نسل Z و خواب‌غفلت برنامه‌ریزان فرهنگی!

نسلی که جسور و اهل ریسک است، اما در عین حال عجین شدن با تکنولوژی و فناوری اطلاعات از این نسل افرادی باهوش، مستقل و مطالبه‌گر ساخته است. نسلی که طی یکی دو دهه آینده اصلی‌ترین بازیگران عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و صدالبته اقتصادی کشور است و همین حالا هم توانسته در تمامی این عرصه‌ها خودی نشان دهد.

تا همین چند وقت پیش کسی حواسش به دهه هشتادی‌ها نبود و این بخش از جمعیت کشور بین رقابت دهه شصتی‌ها و هفتادی‌ها بر سر میزان آسایش و سختی کشیدن، مجالی برای خودنمایی نمی‌یافت. دهه هشتادی‌ها یا زومر‌ها بعد از ماجرای حضورشان در بلوار چمران شیراز بر سر زبان‌ها افتادند.

نخستین مجال خودنمایی

با ماجرای تجمع دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ها در شیراز، تازه بخشی از متفکران و مدیران جامعه حواس‌شان جمع شد این نسلی که تاکنون بی‌هیچ سر و صدایی پای رایانه و تلفن‌های همراه‌شان بزرگ شده، حالا در کنار حضور در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و گرداندن صفحات اینستاگرامی، می‌خواهد در دنیای واقعی هم خودی نشان دهد! این حضور و خودنمایی، اما در جریان اغتشاشات اخیر شکل و شمایلی جدی‌تر به خود گرفت و در شرایطی که نسل‌های قبلی، زومر‌های دهه هشتادی را نادیده گرفته بودند این بچه‌ها که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بزرگ شده‌اند با خط‌گیری از همین شبکه‌ها کف خیابان ریختند تا این بار خیلی جدی به مدیران و برنامه‌ریزان فرهنگی کشور گوشزد کنند ما هم هستیم و قرار است صحنه‌گردانی جامعه را در آینده به دست بگیریم.

آغاز حیات اجتماعی زومر‌ها

جمعیت دهه هشتادی‌ها وارد مرحله‌ای جدی از حیات اجتماعی‌شان شده است. حالا آن‌ها در سن ورود به دانشگاه و تحصیلات عالی هستند، اما برخلاف نسل‌های قبلی خود یعنی دهه شصتی‌ها و هفتادی‌ها، متولدین این دهه چندان اشتیاقی برای ورود به دانشگاه ندارند. حتی اگر تحت فشار پدر و مادر و خانواده هم در کنکور شرکت کرده باشند، حاضر نیستند به هر قیمتی که شده به دانشگاه بروند و در هر رشته‌ای درس بخوانند. طبق آمارها، جمعیت دانشجویی در سال تحصیلی۹۶- ۹۵، چهار میلیون و ۷۳ هزار و ۸۲۷ نفر بود، اما این آمار در سال تحصیلی سال تحصیلی ۹۷ -۹۶ به سه میلیون و ۶۱۶ هزار و ۱۱۴ نفر کاهش یافت. روند کاهشی جمعیت دانشجویی کشور در سال تحصیلی ۹۸- ۱۳۹۷ همچنان ادامه داشت و به سه میلیون و ۳۷۳هزار و ۳۸۸ نفر رسید. تعداد دانشجویان کشور در سال تحصیلی ۹۹- ۱۳۹۸ نیز به سه میلیون و ۱۸۲ هزار و ۹۸۹ نفر رسید و دانشجویان باز هم کاهش استقبال از دانشگاه را نشان دادند. آخرین آمار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی وزارت علوم نشان می‌دهد در سال تحصیلی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ در دانشگاه‌های کشور سه میلیون و ۱۷۳هزار و ۷۷۹دانشجو داشتیم.

از سوی دیگر گزارش‌های سازمان سنجش نشان می‌دهد طی سال‌های اخیر بیش از ۵۰ درصد از کنکوری‌ها انتخاب رشته نکرده‌اند. سال گذشته بود که سازمان سنجش آموزش کشور اعلام کرد ۵۲ درصد داوطلبان کنکور سال ۱۴۰۰ که مجاز به انتخاب رشته شده‌بودند، از این کار صرف‌نظر کردند و عطای ورود به دانشگاه را به لقایش بخشیده‌اند. این روند کاهش انتخاب رشته کنکوری‌ها از سال ۱۳۹۰ آغاز شد و هر سال تعداد کمتری از داوطلبان کنکور انتخاب رشته کردند. تنها ۱۵- ۱۰درصد از کنکوری‌ها واقعا خواهان رفتن به دانشگاه هستند و این ۱۵ -۱۰ درصد هم رقابت‌شان سر صندلی‌های خاص در دانشگاه‌های خاص و برتر است و بقیه داوطلبان هم اگر بخواهند به دانشگاه بروند با فرش قرمز و صندلی‌های خالی فراوان مواجه‌اند.

زومر‌ها و تغییر پارادایم‌های اجتماعی

این بدین معناست که برای دهه هشتادی‌ها لیسانس گرفتن از مد افتاده و مانند دهه شصتی‌ها و دهه هفتادی‌ها به دنبال این نیستند که به هر قیمت و در هر رشته‌ای مدرک دانشگاهی بگیرند. شاید خیل بیکاران تحصیلکرده و بی‌پول، اصلی‌ترین مسأله‌ای باشد که تحصیلات دانشگاهی را در چشم این گروه از داوطلبان از سکه انداخته است. در نگاه دهه هشتادی‌ها، تحصیلات دانشگاهی دیگر معیار منزلت اجتماعی نیست و پارادایم‌های اجتماعی منزلت تغییر کرده است. این نسل، نسلی است که متوجه شده مسیر موفقیت و خوشبختی تنها از دانشگاه نمی‌گذرد و اصلا قرار نیست همه افراد تحصیلات دانشگاهی داشته باشند. در برابر این استقبال سرد از دانشگاه و دروس نظری، زومر‌ها به سمت آموزش مهارت‌های فنی‌حرفه‌ای گرایشی جدی‌تر دارند. به گونه‌ای که آمار گرایش دانش‌آموزان پایه نهم به رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش قابل تامل است.

کنشگرانی که آینده ایران در دست‌شان است

دهه هشتادی‌ها یا زومر‌ها حالا به سن کنشگری سیاسی رسیده‌اند. نسلی که از طریق اینترنت، دسترسی بی‌حد و حصری به جهان و اطراف خود دارد و طبیعی است نسبت به نسل‌های پیشین خود متفاوت عمل کند. آینده ایران در دست این بچه‌هاست؛ نسلی که در چند ماه اخیر نشان داد بیشتر باید به آن‌ها توجه و باب گفتگو را با آن‌ها باز کرد و پیش از آن‌که از لیدر‌های مجازی‌شان خط بگیرند، باید زمینه مشارکت فعال و منطقی آن‌ها را فراهم کنیم.

روزنامه جام جم