سوادرسانه‌ای در قاب طنز

یک گروه جوان و بااستعداد خراسانی طنز را برای بالابردن سواد رسانه‌ای تماشاگران تلویزیون دستمایه کاری جدی کرده‌اند و بعد از مدت‌ها مشق‌کردن آن در فضای مجازی، برنامه «دی‌بی‌سی» را از اوایل تابستان امسال در شبکه دوم سیما تلویزیونی کرده‌اند؛ اتفاق خوبی که حالا به مراحل پختگی رسیده و جای خودش را میان بینندگان باز کرده است.

بازی با گاف‌های سیاستمداران و رسانه‌ها در قالب استندآپ، برنامه‌های ترکیبی مختلف از برنامه‌های عروسکی گرفته تا جنگ‌های موزیکال، برنامه‌های ساده مبتنی بر گرافیک و کاریکاتور و...، سابقه زیادی در تاریخ معاصر تلویزیون دارند و اغلب مخاطبان ارتباط خوبی با آن‌ها برقرار می‌کنند، البته به شرطی که از دایره طنز خارج نشوند و به هجو و هزل تبدیل نگردند. «دی بی سی» از آن دست برنامه‌های طنز سیاسی است که به دور از هجو و هزل، با سوهان طنز، تیزی مواجهه مخاطب با فریب‌کاری‌ها، وارونه‌نمایی‌ها و اجرای تکنیک‌های جنگ شناختی در استودیو‌های بنگاه‌های سخن‌پراکنی بیگانه را می‌گیرد و تبدیلش می‌کند به ترکیب جذابی از آیتم‌های مختلفی که هر یک گوشه‌ای از ترفند‌های رسانه‌های دشمن را آشکار می‌کنند. هم نام‌گذاری هوشمندانه برنامه با استفاده از ترکیب «دیبی» (عروسک دیو در مجموعه کلاه قرمزی که همه‌چیز را برعکس می‌گوید) با «سی» و هم انتخاب «بی بی سی» فارسی به‌عنوان رسانه‌ای که خباثت عیانش در برخورد با مسائل ج. ا. ا. انکارناپذیر است، پایه‌های این برنامه را محکم کرده است. بازی با اسامی شخصیت‌های حاضر در بخش‌های خبری این شبکه، از مجری تا خبرنگار و کارشناس، بازنمایی لحن خاص هر یک از مجریان اخبار این شبکه، بازسازی زیرکانه فضای بصری اخبار بی‌بی‌سی، گرافیک و زیرنویس‌ها و نوار کرال و... زمینه شباهت ظاهری این برنامه به خبر بی بی سی را به‌حدی خوب و مناسب فراهم آورده که ذهن مخاطب را برای دنبال‌کردن دی‌بی‌سی آماده می‌کند. متناظربودن ساختاری دی‌بی‌سی با بی بی سی فارسی، عامل مهمی برای نشاندن تیر محتوای آگاهی‌بخش برنامه به هدف است. این بازنمایی نزدیک به مطلق، اندیشه مخاطب را به جولان در اخبار و اطلاعاتی وامی‌دارد که به شیوه‌های گوناگون به سطح جامعه منتقل می‌شود و در صورت نبود سواد رسانه‌ای کافی، احتمال باورشان از سوی مخاطبان نیز وجود دارد.

دی بی سی با به‌سخره‌گرفتن دروغ‌پردازی‌ها و غرض‌ورزی‌های بی بی سی فارسی علیه منافع و مصالح ملت ایران بینشی همه‌جانبه نسبت به شگرد‌های روانی این شبکه تدارک می‌بیند که مخاطب را مقابل تأثیر آن‌ها بیمه می‌کند. ظرافت خاص نکاتی که این برنامه به آن‌ها می‌پردازد، ایده‌پردازی قوی و اجرای موفق عوامل آن در کنار تصاویر واقعی و مستندی که در گزارش‌های طراحی‌شده به نحوی به کار گرفته می‌شوند تا کنایه‌های برنامه را برسانند، مجموعه‌ای منسجم پدید آورده که همه اجزایش در هم تنیده و به کمک هم می‌آیند تا هدف معین آگاهی‌رسانی برنامه را محقق کنند. برنامه طنز هفتگی شبکه دو سیما از دو اهرم آشنایی‌زایی و آشنایی‌زدایی به‌طور هم‌زمان بهره می‌گیرد: هم با شبیه‌سازی شکلی استودیوی خبر بی بی سی، گریم و لباس بازیگران، قاب‌بندی‌ها، گرافیک اسامی، لحن و شیوه‌های بیان موضوعات، ذهن مخاطب را به فضایی مشابه با این رسانه فریب‌کار و دروغ‌پرداز متوجه می‌کند و هم با آشنایی‌زدایی در وجوه محتوایی، چیدمان و تدوین تصاویر، جهت‌دهی موضوعات، پایان‌بندی و نتیجه‌گیری، روش‌شناسی دقیقی از فعالیت و حضور بی‌بی‌سی و رسانه‌های مشابهش در نقشه جنگ رسانه‌ای ضد ایران ارائه کند؛ ترکیبی که می‌تواند موفق باشد. عوامل این برنامه هم در رویارویی با مسائل روز و رویداد‌های هفته پشت‌سر گذاشته شده، نقطه‌زنی می‌کنند و هم در ترجمان واقعی و بی‌پرده منازعه نرم و غیرفیزیکی دشمنان با سلاح رسانه در برابر گفتمان انقلاب اسلامی، به‌شکلی جریان‌سازانه ورود می‌کنند. به این می‌گویند یک برنامه طنز سیاسی تراز.

روزنامه جام جم