معادلات‌پیچیده در روابط ترکیه و غرب

روابط ترکیه با کشور‌های غربی در ماه‌های اخیر، پیچیده‌تر از گذشته شده و دو طرف در تلاشند با اقداماتی، طرف مقابل را به کوتاه آمدن در مسائل مدنظر خود وادار کنند.

آنکارا از زمان شروع جنگ اوکراین، موضعی دوپهلو گرفته و تلاش کرده خود را به‌عنوان میانجی نشان دهد. از یک سو با ارسال پهپاد‌های خود برای اوکراین، کمک بزرگی به این کشور در مقابله با روسیه انجام داده و از سوی دیگر برای جلب نظر روس‌ها، با تحریم‌های اقتصادی غرب علیه مسکو همراهی نکرده است.

رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه که کشورش از سال۱۹۵۲ عضو ناتو بوده به گفته خود رویکردی متوازن را در قبال جنگ اوکراین دنبال کرده است. امتناع او از امضای تحریم‌ها علیه روسیه و وعده اخیرش برای تعمیق همکاری اقتصادی با مسکو، متحدان غربی آنکارا را نگران کرده است. پنج تا از بزرگ‌ترین بانک‌های ترکیه به نام‌های دنیز، واکیف، زیارت، ایش و هالک عضو سامانه پرداخت میر هستند که توسط بانک مرکزی روسیه به‌عنوان جایگزین داخلی ویزاکارت و مسترکارت توسعه داده شده است. بر این اساس، غربی‌ها فشار زیادی علیه ترکیه وارد کرده‌اند تا حفره‌های دور زدن تحریم‌های روسیه از طریق ترکیه را ببندند. اما ترکیه نیز از ابزار خود برای تحت فشار قرار دادن غرب و به‌ویژه اروپا بهره گرفته و در ماجرای پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، به‌شدت با این مسأله مخالفت کرد و روند پیوستن این دو کشور را برای مدت‌ها عقب انداخت. آنکارا در تشریح دلایل مخالفت خود گفته بود منافع ملی ترکیه اجازه نمی‌دهدچنین اقدامی صورت گیرد، زیرا سوئد و فنلاند به گروه پ. ک. ک پناه داده‌اند و علیه ترکیه دست به تحریم زده‌اند و بر این اساس ترکیه با عضویت آن‌ها در ناتو مخالف است.

انتقاد از آمریکا به‌دلیل حمایت از مخالفان آنکارا

رئیس‌جمهور ترکیه همچنین بار‌ها از آمریکا به‌دلیل حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی کرد در شمال سوریه و ارسال تسلیحات برای آن‌ها گله می‌کرد. در یکی از جدیدترین اظهارنظرها، اردوغان در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی گفت دولت‌های آمریکا در سال‌های اخیر هزاران کامیون مهمات را به شبه‌نظامیان کرد سوری تحویل داده‌اند.

وی در این‌باره توضیح داد: ما از این واقعیت که یک کشور متحد ترکیه در ائتلاف ناتو، هزاران کامیون مملو از مهمات و سلاح را به مناطقی از سوریه که در آن تروریست‌ها در سال‌های اخیر فعالیت می‌کنند، تحویل داده است، ناراحت هستیم.

رئیس جمهور ترکیه اظهارکرد:این مسیر از زمان ریاست جمهوری باراک اوباما ادامه داشته، در دوره دونالد ترامپ ادامه یافته و در دوره جو بایدن نیز بدون تغییر باقی مانده است.

اردوغان با بیان این‌که آنکارا نگرانی خود را درباره موضوع سوریه به واشنگتن ابراز کرده، گفت: من شخصا در گفتگو با اوباما، ترامپ و بایدن این موضوع را مطرح کرده و توضیح دادم اگر متحد و شریک ناتو هستیم، باید آگاه باشیم که حمایت آمریکایی‌ها از تروریست‌ها در سوریه تهدیدی برای مرز‌های جنوبی ترکیه است. در صورت لزوم، ما مجبور خواهیم شد پاسخ دهیم.

به نوشته آناتولی، وی ضمن اشاره به این‌که طرف آمریکایی چیزی برای پاسخ به آنکارا ندارد، افزود:ما همان‌طور که امنیت ملی ترکیه طلب می‌کند به اقدامات خود ادامه خواهیم داد. هیچ امتیازی هم نمی‌دهیم، زیرا هرگونه تغییر موضع برای کشور ما با مشکلات همراه خواهد بود.

ترکیه تاکید دارد آمریکا به بهانه از بین بردن گروه تروریستی داعش در سوریه، گروه تروریستی پ. ی. د و ی. پ. گ، شاخه سوری گروه پ. ک. ک که حملات متعددی را علیه ترکیه انجام داده در این منطقه به رسمیت شناخته و شروع به تجهیز و تسلیح این گروه‌ها با سلاح‌های سنگین و مدرن کرده است.

البته فارغ از این‌که چه معادلاتی باعث شده تا مقامات ترکیه این روز‌ها به انتقاد از آمریکا درباره حمایت از گروه‌های تروریستی در منطقه بپردازند، اصل ماجرای حمایت واشنگتن از تروریست‌ها موضوعی آشکار است که در گذشته بار‌ها اسناد آن منتشر شده است. چند ماه قبل بود که یک منبع میدانی بلندپایه و آگاه از فعالیت گروه تروریستی داعش فاش کرد این گروه از نیرو‌های آمریکایی در منطقه التنف در مثلث مرزی سوریه، عراق و اردن در شرق حومه استان حمص که ارتش آمریکا در آنجا تدارکات لجستیکی و نظامی مستقر کرده، حمایت زیادی دریافت می‌کند.

این منبع آگاه گفته است حمایت آمریکا از سازمان‌های تروریستی از طریق خطوط تدارکاتی به مناطق «رقه» و «حماه» می‌رسد. پیشتر دادستانی نظامی سوریه حمایت آمریکا از داعش را ثابت شده دانست و تأکید کرد حضور غیرقانونی آمریکا در خاک سوریه، نقض منشور سازمان ملل است. دادستانی نظامی سوریه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بود: حضور نظامی آمریکا در سوریه هیچ توجیه قانونی ندارد و نمی‌توان جز اشغالگری اسم دیگری بر آن گذاشت. نماینده دادستانی نظامی سوریه در بیانیه‌ای با اشاره به این‌که تحولات اخیر استان الحسکه در شرق سوریه در واقع اجرای برنامه اشغالگران آمریکایی برای ماندگاری بیشتر در خاک سوریه است، تأکید کرد: سوریه با حضور آمریکا در خاک خود موافقت نکرده و بر همین اساس این حضور، غیرقانونی و مخالف منشور سازمان ملل است.

روزنامه جام جم