شتاب صنعت با چرخ‌دنده نانو

بیش از ۱۶۰شرکت تولیدی که برخی دانش‌بنیان و نوآور هستند در این نمایشگاه غرفه دارند و در زمینه‌های مختلف کشاورزی، نفت و پالایشگاه، بهداشتی و دارویی، صنایع ساختمانی، آب و محیط‌زیست، رنگ و پوشش، منسوجات و بسته‌بندی محصول ارائه‌کرده‌اند. غرفه‎‌های این نمایشگاه محل خوبی برای تبادل اطلاعات بین کارآفرینان و دانشجویان علاقه‎‌مندی است که ایده‌هایی در سر دارند و می‌خواهند دانش خود را به مرحله عملیاتی و کار اجرایی درآورند. گوشه هر راهرو بحثی علمی بر سر محصولی خاص در جریان است که از سوی استادان برجسته دانشگاه‎‌های کشور و متخصصانی که محصولی را تولید کرده‎اند، مورد تحلیل و نقد و بررسی قرار می‎‌گیرد. نمایشگاه همچنین محل ویژه‎ای برای استارت‌آپ‌ها دارد که در آن ۴۰‌استارت‌آپ، نزدیک به ۱۰۰محصول مبتنی بر نانوفناوری را ارائه می‌کنند. صاحبان صنایع مختلف در چنین فضایی می‎توانند مجال این را پیدا کنند که با بهترین متخصصان حوزه کار خود آشنا شوند و محصولات باکیفیت ایرانی را برای ادامه فعالیت‌های صنعتی خود برگزینند.

حدود نیمی از نمایشگاه فناوری نانو به فعالان صنعتی اختصاص دارد و ۱۸درصد آن به بخش پژوهش و ۱۴درصد هم به حوزه تجاری‌سازی تخصیص داده شده است. از آنجا که ستاد توسعه فناوری نانو همیشه به ارتباطات بین‌المللی در چنین فرصت‎هایی اهمیت داده در این نمایشگاه هم فضایی برای تعامل با افراد و شرکت‎های خارجی فراهم کرده است.

سنجش مواد تشکیل‎دهنده یکی از نیاز‌های مهم در صنایع مختلف به‌خصوص معدن است. برای آن‌که مشخص شود خلوص مواد استخراج‌شده چقدر است به دستگاه‌های طیف‌سنج فلوئورسانس معروف به XRF نیاز است تا بتوان جنس ذرات ماده تشکیل‎دهنده را مشخص کرد. امین شرقی، مدیرفنی یک شرکت دانش‎بنیان که در زمینه طراحی و ساخت دستگاه‎های XRF فعالیت دارد می‎گوید: «آزمایش‎هایی که با این دستگاه انجام می‎شود قادر است از عنصر با عدد اتمی ۱۲تا ۹۲ (تقریبا تمام عناصر جدول مندلیف) را مورد بررسی قرار دهد و آن‌ها را شناسایی کند.» او درخصوص این دستگاه توضیح می‌دهد: «هیچ محدودیتی برای این‌که نمونه مورد نظر جامد، مایع، پودر یا گرانول باشد نداریم و برای مواد مختلف امکان سنجش وجود دارد.» شرقی کاربرد‌های دستگاه را این‌طور توصیف می‎کند: «تحلیل در حد اتم‎ها انجام می‌شود، بنابراین می‎تواند جزئیات سازنده آن ماده را مشخص کند؛ مثلا برای مواد آرایشی - بهداشتی که می‌خواهیم بدانیم سرب در آن‌ها وجود دارد یا خیر، از این روش می‌توان استفاده کرد. همچنین در سنجش مواد مختلف تشکیل دهنده یک ماده غذایی، می‌توان از طیف‌سنج فلوئورسانس استفاده کرد تا مشخص شود چه عناصری با چه درصدی در آن ماده‌غذایی وجود دارد. در کنار همه این‌ها مهم‌ترین کاربرد‌های دستگاه در حوزه معدن است، زیرا دستگاه دقت بالایی در سنجش عیار طلا دارد و می‌تواند این فلز مهم را در سنگ‌های معدنی یا در ساخت‌وساز محصولات فلزی تشخیص دهد.

تولید واکسن و دارو‌هایی که نیاز به فناوری‌های نوین دار‌د، از بخش‎های مهم داروسازی و پزشکی مدرن است. فناوری نانو در این حوزه کاربرد‌های بسیار زیادی دارد و محققان ایرانی چه در داخل ایران و چه در خارج از ایران در تلاش‎اند با توسعه این فناوری‎ها مسیر ساخت و تهیه دارو‌های مدرن و واکسن‎ها را برای انواع بیماری‎ها تحقق بخشند. دکتر سید علی موسوی شائق، مدیرعامل یکی از شرکت‎های دانش‌بنیان فعال در حوزه نانوذرات که موفق به طراحی و ساخت سامانه میکروفلوئیدیک تولید نانودارو شده است، درباره محصول جدید خود به جام‎جم می‎گوید: «این دستگاه برای تولید انواع نانو ذرات لیپیدی و پلیمری قابلیت استفاده دارد. دکتر خدامی که روی واکسن کووید-۱۹ مبتنی بر ام‌آر‌ان‌ای (mRNA) کار می‌کند، به‌تازگی موفق شده نتایج پژوهش خود را در مجله علمی نیچر به انتشار برساند. این واکسن براساس نانو ذرات لیپیدی کار می‌کند و در حقیقت مولکول ام‌آر‌ان‌ای در داخل یک نانوذره از جنس چربی قرار می‎گیرد.» دکتر موسوی می‎افزاید: «از آنجا که من و دکتر خدامی در دانشگاه هاروارد هم‌دوره بودیم، از برنامه کاری ایشان با خبر شدم و این دستگاه را ساختم.
دکتر خدامی مراحل آزمایش حیوانی و سلولی را انجام دادند که نتایج آن بسیار خوب بود و بعد این پروژه تبدیل به شرکت دانش‎بنیان شد.» دکتر موسوی درباره روش کار دستگاه می‎گوید: «وقتی فرمولاسیون اولیه تمام محلول‎ها آماده شد، محلول‎ها درون سرنگ‏ جاگذاری می‌شود و دستگاه با سرعتی مناسب انتهای سرنگ‎هایی که محلول در آن‌ها قرار دارد را فشار می‎دهد تا محلول به داخل کانال‎های موردنظر تزریق شود. در این مرحله دو محلول مخلوط می‌شوند و این زمانی است که می‎توان محتوای دارویی را درون ذرات محلول‌ها به دام انداخت.»

تجهیزات مورد نیاز در صنایع بزرگ مثل پالایشگاه‎ها پتروشیمی و معدن تجهیزات خاصی هستند که واردات آن‌ها هزینه‏ بسیار زیادی بر دوش صاحبان صنایع می‎گذارد. مسلما اگر تولیدات داخلی در این زمینه قابل اعتماد باشند، به دلیل خدمات پس از فروش و امکاناتی که دارند، مورد استقبال صاحبان صنایع خواهند بود. حمید فراهانی، مدیرعامل یکی از شرکت‏های دانش‎بنیان در حوزه تولید این تجهیزات خاص در توضیح فعالیت‎های شرکت می‎گوید: «بخشی از محصولات شرکت ما مرتبط با فناوری نانو است که شامل میکسر، آسیاب پرانرژی و انواع راکتور‌ها می‌شود و بخش دیگر محصولات در زمینه نفت شامل مخازن تحت فشار و قطعات پمپ از آلیاژ‌های خاص است.» او ادامه می‌دهد: «تمام طراحی و ساخت این محصولات در ایران و توسط متخصصان داخلی شرکت انجام شده است. محصولات ارائه‌شده علاوه‌بر این‌که بسیار مقرون به‌صرفه است، خدمات پس از فروش دارد. درواقع نمونه‌های ایرانی هیچ کم و کاستی در قیاس با محصولات برتر خارجی که بیشتر متعلق به کشور‌های سوئد و امریکا است، ندارد.» فراهانی درباره محصول ویژه شرکت این طور توضیح می‌دهد: «در صنایعی مثل داروسازی، کاتالیست و ... که مخلوط کردن بسیار حساس است، دستگاه توربو میکسر می‌تواند کاربرد زیادی داشته باشد. تا پیش از این نمونه‌های خارجی وارد کشور می‌شد، اما در حال حاضر نمونه‌های ایرانی این دستگاه‌ها به دست متخصصان ایرانی تولید می‌شود. این دستگاه با سه‌حرکت همزمان قابلیت این را دارد که مواد را با کمترین زمان و بهترین کیفیت با هم مخلوط کند.»

ساخت و پوشش‎دهی قطعات در معرض خوردگی و سایش، یکی از حوزه‌های مهم برای تمام صنایعی است که قطعات و تجهیزات پیشرفته دارند. امیر شیخ‌بهایی، مدیرفنی یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه که موفق به تولید مواد مقاوم به خوردگی و سایش‌شده، می‌گوید: «مخاطب هدف ما صنایع نیروگاهی، نفت و گاز، پتروشیمی، معدنی، هسته‌ای، غذایی، دارویی و فولاد و همین‌طور کلیه صنایعی است که در خطوط تولیدشان قطعاتی دارند که در معرض ساییدگی و خوردگی مکانیکی یا شیمیایی قرار می‌گیر‌د.»

ما این قطعات را با اعمال پوش‌های خاص که از مواد مقاوم به سایش و خوردگی است بازسازی می‌کنیم. در برخی موارد هم قطعات نو را بهینه سازی می‌کنیم تا طول عمرشان افزایش یابد.» او درباره بخش صادراتی شرکت می‌گوید: «محصولات ما به کشور عراق صادر می‌شود و بازار خوبی دارد، چون توانسته‌ایم در مقایسه با رقبا، قیمت و خدمات پس از فروش را بهبود ببخشیم و پوشش‌های مختلفی را برای جلوگیری از خوردگی ارائه دهیم.»

یکی از حاشیه‌های جذاب نمایشگاه امسال حضور دانش‌آموزان از شهر‌های مختلف کشور بود که برای شرکت در مسابقات توانمند به نمایشگاه بین‌المللی تهران آمده بودند. به گفته دکتر معصومه چمک، دبیر علمی باشگاه دانش‌آموزی ستاد فناوری نانو؛ از بین ۹۵۵تیم که در مراحل اولیه مسابقات شرکت کرده بودند، ۳۰ تیم دو نفره در سه مقطع مختلف دوره دوم ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم انتخاب شدند که به مرحله مسابقات مهارتی کشوری راه پیدا کنند. مراحل این مسابقات متناسب با گروه‌های سنی مختلف دانش‌آموزان تعیین شده و برای برگزیدگان اول تا سوم جوایز نقدی ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. بازدید ۲۵دانش‌آموز ونزوئلایی از این بخش نمایشگاه یکی از حاشیه‌های جذاب غرفه‌های باشگاه دانش‌آموزی نانو بود که باعث شد دانش‌آموزان ایرانی تلاش کنند آزمایش‌ها و فعالیت‌های خود را برای دوستان ونزوئلایی خود شرح دهند.

روزنامه جام جم