چرخش تروئیکا

در آخرین ساعت‌های شامگاه روز سه‌شنبه ۱۳ تیرماه حسین امیرعبداللهیان و جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تلفنی گفت‌وگو کردند و این گفت‌وگوی تلفنی پس از مذاکرات اخیر ایران و اتحادیه اروپا در ابوظبی و دوحه و همچنین بعد از هتک‌حرمت اخیر قرآن‌کریم در سوئد انجام شد. دو طرف در این گفت‌وگو درباره آخرین تحولات بین‌المللی، منطقه‌ای و مناسبات اروپا و ایران به رایزنی پرداختند.

پیش از این‌که به روایت جزئیات این گفت‌وگوی مهم تلفنی بپردازیم لازم است اتمسفر حاکم بر روابط تهران و بروکسل را بررسی کنیم.

داستان جدید تروئیکا
‌اخیرا تلاش تروئیکای اروپایی برای حفظ تحریم‌های موشکی ایران بالا گرفته. البته آن‌طور که گاردین ادعا کرده، بهانه دیپلمات‌های تروئیکای اروپایی در توجیه عهدشکنی دولت‌های خود این بوده که ایران با فروش پهپاد به روسیه و احتمال ارسال موشک‌های بالستیک به این کشور، تعهدات برجامی را نقض کرده درحالی‌که براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که سال ۲۰۱۵ و در تایید برجام صادر شد و از سوی دیگر تحریم‌های موشکی اتحادیه اروپا ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) منقضی خواهند شد اما واکنش تهران به این نوع دیدگاه اروپا با ظرافت همراه بوده است. کما این‌که سخنگوی سیاست‌خارجی کشورمان گفته: «ما گزارش‌های رسانه‌ای را درباره انجام یا عدم انجام تعهدات اروپا در روز انتقالی که زمان آن مشخص است ملاک عمل و تصمیم‌گیری قرار نمی‌دهیم. روز انتقالی مطابق با سال هشتم برجام است که در ماه‌مهر خواهد بود و یکی از موعدهای مهم در ارتباط با اجرای برجام به‌شمار می‌رود. ایران به‌عنوان عضو مسئولیت‌پذیر برجام تحولات را با دقت رصد می‌کند و متناسب با اقدامات طرف‌های مقابل اقدامات خود را انجام می‌دهیم.»
البته این موضع، طبیعی هم بود و نشان می‌دهد ایران در هر صورت به بدعهدی طرف‌های مقابل واکنش متوازن و متناسب نشان می‌دهد و گا‌م‌های جبرانی ایران در واکنش به تحریم‌های غیرقانونی آمریکا و بی‌عملی دولت‌های اروپایی در ارتباط با برجام متناظر است.

پاس گل ایتالیا
اما در مکالمه بورل و امیرعبداللهیان چه گذشت؟ وزیر خارجه ایران در گفت‌وگوی تلفنی با بورل با اشاره به اهمیت حفظ کانال‌های گفت‌وگو در مسیر تلاش برای دستیابی به درک مشترک بین ایران و اروپا، مذاکرات اخیر جمهوری اسلامی ایران با طرف‌های اروپایی (در امارات و قطر) را صریح و سازنده توصیف کرد و نقش بورل و انریکه مورا، معاون بورل را سازنده خوانده و گفته است: «نماینده جدید اتحادیه اروپا در منطقه که پیش از این وزیر خارجه ایتالیا بود، روابط سازنده‌ای با ما دارد و امیدواریم به روند تعامل مثبت ایران و اروپا کمک کند.»
البته این مکالمه مهم در حالی انجام شده که اخیرا علی باقری، معاون وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در ابوظبی با نمایندگان سه کشور اروپایی عضو برجام دیدار و گفت‌وگو کرد و بعد از آن هم باقری و انریکه مورا، معاون بورل در دوحه قطر درباره روند مذاکرات رایزنی کردند.
یکی از دیگر از بندهای مهم و البته تکراری این مکالمه موضوع توقف جنگ در اوکراین بوده و امیرعبداللهیان این‌طور به بورل گفته که جمهوری اسلامی ایران همواره حامی صلح و ثبات در جهان ازجمله اوکراین بوده و از این رو ایران در این چارچوب معتقد است که توقف جنگ تنها از طریق ابتکارات سیاسی ممکن است‌. وزیر خارجه همچنین در تماس تلفنی با بورل با اشاره به سوابق و اقدامات تروریستی گروهک تروریستی منافقین، اقدام اخیر دولت آلبانی در مقابله با این تروریست‌ها را اگرچه دیرهنگام اما تجربه‌ای برای کشورهای اروپایی که با حمایت از آنها امنیت مردم خود را به خطر انداخته‌اند، خواند. وزیر‌خارجه این را ناظر به آن گفته که پلیس آلبانی اخیرا دو بار به مقر گروهک تروریستی منافقین در این کشور حمله کرده است.

گرایش به آژانس
مواضع بورل هم مانند همیشه سمت‌وسویی به آژانس و مراوداتش با تهران داشته، چراکه مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا از مذاکرات ایران و آژانس استقبال کرده است. جوزپ بورل هم در این گفت‌وگوی تلفنی گرچه تداوم رابطه تهران و وین را موثر دانسته درعین‌حال درباره مذاکرات رفع تحریم این‌طور گفته است که برجام و حفظ ساختار آن و ادامه مذاکرات سازنده از یک‌سو و روند عادی‌سازی روابط بین ایران و عربستان از سوی دیگر برای اتحادیه اروپا مهم است.البته داستان ایران و آژانس چند روز قبل با موضع گروسی وارد فاز جدیدی شد و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به روند مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا این‌طور گفته بود: «اگر هر نوع توافق جایگزینی وجود داشته باشد، امیدوارم از ما دعوت شود تا بررسی کنیم که هر تعهدی که انجام می‌شود واقعی است و فقط یک تکه کاغذ نیست. تماس‌های میان ایران و آمریکا یا هر کشوری با هدف کاهش تنش‌ها روند خوبی است اما برای من این مهم است که موضوع قابل راستی‌آزمایی باشد.»

تمایل برای چکاندن ماشه؟
بااین‌حال قبل از این اتحادیه اروپا نشست دوحه را هم بخشی از سیاست تعاملی با ایران دانسته بود و تاکید داشت می‌خواهیم کانال‌های ارتباطی دیپلماتیک با ایران را باز نگه داریم و هرگونه اقدام از سوی کشورهای اروپایی درخصوص حفظ تحریم‌های موشکی حتی بدون چکاندن «مکانیسم ماشه» نقض قطعنامه ۲۲۳۱ تلقی می‌شود که به معنای تداوم سیاست کشورهای غربی در حفظ فشار بر ایران از طریق برجام است. مانند آنچه کم‌وبیش هم بوده و آمریکا و تروئیکای اروپایی بعد از اجرایی شدن برجام با به‌کارگیری اقداماتی نظیر لفاظی‌های رسمی، هجمه‌های رسانه‌ای، گره‌زدن انتفاع برجامی به انجام اقدامات فرابرجامی از سوی ایران، وضع قانون برای جلوگیری از سفر تجار به ایران، حفظ سیاست ابهام درباره ماندگاری برجام و... سعی داشتند مانع انتفاع اقتصادی ایران از توافق شوند.

مناقشه بر سر یک تخلف
این مواضع خارجی درحالی‌است که اخیرا در داخل کشور یکی از نمایندگان مجلس، دولت سیزدهم را متهم به تخلف از قانون اقدام راهبردی کرده بود. سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس سه روز پیش گفته بود: «برای کمیسیون محرز شد که توافق انجام‌شده بین سازمان انرژی اتمی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خلاف قانون و تاکیدات رهبری معظم انقلاب مبنی بر عدم تخطی از قانون اقدام راهبردی است.» بر این اساس علی خضریان تاکید داشت در حالی جمهوری اسلامی خود را مکلف به همکاری و تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب مقررات پادمانی دانسته و با توجه به این‌که براساس تأکید رهبری معظم انقلاب نباید تعهدات فراپادمانی را بپذیرد اما براساس بیانیه آژانس حدود ۱۰دوربین فراپادمانی در کارگاه تولید سانتریفیوژ در سایت اصفهان نصب شده است. این اتهام سبب شد دیروز در حاشیه هیات دولت، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان به این موضوع واکنش نشان دهد و آن را تکذیب کند. محمد اسلامی ادعای این نماینده مجلس مبنی بر تخلف دولت از قانون اقدام راهبردی را رد کرده و گفته است: روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برمبنای پادمان و NPT است نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر. رئیس سازمان انرژی اتمی همچنین در پاسخ به این‌که گفته شده است در اصفهان دوربین بیش از تعهدات نصب شده هم گفت: خیر، این‌طور نیست.