رویایی برای حفظ امید

در بهمن۱۳۸۷ یک پرنده ماده به همراه امید، مهاجرت را آغاز کرد اما نتوانست سفر را ادامه دهد. با توجه به این‌که امید تنها بازمانده از جمعیت غربی درناهای سیبری است، اگر او هم از بین برود جمعیت این‌گونه به‌طورکلی منقرض خواهد شد. از آنجا که سن امید هم بالا رفته نگرانی‎ها دراین‌باره شدت گرفته است و سازمان حفاظت محیط‌زیست با طرح انتقال درنایی بلژیکی تلاش کرده است تا کاری کند که امید در مسیر پرواز خود تنها نباشد این طرح در نهایت در ششم بهمن۱۴۰۱ عملی شد و درنای ماده با نام «رویا» به کشور وارد شد. به‌تازگی خبر رسیده است معرفی این دو درنا به یکدیگر موفقیت‎آمیز بوده است و امید و رویا با هم ارتباط گرفته‎اند. در این مطلب تلاش کرده‌ایم در گفت‎و‎گو با غلامرضا ابدالی، سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست، عباس‌عاشوری، پرنده‌‏شناس و پژوهشگر این حوزه و شهاب چراغی، راهنمای طبیعت‌‌گردی به جوانب مختلف انتقال این درنا بپردازیم و به این سؤال پاسخ دهیم که آیا می‎توان به جلوگیری از انقراض این گونه‎ امیدوار بود یا نه.

دکتر عطاا... کاویان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران، در ششم بهمن امسال اعلام کرد که درنای ماده سیبری از مرکز تکثیر و حفاظت درنا از مسیر هواپیمایی بلژیک به قطر، سپس به فرودگاه امام‌خمینی(ره) وارد شده است. جدیدترین عکس‌های منتشرشده از امید و رویا آنها را در حال قدم‌زدن در کنار یکدیگر نشان می‎دهند.

به‌دنبال جفتگیری امید و رویا نیستیم

امید در طول سفر خود از سیبری به فریدونکنار ایران تنهاست و این مسأله باعث شده فعالان محیط‌زیست و حیات‌وحش تلاش کنند تا به راه‌حلی برسند و او را از تنهایی نجات دهند و قدمی برای حفظ تنوع زیستی کشور بردارند اما سؤال اینجاست که آیا معنای نجات‌دادن او و آوردن یاری که در کنارش باشد به معنای امید به جفتگیری و جوجه‎آوری است؟ غلامرضا‌ابدالی، سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست در پاسخ به این سؤال می‎گوید: «‌ما اصلا به‌دنبال این نیستیم که این دو درنا با هم جفتگیری کنند، فقط می‎خواهیم که امید این مسیر پروازی را تنها طی نکند و بتوانیم درنای دیگری را هم در سال‌های آینده در این مسیر داشته باشیم.» او با تاکید بر این‌که درنای سیبری گونه مهاجری است که سال‌ها به ایران می‎آمده و در کنار تالاب فریدونکنار زمستان را سپری می‌کرده است، می‎گوید: «نمی‌خواهیم ریسک کنیم که مسیر پروازی بین‎المللی از بین برود، برای همین به‌دنبال آوردن درنای دیگری هستیم.»

حفظ زیستگاه و فرهنگ‌سازی برای شکار نکردن پرندگان مهاجر

بعضی از فعالان محیط‎زیست و پرنده‎شناسان معتقدند اگر فرض کنیم امید و درنای دیگری را در این مسیر پروازی حفظ کردیم اما شرایط زیستگاه آنها در ایران از نظر شکار امن نباشد یا تالاب دچار کم‎آبی شود آن‎وقت چه؟ به‌همین‌دلیل آنها بر حفظ زیستگاه و مراقبت ویژه از تالاب تاکید دارند و می‌خواهند که فعالان محیط‌زیست امکان فعالیت بیشتر برای آموزش و فرهنگ‌سازی را داشته باشند. ابدالی در پاسخ به این نقدها و درخواست‎ها می‏گوید:‌ «۱۵سال است که امید به همین زیستگاه می‎آید و بر‌می‌گردد یعنی این زیستگاه امنیت کافی را دارد.» عباس عاشوری، محقق حوزه پرنده‎شناسی در همین زمینه می‎گوید: «ما باید تکلیف و وظیفه خود را انجام می‎دادیم. این را هم می‎دانیم که در فریدونکنار تعارض زیاد است اما امیدواریم با آمدن امید و جفتش، فرهنگ‌سازی بیشتر از این هم بشود.»

پاسخی به تردیدها درباره جنسیت امید

عاشوری در جواب تردیدهایی که برخی فعالان محیط‌زیست و پرنده‎شناسان درباره جنسیت امید مطرح می‎کنند و بر‌اساس‌آن، پروژه انتقال درنای ماده به ایران را به چالش می‎کشند، به جام‌جم می‎گوید: «پس چرا اسم این پرنده امید است؟ این نظر متخصصانی است که سال‌هاست روی درناها مطالعه می‎کنند. آنها روزهای زیادی روی درناهای سیبری کار کرده‎اند و تشخیص داده‎اند که این درنا نر است. ما باید به حرف بزرگ‌ترین درناشناسان جهان اعتماد کنیم. رویا نامی است که برای «سیبه» همان درنایی که از بلژیک به ایران انتقال یافته، در نظر گرفته شده است. درناشناسان بزرگ بین‎المللی که در ایران کار کردند نام رویا را برای این پرنده برگزیدند. ما امیدواریم در نیمه اول اسفند امید بتواند با رویا به سمت روسیه پرواز کند و در سال بعد با ‌جوجه‌هایشان برگردند.»

تاریخ‌سازی با پروژه انتقال درنا

درناهای سیبری در رده «‌Critically Endangered‌» یا در لبه پرتگاه انقراض و در فهرست سرخ جهانی قرار دارند. این درناها شامل سه جمعیت شرقی،‌ غربی و مرکزی هستند. جمعیت مرکزی که در هندوستان زمستان‌گذرانی داشته، منقرض شده است؛ جمعیت شرقی درناها به سمت خاور دور و چین مهاجرت می‌کنند و در آنجا زمستان‌ را می‎گذرانند. از جمعیت غربی که به سمت ایران می‌آیند هم امید ما باقی مانده است.
عاشوری با اشاره به این موضوع اهمیت پروژه انتقال درنا به ایران می‎گوید: «اگر این پروژه با موفقیت انجام شود نام ایران در تاریخ ثبت می‎شود که اقدامی مهم برای محیط‌زیست انجام شده است. ما تلاش‌مان را می‌کنیم اما هیچ تضمینی وجود ندارد که واقعا به نتیجه برسیم. ما با اتحادیه حمایت از درناها رایزنی‎هایی انجام دادیم و یک قطعه درنا را به ما دادند. این درنا مدتی در قرنطینه بوده است و به‌تازگی از قرنطینه خارج و با امید هم‌گام شده است.» او ادامه می‎دهد: «بسیاری از پرنده‎شناسان جهان که به‌صورت تخصصی روی درناها کار می‌کنند و همین‌طور رئیس بنیاد بین‌المللی درنا (ICF) هم معتقد است کاری که انجام شده کار بزرگی است.» شهاب چراغی، راهنمای گردشگری و مدرس موسسه طبیعت هم با تاکید بر این‌که حفظ امید و زیستگاهش اهمیت زیادی دارد، معتقد است این پروژه آخرین دست‌وپا زدن ما برای این مسیر و این زیستگاه است و می‎گوید: «از آنجا که در این سال‌ها شکار انجام نشده به‌نظر می‎رسد آموزش‎ها و فرهنگ‌سازی‎ها موثر واقع شده است.»

روزنامه جام جم