از ثبت رکوردها تا حاشیه‌‎های بسیار

در این گزارش مروری داریم بر آنچه در سال 1401 گذشته که دو نیمه متفاوت دارد و در آخرین ماه سال دوباره رونق گرفته تا به سال پیش‌رو نوید روزهای خوبی دهد.

برگزاری 2500 کنسرت در سراسر ایران

سال 1401 همراه با برگزاری بیش از 2500 کنسرت بود که همچنان در آخرین روزهای سال حجم‌ آنها بیشتر هم می‌شود. در نیمه نخست سال، 2068 کنسرت در سراسر کشور برگزار شد و پس از آغاز اغتشاشات در نیمه دوم سال، تعطیلی پنج ماهه‌ای را تجربه کرد اما کنسرت‌ها از بهمن‌ماه و همزمان با سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر دوباره آغاز شد که اگر مجموع اجراهای صحنه‌ای پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی در گلستان، جشنواره موسیقی فجر و پس از آن اجراهایی را که در یک ماه اخیر روی صحنه رفتند ـــ که در مجموع شامل 400 اجرای در شش‌ماه دوم سال می‌شود ـــ به این آمار اضافه کنیم، نشان از آن دارد که آمار برگزاری کنسرت‌ها امسال تفاوت چندانی با سال گذشته ندارد.

رکوردهایی که زده شد

دوران کرونایی که دو سالی جریان برگزاری رویدادهای موسیقی را مختل کرده بود در ابتدای امسال با فروکش کردن این همه‌گیری، رونقی به برپایی کنسرت داد و شاهد اجراهای قابل‌توجهی در کشور بودیم که پس از چند سال حتی رکوردهای برپایی کنسرت و استقبال از اجراهای صحنه‌ای را هم شکست.

همایون شجریان که در ابتدای سال با انتشار آلبوم «گاه فراموشی» در چهارمین همکاری خود با فردین خلعتبری موفق نبود و اثری را با انتقادات فراوان منتشر کرد در تیرماه همراه گروه «سیاوش» به رهبری آرش گوران در سالن همایش‌های وزارت کشور روی صحنه رفت که با استقبال خوب مخاطبان روبه‌رو شد، تمدید چند باره این کنسرت‌، رکورد برگزاری کنسرت در ایران را بعد از چهار سال شکست تا نویدبخش روزهای خوبی برای موسیقی کشور باشد. از سوی دیگر کنسرت نمایش «سی‌صد» با طراحی و آهنگسازی برادران پورناظری، خوانندگی رضا بهرام و حضور بازیگرانی مانند جواد عزتی، رضا کیانیان، طناز طباطبایی و... که در فضای باز کاخ سعدآباد روی صحنه رفت با وجود آن‌که به یک‌باره قیمت بلیت کنسرت‌ها را افزایش داد اما با استقبال گسترده‌ای از مخاطبان روبه‌رو شد.

آلبوم‌هایی با نقد و نظر بسیار

سال 1401 را باید سال افول انتشار آلبوم بدانیم، زیرا آثار قابل توجهی منتشر نشد که از خیلی جهات مانند صرفه اقتصادی نداشتن انتشار آلبوم فیزیکی، نبود قوانین کپی‌رایت و حتی اغتشاشات رخ داده در نیمه دوم سال را باید در این زمینه تاثیرگذار دانست.

پس از آن‌که آلبوم گاه فراموشی همایون شجریان به مذاق خیلی از مخاطبان خوش نیامد و دلیل آن را باید مرتبط به حضور فردین خلعتبری در قامت شاعر هشت قطعه از آن دانست؛ اشعاری که به‌دلیل اشکالات متعدد وزن و قافیه، انتقاد اهالی ادبیات را هم برانگیخت اما برگ برنده آلبوم موسیقی امسال در دستان سالار عقیلی است. او پس از حدود سه سال آلبوم «سپردمت به جاده‌ها» را با آهنگسازی مسعود پیروی منتشر کرد؛ آلبومی باحال و هوای موسیقی پاپ و اشعاری از شاعران معاصر از جمله فروغ فرخزاد و هوشنگ ابتهاج و چند شاعر جوان. گرچه بعضی از اشعار ترانه‌سراهای جوان این آلبوم در مقایسه با دیگر اشعار این اثر کمی ضعیف‌تر بودند به نظر می‌رسد سالار عقیلی در انتخاب شعرهای آلبوم تازه‌اش که ترکیبی از آثار شاعران شاخص معاصر و ترانه‌سراهای جوان است تا حدی موفق عمل کرده.

همچنین آلبوم نواحی اشک (۲) که به‌صورت صوتی و کلیپ در محرم امسال منتشر شد از آثار قابل توجه امسال بودند. این آلبوم شامل ۱۰قطعه از جمله اشک عزا، این دل تنگم عقده‌ها دارد، ای سپرده در خرابه جان، ساقی لب تشنگان، طفلان مسلم، حضرت قاسم(ع)، حضرت علی اصغر(ع)، شه زاده اکبر(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) و عزیمت به شام بود که مورد توجه مردم نیز قرار گرفت.

سال تک آهنگ‌ها

اما سال 1401 را باید سال تک آهنگ دانست، آثاری که به مدد انتشار در فضای مجازی بیش از آلبوم‌ها شنیده می‌شوند. امسال با انتشار قطعه «نوروز» با اجرای گروه موسیقی روناک با حضور جواد انصافی، بازیگر نمایش‌های سنتی در ایام نوروز آغاز شد که بازخورد خوبی داشت.

قطعه‌ «نامه‌ای برای حوا» به آهنگسازی احسان بیرق‌دار با شعر علیرضا کلیایی و اجرای آواز کیانوش روحی نیز ار جمله تک آهنگ‌هایی بود که مورد توجه قرار گرفت.

انتشار یک قطعه‌ موسیقی شامل شعر و دکلمه از میلاد عرفان‌پور (شاعر معاصر) به مناسبت درگذشت کونیکو یامامورا، مادر فقید شهید بابایی توسط علی مهربانی هم اثری بود که در میان تک‌ آهنگ‌ها جلب توجه کرد.

قطعه موسیقی سردشت به مناسبت سالروز واقعه تلخ بمباران شیمیایی سردشت و گرامیداشت یاد شهدای این حادثه با آهنگسازی ارشاد رازانی و با شعر و دکلمه علی داوودی و خوانندگی سروش بخشش نیز اثر به یادماندنی بود.

قطعه «همصدا» با صدای سالار عقیلی و ترانه‌ای از زنده‌یاد افشین یداللهی و آهنگسازی حمیدرضا گلشن به همراه تارنوازی حمید بهروزی‌نیا هم نظر مخاطبان زیادی را جلب کرد.

اما چهره اصلی تک‌ آهنگ‌های امسال را باید استاد شهرام ناظری دانست. قطعه‌ «وطن، مادر من» ناظری با شعر و آهنگسازی آرمین فریدی‌هفت‌خوانی همراه با پژمان حدادی نوازنده تمبک و سازهای کوبه‌ای و توحید وحید نوازنده کمانچه امسال مورد توجه قرار گرفت ضمن آن‌که قطعه موسیقی «وطنم ایران» با آهنگسازی پویا سرایی و صدای شهرام ناظری با شعری از سمیرا عاطفی که به پیشگاه ایران و ایرانیان تقدیم شد نیز از آثار قابل توجه امسال از این استاد آواز بودند.

قطعه «پناه باران» ویژه میلاد حضرت زهرا(س) و روز مادر و تک آهنگ «خیال آشنا» با صدای محمد اصفهانی هم از آثار درخور توجه امسال بودند.

قطعه موسیقی «خون از رخم بشوی» همایون شجریان، قطعه «رفته از دست» با آهنگسازی کمال صداقت و خوانندگی حجت اشرف زاده، آهنگ دنیزه بیرگول (گلی در دریا) به زبان آذری از بهرنگ سروی، «آرزو» محسن حشمتی راد به مناسبت نیمه شعبان هم از آثاری هستند که امسال مورد توجه قرار گرفتند.

یارانی که از میان‌مان رفتند

امسال اما تلخکامی‌هایی هم به همراه داشت و نبود برخی چهره‌های تاثیرگذار هنر موسیقی برای مدتی کام اهالی موسیقی و علاقه‌مندان به این هنر را تلخ کرد.

درگذشت استاد عثمان محمدپرست، در 29 اردیبهشت امسال یکی از فقدان‌های قابل توجه در سال 1401 بود. این استاد موسیقی مقامی که متولد 1307 در خواف بود و از دوران کودکی با ساز دوتار مأنوس شد، دار فانی را وداع گفت تا جای این استاد همواره در موسیقی کشور خالی باشد.

محمد علی کریمخانی، خواننده و مداح پیشکسوت آثار آیینی که با قطعه «آمده‌ام ای شاه پناهم بده» بر دل هر علاقه‌مند موسیقی جای داشت نیز شامگاه روز 30 خردادبعد از مدت‌ها بیماری دار فانی را وداع گفت.

کریمخانی متولد ۱۳۲۹ در شهر قزوین بود و سال‌ها به واسطه تجارب ارزشمندی که در حوزه‌های مختلف مداحی داشت با خواندن قطعه «آمده‌ام ای شاه پناهم بده» با همراهی آریا عظیمی نژاد یکی از ماندگارترین نواهای مذهبی پیرامون شخصیت بزرگوار امام هشتم شیعیان را خلق کرد.

یکی دیگر از خبرهای تلخ حوزه موسیقی سال 1401 در روز 17آذر منتشر شد، اسفندیار قره‌باغی صدای انقلاب پس از تحمل رنج بیماری سرطان در 79 سالگی در تبریز از دنیا رفت. او متولد 1322 بود و با سرود مشهور «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» جاودانه شد. این هنرمند پس از پیروزی انقلاب اسلامی، همکاری‌اش را با واحد موسیقی سازمان صداوسیما آغاز کرد و آثار ماندگاری در حوزه سرودهای انقلابی و دفاع‌مقدس از جمله «انقلاب انسان‌ساز ما»، «فروغ جاوید» و «دلبر جبهه‌های جنگ» از خود به یادگار گذاشت.

استادحسن ناهید موسیقیدان و نوازنده پیشکسوت نی نیز شب ۲۷بهمن در ۷۹‌سالگی درگذشت تا یکی از چهره‌های تابناک موسیقی ایران روی در نقاب خاک کشد. این استاد موسیقی که متولد ۱۳۲۲ در کرمان بود، نوازندگی در ارکستر «گل‌ها» به رهبری روح‌ا... خالقی، نوازندگی در ارکستر «صبا» به رهبری حسین دهلوی، نوازندگی در ارکستر گروه «پایور» به سرپرستی فرامرز پایور را در کارنامه داشت.

همچنین سال 1401 شاهد درگذشت استادان نامداری همچون امیراشرف آریان‌پور و ابراهیم قنبری‌مهر در کنار چهره‌هایی همچون سیاوش نورپور، داوود جعفری امید، سید ابوالحسن مختاباد، و محمدعلی شیرازی بود.