گفت‌و‎گوی اختصاصی «جام‌جم» ‌با ایده‌پرداز و مجری «پروژه آسمان شب برای همه»

مردی که علم را به روستاها می‌برد

تفریح و سرگرمی برای خیلی از ما در سفر رفتن، شهربازی، پارک یا حتی تماشای سریال خلاصه می‌‎شود اما شاید گشتن در طبیعت و توجه به جزئیات زندگی گیاهان و حیوانات، تماشای آسمان شب و دنبال کردن پرواز یک پرنده هیجان‌‎انگیزتر از تفریحات رایج باشد. علتش هم احتمالا این است که کنجکاوی ما را برمی‌‎انگیزد و سوال‌هایی در ذهن خلق می‎‌‌کند که ممکن است نگرش ما به زندگی روزمره را هم تغییر دهد.
تفریح و سرگرمی برای خیلی از ما در سفر رفتن، شهربازی، پارک یا حتی تماشای سریال خلاصه می‌‎شود اما شاید گشتن در طبیعت و توجه به جزئیات زندگی گیاهان و حیوانات، تماشای آسمان شب و دنبال کردن پرواز یک پرنده هیجان‌‎انگیزتر از تفریحات رایج باشد. علتش هم احتمالا این است که کنجکاوی ما را برمی‌‎انگیزد و سوال‌هایی در ذهن خلق می‎‌‌کند که ممکن است نگرش ما به زندگی روزمره را هم تغییر دهد.
کد خبر: ۱۴۱۱۳۲۴
نویسنده مریم ملی - گروه دانش و سلامت

این سوالات می‌‎تواند جرقه‌هایی برای علاقه‌م‎ندشدن به موضوعی خاص باشد. ممکن است آینده یک دانش‌‎آموز در روستایی دور‎افتاده و کم‎برخوردار را تحت‌تاثیر قرار دهد و مسیر تازه‌ای پیش روی او بگذارد. ممکن است باعث شود کسی که سال‌ها کاری را انجام می‌‎داده و به آن علاقه نداشته، مسیر واقعی خود را بشناسد و کیفیت زندگی‌‎اش را ارتقا دهد. اکبر نعمتی، مهندس مکانیک و منجم آماتور است، پروژه «آسمان شب برای همه» را حدود یک سال است که آغاز کرده و در این مدت تلاش داشته هر ماه خودش را به یکی از روستاهای کشور برساند و با تلسکوپ شخصی‌‎اش کودکان، نوجوانان و بزرگسالان را با جذابیت‌‎های آسمان آشنا کند، زیرا معتقد است ستاره‌‎شناسی در همه دنیا پرچمدار ترویج علم است. کودکی او با سال‌های جنگ همراه بوده و همیشه دلش می‌خواسته تلسکوپی داشته باشد و آسمان را ببیند. به همین خاطر تلاش کرده تا با پروژه آسمان شب برای همه به روستاها و مناطق دورافتاده کشور برود، از علم بگوید و مردم را با شگفتی‌‎های آسمان شب آشنا کند. حدود ۱۰‌سال است که نعمتی مسابقه نجومی را برگزار می‎کند و به برنده رقابت با هزینه شخصی خودش تلسکوپی هدیه می‎دهد. او به‌تازگی درخواستی برای برگزاری برنامه رصدی در سلیمانیه عراق داشته است که نشان‌دهنده اثربخشی ایده‎هایش در حوزه ترویج علم است.

برهوت نشریه و کتاب و ابزار رصدی
سال‌های جنگ برای کودکی که دلباخته آسمان شب بوده، سال‎های سختی بوده است. به گفته اکبر نعمتی آن سال‌ها منابع زیادی برای آموزش نجوم وجود نداشته و فقط چند کتاب محدود بوده که زمینه ایجاد علاقه‎مندی کودکان به آسمان می‌‎شده ‎است. احتمالا کودکان زیادی در آن سال‌ها دوست داشتند ستاره را بشناسند و اطلاعات بیشتری درباره آسمان و فضا پیدا کنند اما منبعی در دست نداشتند. ‌او می‌‎گوید:‌ «من به‌شدت علاقه‌‎مند بودم که مجله یا کتابی در این زمینه پیدا کنم و با نشریه مرزهای بیکران فضا آشنا شدم که برای علاقه‎مندان به سفرهای فضایی اطلاعات زیادی داشت. کتابی با همین نام هم پیدا کردم که تصاویر بزرگ و رنگی زیبایی از فضانوردان و سفرهای فضایی داشت و باعث شد من دلم بخواهد در آینده فضانورد شوم.»
او با اشاره به اهمیت انتشار مجله نجوم در اوایل دهه‌۷۰ می‌‎گوید:‌ «این مجله برای یادگیری نجوم واقعا منبع خوبی بود و اطلاعاتی داشت که هیچ جای دیگر نمی‌‎شد پیدای‌شان کرد. وسط این مجله همیشه نقشه آسمان وجود داشت که کمک می‌کرد بتوانم صورت‎های فلکی را در آسمان پیدا کنم، گرچه درکی از این که ابعاد تصاویری که در این نقشه‌ها می‌دیدم با شکلی که باید توی آسمان پیدا می‌کردم، نداشتم.» نبود کلاس‎های آموزش نجوم و برنامه تلویزیونی در آن سال‌ها باعث می‌شد کسانی که علاقه‎مند بودند، خودشان برای یادگیری تلاش کنند.

چشم‌‎هایی که برای علم برق می‌زند
شاید برای خیلی از ما عجیب باشد که چطور یک نفر تعطیلات و زمان استراحت خود را برای ترویج علم هزینه می‎کند و این سؤال برای‌مان ایجاد شود چه‌چیزی باعث می‌‎شود این کار برای کسی در اولویت قرار بگیرد؟ نعمتی به این سؤال این‎طور پاسخ می‌‎دهد:‌ «یکی از دفعاتی که به روستای پدری در نزدیکی طالقان رفتیم، دوست داشتم بعضی از اجرام سماوی را به کودکان همسایه‌‎ها و اقوام نشان دهم تا آنها هم با این زیبایی‎های حیرت‎انگیز آسمان شب آشنا شوند. وقتی از قمرها و سیارات برای کودکان و حتی سالمندان روستا می‎گفتم، هیجانی در چشمان‌شان دیدم که هیچ‌وقت فراموشش نمی‌کنم، فکر کردم ای‎کاش بتوانم در آینده تلسکوپ بزرگی داشته باشم که به کمکش افراد بیشتری را به آسمان شب آشنا کنم. تماشای هیجان مردم وقتی از شگفتی‌‎های جهان به وجد می‎آیند، برایم لذتی وصف‌نشدنی بود.» رویای نجوم و شناخت علم از سر اکبر نعمتی بیرون نرفت او در نوجوانی با عیدی‎هایش که حدود ۵۰۰۰‌تومان شده بود، یک دوربین تک‌چشمی ۲۰ در ۵۰ روسی خرید تا بتواند آسمان را رصد کند. او گزارش‎های رصد خود را برای مجله می‌‎‏فرستاد تا بتواند با منجم‌‎ها و نویسندگان مجله ارتباط برقرار کند و همین موضوع باعث ارتباط موثر او در برنامه‌های ترویجی نجوم در سال‌های آینده شد.

نیت از ترویج علم، تجارت نیست
«سال۹۵ من تابلویی را در نزدیکی برج میلاد دیدم که از رسیدن هفته ترویج علم خبر می‌داد. فکر کردم چه فرصتی از این بهتر که تلسکوپم را بیاورم و ماه و سیاراتی که در آسمان بود را به مردم نشان دهم. برایم جالب بود که خیلی‎ها می‌آمدند و می‌‎پرسیدند هزینه‌‎اش چقدر است در حالی که من صرفا این کار را برای ترویج علم و رایگان انجام می‌‎دادم اما مسئولان حفاظت برج میلاد به من گفتند این کار بدون هماهنگی و به شکل رایگان نباید انجام شود و اگر هم قرار است تلسکوپ را بیاورم، باید از افراد هزینه بگیرم.» این اتفاق چند بار دیگر هم برای نعمتی رخ داده است به‌خصوص در روز و هفته جهانی نجوم که اساسا رسالتش آگاهی‌بخشی و آوردن تجهیزات رصد آسمان به میان مردم است.«امسال‌(۱۴۰۲) گروه نجوم «آوا‌استار» برنامه‌های متنوعی به مناسبت روز نجوم در عمارت مسعودیه برگزار کرد که من هم در آن مشارکت داشتم و مردم بدون هیچ هزینه‎ای می‎توانستند از رصد آسمان لذت ببرند.»
او می‌گوید: «من به منظور برگزاری برنامه آسمان شب برای همه به مریوان رفته بودم و در آنجا با ابراهیم مرادی، مدیر پژوهش‌سرای آموزش و پرورش کرمانشاه آشنا شدم که همه کاغذباطله‌‎های مدارس و مراکز آموزشی را جمع‌آوری کرده بود و چیزی حدود ۲۰‌تن شده بود. او با فروش کاغذها تقریبا ۶۰‌میلیون تومان به دست آورده بود که با این مبلغ تلسکوپی برای شهرش خریده بود. این ایده بسیار جذابی است که اگر دقت بیشتری به اطراف‌مان داشته باشیم، می‌‎توانیم آن را اجرا کنیم.»

چرا ترویج علم مهم است؟
آشنایی با رشته‌هایی غیر از پزشکی و مهندسی
آشنایی با رشته‌هایی غیر از پزشکی و مهندسی نعمتی معتقد است: «بسیاری از خانواده‎های ایرانی در دهه ۶۰ و ۷۰، بهترین رشته‌‎ها را پزشکی و مهندسی می‌‎دانستند و فکر می‌‎کردند که علوم پایه کاربردی ندارد و فرد تحصیلکرده در این حوزه نهایتا معلم و دبیر می‌‎شود. علوم انسانی هم طرفدار زیادی نداشت، بنابراین خانواده‌‎ها بچه‎ها را به سمت رشته‌‎های پزشکی و مهندسی سوق می‌دادند، در حالی که علوم مدیریتی و حوزه‌‎های علوم انسانی بسیار کاربردی و ضروری بودند و ما امروز کمبود متخصص در این رشته‎ها را به‌وضوح احساس می‌‎کنیم.» او می‌‎افزاید: «من فکر می‎کنم ترویج علومی مثل نجوم کمک می‎کند تا کودکان و نوجوانان با حوزه‌های مختلف آشنا شوند و برای آینده خود برنامه‌های متنوعی در نظر بگیرند.»

مبارزه با خرافات با آگاهی‌بخشی
خرافات یکی دیگر از موضوعاتی است که ترویج علم می‌‎تواند به کمرنگ شدنش در جامعه کمک کند. نعمتی در این زمینه می‎گوید:‌ «سال‌۷۸ خورشیدگرفتگی بود و من در همکاری‌ای که با مجله نجوم داشتم، قرار بود سوالات مخاطبان درباره خورشیدگرفتگی کامل را بشنوم و پاسخ دهم. در این مدت سوالات زیادی می‎شنیدم که بسیار عجیب بود و بیشتر رنگ و بوی خرافه داشت تا علم.» او معتقد است اتفاق ساده‌‎ای مثل قرار گرفتن ماه بین زمین و خورشید، نباید باعث رواج چنین خرافاتی مثل پایان یافتن جهان یا مرگ نوزادان در زمان کسوف شود.
نعمتی می‌گوید:‌ «تعریف این پدیده برای مردم کار اصلا پیچیده‎ای نیست. من آن زمان با خودم فکر کردم که پنج شبکه تلویزیونی در صدا‎و‎سیما داشتیم اما هیچ اطلاع‌‎رسانی دقیقی درباره خورشیدگرفتگی انجام نشده بود و آموزشی در این زمینه وجود نداشت. مجله‌‎هایی مثل نجوم هم آن‎قدر تیراژ نداشت و حتی در بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک، مردم به این مجله دسترسی نداشتند. بنابراین بستر برای رواج خرافات فراهم بود.» برخی از مردم تصور می‎کنند زن باردار در زمان ماه‌گرفتگی نباید از خانه بیرون بیاید یا به آسمان نگاه کند، چون لکه‎ای روی پوستش ایجاد می‌شود و نعمتی سعی کرده تا با توضیح این پدیده و نشان دادن ماه از تلسکوپ، به کمک علم با خرافات مبارزه کند.

فناوری و علم چه کمکی به زندگی‌مان کرده است؟
یکی از خاطرات درخشان نعمتی، شبی است که تعدادی از بچه‌های روستایی را برای رصد آسمان شب و بارش شهابی دور هم جمع کرده بود اما ناگهان آسمان ابری شد. او برای این‌که از زمان صاف شدن هوا مطلع شود از اپلیکیشن گوشی همراهش کمک گرفت، در حالی که بچه‌‎ها از دیدن این امکان شگفت‌زده شده بودند و همین اتفاق، زمینه‌‎ای شد برای توضیح این‌که اپلیکیشن‎های هواشناسی چطور کار می‌‎کنند و فناوری چطور به کمک انسان می‎آید. مطابق پیش‌‎بینی اپلیکیشن، دو ساعت بعد آسمان صاف شد و بچه‌ها توانستند بارش شهابی را ببینند و به گفته نعمتی آن شب تبدیل به خاطره‎ای شد که نقش علم و فناوری را برای همیشه در ذهن بچه‌ها حفظ می‎کند. تکرار مواجهه بچه‌‎ها با مصادیق علم و فناوری در زندگی روزمره برای نعمتی، باعث شده او نظری متفاوت با کسانی که گوشی‌‎های هوشمند را برای دانش‎آموزان خطرناک می‌‎دانند داشته باشد.
او دراین‌خصوص می‌‎گوید: ‌«در سفرهایی که به روستاهای کم‎برخوردار کشور رفتم، می‌‎دیدم که بچه‌ها به دلیل همه‌گیری کرونا ناگزیر بودند از گوشی‌های همراه هوشمند برای آموزش‌های مدرسه استفاده کنند. این موضوع باعث شده بود علم و فناوری برای کودکان ملموس‌‎تر شود.» گرچه واضح است که نوع کاربرد گوشی‌‎ها برای سنین مختلف کودک و نوجوان باید از سوی والدین مدیریت شود.

 

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها