شود، موسیقی‌ای که اولا پیوند ناگسستنی با مردم دارد، مردم آن را از خود می‌دارند و در پی قرن‌ها با آن عجین شده‌اند. ثانیا یادآور حماسه‌ای است که پایه‌های انقلاب بر آن بنا نهاده شد و موسیقی به خوبی می‌تواند در ترویج این فرهنگ که با خود روح آزادگی، ایثار و شجاعت را به همراه دارد، چه در داخل و چه در گستره بین‌المللی کمک کند.

برای هنرهای تجسمی اعم از نقاشی، مجسمه‌سازی و... برنامه‌های مذهبی ویژه درنظر گرفته می‌شود، سالن‌های تئاتر و سینماها با پایان تاسوعا  و عاشورا اجراهای‌شان ازسرگرفته می شود، تلویزیون و رادیو فارغ از هر اما و اگری به روال خود برمی‌گردد اما برای موسیقی این دوماه دنیای دیگری روایت شده است. هنرمندان موسیقی فقط می‌توانند به واسطه عشق و علاقه به مولای‌شان بر تولید نماهنگ و تک‌آهنگ متمرکز شوند و هیچ‌کس در این ایام به فکر اقتصاد هنر موسیقی و مخاطبان آن نیست. این روزها هنرمندان زیادی هستند که می‌خواهند برای ترویج فرهنگ عاشورا بنوازند و کنسرت برگزار کنند. درباره مخاطبان هم همین‌طور است؛ به نظر  می رسد زمان آن فرارسیده که به همه حق انتخاب داده شود. وقتی شبکه رادیویی «آوا» قطعاتی با فضای آرامش‌بخش در این ایام پخش می‌کند این سؤال به ذهن مخاطب جست‌وجوگر می‌آید که چرا خواننده همین کار را در کنسرت‌ها انجام نمی‌دهد؟مسئولان حتی اگر قرار نیست مجوز موسیقی نشاط‌آور بدهند، حداقل می‌توانند با حمایت از خواننده‌های کارنامه‌دار یا حداقل اجرای آثار ارکسترال، برفعال ماندن کنسرت‌ها تلاش کنند. به هر حال در این ایام نمی‌توان موسیقی را به طور کامل کنار گذاشت؛ یا راهی بیابیم یا راهی بسازیم.