سایه روشن‌های اولین کنکور زمستانی ایران

داوطلبان کنکور در دو روز پایانی این هفته فقط به سوالات دروس تخصصی پاسخ می‌دهند، همچنین اگر مایل باشند در تیرماه نیز در نوبت دوم کنکور شرکت می‌کنند و دوباره دانسته‌های خود در دروس تخصصی را محک می‌زنند. در واقع این نخستین بار است که داوطلبان کنکور در روز آزمون به تست‌های مربوط به دروس عمومی پاسخ نمی‌دهند و همه وقت خود را صرف پاسخ‌دهی به سوالات تخصصی می‌کنند. همچنین امسال برای اولین بار است که سهم سوابق تحصیلی در کنکور به ۴۰ درصد رسیده و نمره امتحانات نهایی داوطلبان در دروس عمومی در قالب سوابق تحصیلی در رتبه و نمره کنکور داوطلبان تاثیر دارد.

کنکور ۱۴۰۲ به این ترتیب متحول شده‌ترین کنکوری است که در دهه‌های اخیر تجربه شده‌است. این تحولات در سال‌های آینده نیز تداوم خواهدداشت؛ چرا که براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی هر سال سهم سوابق تحصیلی در قبولی کنکور بیشتر می‌شود و از ۴۰ درصد کنونی به ۶۰ درصد می‌رسد. به گفته محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش، روال کار به این صورت است که «امسال سابقه تحصیلی دانش‌آموزان با تاثیر قطعی ۴۰ درصد صرفا برای پایه دوازدهم در نظر گرفته می‌شود. اما سال بعد تاثیر قطعی پایه دوازدهم به ۵۰ درصد می‌رسد. این درحالی است که تاثیر سوابق تحصیلی در سال ۱۴۰۴ برای پایه‌های یازدهم و دوازدهم ۶۰ درصد در نظر گرفته خواهدشد و در سال ۱۴۰۵ یعنی در نقطه اوج این تغییرات، تاثیر سوابق تحصیلی برای هر سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد محاسبه می‌شود.» این شیوه کار باعث خواهدشد در سال ۱۴۰۳ هر سه پایه تحصیلی در مقطع متوسطه دوم امتحانات نهایی را تجربه کنند.

امنیت؛ پاشنه آشیل کنکور

در امتحانات نهایی دی ماه اتفاقات خوشایندی رخ نداد. تخلفات در برگزاری این امتحانات از روز ابتدایی تا روز انتهایی(دیروز) چنان مشهود بود که سرپوش گذاشتن روی آنها ممکن نیست. این امتحانات برای ترمیم معدل داوطلبان کنکور برگزار شده‌بود، امتحاناتی که نمراتش به صورت مستقیم در نتیجه کنکور۱۴۰۲ تاثیر دارد. در این امتحانات همه قشر دانش‌آموز و داوطلب آزاد حضور داشتند که هر کدام‌شان برای شرکت در یک یا چند درس، هزینه ترمیم را پرداخته‌بودند.

برای حضور در جلسات امتحانی بسیاری از افرادی که مجبور بودند از روستاها به شهرها بیایند هزینه‌های زیادی نیز بابت رفت وآمد، خورد و خوراک و اقامت پرداختند که انتشار گسترده پاسخ سوالات در کانال‌های تلگرامی درست چند دقیقه بعد از شروع امتحانات آب سردی بر سر و روی داوطلبان قانونمند پاشید. اکنون نیز در فاصله‌ای یکروزه با روز برگزاری نوبت اول کنکور ۱۴۰۲ در ۲۸ شهرستان کشور، عمده نگرانی ۹۸۷ هزار داوطلب بابت امنیت کنکور است به‌ویژه این که در کنکور ۱۴۰۱ به اذعان رئیس سازمان سنجش حدود ۸۵۰ متقلب شناسایی شده‌بودند. البته عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش تاکید دارد که «۲۰۰۰ دستگاه سیگنال‌یاب برای شناسایی تجهیزات تقلب در کنکور آخر هفته استفاده خواهدشد» که راهی برای بالا بردن امنیت کنکور است.

فارغ از بحث امنیت اما مهم‌ترین سؤال این روزها، میزان کارآمدی دو نوبته برگزار شدن کنکور سراسری است؛ موضوعی که دستمایه گزارش امروز ماست. ما از کارشناسان پرسیده‌ایم که برگزاری دو مرحله‌ای کنکور و افزایش سهم سوابق تحصیلی در نتایج آن آیا می‌تواند به عدالت آموزشی منجر شود یا خیر؟ و این که این سبک از برگزاری کنکور نیز تنها آزمون و خطایی است که احتمال دارد به خاطر تبعاتی که به بار می‌آورد، دوباره مورد بازنگری قرار گیرد؟

مشکل اصلی خود کنکور است

محمدتقی فلاحی - کارشناس مسائل آموزشی
برگزاری کنکور سراسری در دو نوبت دی و تیر، فرصت بیشتری را برای داوطلبان ورود به دانشگاه فراهم می‌کند، چرا که اگر یک‌بار نتیجه مطلوب را به دست نیاورند در فرصت بعدی می‌توانند جبران کنند. این فایده عمده برگزاری دو بار کنکور در سال است، ولی مشکل اصلی بر سر کلیت کنکور است چرا که معتقدیم کنکور باید کاملا حذف شود اما جهت‌گیری‌های آموزش و پرورش و نظام آموزشی کشورمان برخلاف حذف کنکور حرکت می‌کند که مشکل‌زاست. در امتحانات نهایی امسال دیدیم که چه تخلفاتی رخ می‌دهد و سوالات چطور به بیرون درز می‌کند، پاسخ‌ها چگونه خرید و فروش می‌شود و در فضای مجازی در حین برگزاری آزمون منتشر می‌شود. این قبیل اتفاقات باعث بروز نابرابری می‌شود؛ گرچه نابرابری‌هایی که در آموزش و دریافت خدمات آموزشی در کشورمان وجود دارد باعث شده تا ورود به دانشگاه به هر شکلی که باشد از این وضعیت تاثیر بپذیرد. بنابراین مسأله اصلی این است که باید سیستم آموزشی را از حالت حافظه‌محوری و حفظیات خارج کنیم و آزمون‌ها را به سمت تحلیلی بودن پیش ببریم؛ چرا که این شیوه آزمون، سوالات را کیفی می‌کند و داوطلب مجبور است مطالب را فهم کند، پس به این ترتیب مشکل تقلب و تخلف در آزمون نیز کمرنگ‌تر می‌شود. البته دو نوبته برگزار شدن کنکور از آنجا که نخستین‌بار است در کشور تجربه می‌شود، احتمال دارد روشی موقتی باشد و چون دو مرحله‌ای بودن کنکور نمی‌تواند مشکل اصلی را که نفس برگزاری کنکور است حل کند، احتمال دارد که اگر اراده‌ای باشد در سال‌های آینده تغییر کند.

تداوم استرس‌های کنکور و هزینه‌هایش

علی بهشتی‌نیا - کارشناس مسائل آموزشی
در مبحث کنکور دو موضوع مورد توجه کارشناسان است، اول استرس‌های کنکور و دوم مسائل مالی پشت پرده. به همین سبب است که در محافل کارشناسی بر حذف کنکور تاکید می‌شود. با این وصف دو بار برگزاری کنکور در سال در ظاهر می‌تواند اتفاق مثبتی باشد و چون تا به حال آن را تجربه نکرده‌ایم باید منتظر نتایج آن باشیم. اما به اعتقاد من با این شیوه برگزاری کنکور اتفاق مثبتی رخ نمی‌دهد، چون دو چالش اصلی که وارد آمدن استرس به داوطلبان و هزینه‌هایی است که خرج آمادگی برای کنکور می‌شود همچنان باقی می‌ماند. به این ترتیب در روش جدید داوطلبان دو بار استرس کنکور را تجربه می‌کنند، ضمن این که چون احساس می‌کنند از رقبا عقب افتاده‌اند برای جبران عقب‌ماندگی‌ها پول بیشتری برای کلاس‌های کنکور و کتاب‌های کمک آموزشی خرج می‌کنند که فقط مافیای کنکور را فربه‌تر می‌کند. این که سهم سوابق تحصیلی از ۴۰‌درصد امسال به ۶۰‌درصد در سال ۱۴۰۵ برای دانش‌آموزان پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم می‌رسد نیز با توجه به انواع و اقسام تخلفات در امتحانات نهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده عدالت باشد. اکنون دانش‌آموزانی داریم که در منطقه یک تهران و با بهترین امکانات آموزشی تحصیل می‌کنند اما نمرات‌شان در یکی از مناطق محروم یا شهرستان‌های تهران که منطقه دو هستند و از سهمیه برخوردارند، ثبت می‌شود. همچنین تجربه داشته‌ایم که در جلسات امتحانات نهایی برخی از مراقبان یا مدیران و معلمان پاسخ‌های امتحانی را در اختیار تعدادی از دانش‌آموزان قرار می‌دادند که مصداق آشکار بی‌عدالتی بود. بنابراین تا وقتی که ما در حوزه برگزاری امتحانات نهایی و کنکور و همچنین دسترسی نداشتن افراد به آموزش‌های یکسان مشکل داریم، کنکور با هر شیوه‌ای که برگزار شود، تامین‌کننده عدالت آموزشی نیست.

کنکور دونوبته، عدالت‌زا نیست

محمد داوری - مشاور تحصیلی
در دهه ۷۰ کنکور در کشورمان برای دروس عمومی و تخصصی در دو مرحله تفکیک‌شده برگزار می‌شد. همچنین در این دهه نتیجه کنکور برای برخی سهمیه‌ها تا یک سال اعتبار داشت اما هیچ‌گاه کنکور سراسری در کشورمان به شیوه‌ای که اکنون برگزار می‌شود نبوده و ما با تجربه‌ای جدید مواجهیم. در شیوه جدید برگزاری کنکور محاسن محدودی قابل شمارش است ازجمله این‌که استرس داوطلبان به علت وجود یک فرصت دوباره، کاهش می‌یابد و افراد از بین نتیجه دو کنکور خود حق انتخاب دارند، به‌طوری‌که برای عده‌ای مرحله اول کنکور می‌تواند نقش آزمون آزمایشی را بازی کند. ولی معایب کنکور همچنان وجود خواهد داشت ازجمله این‌که مافیای کنکور که تا پیش از این یک‌بار در سال اهدافش را دنبال می‌کرد اکنون دوبار در سال مشغول فعالیت می‌شود. البته یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث پیرامون کنکور، ماجرای تامین امنیت آن است که مربوط به تقلب‌ها یا تخلفات احتمالی می‌شود اما از دید من، کنکور یک آزمون برابر برای افرادی است که در وضعیتی نابرابر به مرحله کنکور رسیده‌اند. به عبارت دیگر ما در کنکور با داوطلبانی روبه‌رو هستیم که ۱۲ سال سابقه تحصیل در آموزش‌وپرورشی را داشته‌اند که برای یادگیری بستری ناعادلانه فراهم کرده است. همچنین با داوطلبانی برآمده از وضعیت‌های اقتصادی متفاوت و تحصیلکرده در مناطق مختلف به لحاظ برخورداری از امکانات و خدمات روبه‌رو هستیم که همه شاخص‌های تبعیض‌آمیز را تجربه کرده‌اند. حال اگر فکر کنیم که با برگزاری یک کنکور واحد حتی در دو مرحله می‌توانیم عدالت را برقرار کنیم، در اشتباه هستیم. این درست مثل این است که از افراد مختلف با وضعیت‌های جسمانی متفاوت و بدون توجه به معلولیت‌ها یا ناتوانی‌های‌شان بخواهیم در یک مسابقه دو شرکت کنند.

روزنامه جام جم