تلاش برای حفظ موسیقی عرفانی

در این چند شب سازمان اوج، معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران و مدیریت برج میلاد تهران دست به دست هم دادند تا موضوع غدیر را که مهم‌ترین واقعه تاریخ تشیع است با شکل و شمایلی تاثیرگذار پیش روی مخاطبان قرار دهند و در این تاثیرگذاری نباید از جادوی صدای فرمان فتحعلیان غافل ماند. فتحعلیان خواننده خاصی است که تعلقات مذهبی‌اش عطر و رنگی دلنشین به موسیقی‌اش بخشیده. سبک خاص آثارش و استقبالی که از کنسرت - نمایش راه عشق به عمل آمد، باعث شد تا در جام‌جم پای حرف‌های او بنشینیم و در مورد سبک خاص کارهایش و این کنسرت - نمایش به گفتگو بپردازیم.

در ابتدا که با حمید حسین‌خانی، کارگردان این کنسرت - نمایش راجع به آن صحبت کردیم، از معاونت فرهنگی شهرداری تهران با بنده تماس گرفتند و کلیت پروژه را با من در میان گذاشتند. طی این صحبت‌ها متوجه شدم این عزیزان همراه با دوستان دیگری در حوزه نمایش بر مبنای منتخبی از ترانه‌هایی که بنده در وصف امیرالمومنین (ع) کار کردم، داستانی را تمرین کرده اند که بخش به بخش از ولادت حضرت علی (ع) در کعبه شروع می‌شود و به واقعه غدیر می‌رسد. مابین این بخش‌ها قطعات موسیقی با اجرای من همراه با حرکات نمایشی دوستان روی استیج می‌رفت که هماهنگی این دو با هم لحظاتی دلپذیر برای مخاطب به همراه می‌آورد. طرح این کنسرت - نمایش برای من جذاب بود و مهم‌تر این‌که به طور رایگان برای عموم مردم برگزار می‌شد. همیشه آرزو داشتم در فضایی این‌چنینی میزبان علاقه‌مندان آثارم و مردمی باشم که معمولا به دلیل هزینه گزاف بلیت‌ها پشت در بسته سالن‌های اجرای موسیقی می‌مانند. کنسرت - نمایش راه عشق، همایشی بود که آن را برای دیدار با مردم مغتنم شمردم.

ببینید من خواننده پاپ نیستم. سبک من همیشه سبکی تلفیقی بوده. درست است که در بخشی از این تلفیق سبک پاپیولار (مردمی) هم دیده می‌شود، اما من هیچ‌وقت به‌عنوان خواننده پاپ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت نشدم...

راک را بسیار دوست دارم، در سبک خودش بسیار خوب است و تعریفی قابل تاملی هم دارد، اما من سبک تلفیقی خودم را دارم و همین راه را ادامه می‌دهم. خیلی‌ها فکر می‌کنند با کنار هم گذاشتن چند ساز جدید می‌توان بین موسیقی‌ها تلفیق ایجاد کرد، در حالی که تلفیق بیشتر در ملودی معنی پیدا می‌کند و این ترکیب ملودی‌هاست که می‌تواند تلفیق ایجاد کند. باید آهنگساز و تنظیم‌کننده با ساز‌ها کاملا آشنایی داشته باشند و بدانند با چه ملودی‌ای، چه سازی جواب می‌دهد. ۵۰‌درصد قطعات آلبوم‌هایم در مدح حضرت مولا امیرالمومنین (ع) بوده و ۵۰‌درصد دیگر بخش تلفیقی هندی، پاپیولار و عاشقانه‌ها. اینها، اضلاع مثلث موسیقی‌ام را تشکیل می‌دهند و این برایم خوشایند است. ضمن این‌که سعی کرده‌ام در موسیقی‌ام بافت شرقی در گوش مردم تداعی شود. موسیقی شرق گرم است و سریع ارتباط برقرار می‌کند. زیرا پتانسیل شرق گرمای خاصی دارد و من تمام سعی‌ام را کرده‌ام که این تأثیرگذاری را حفظ کنم.

بله، در تمام مدت همه‌گیری کرونا کنسرتی برگزار نکردم و این کنسرت-‌نمایش بهانه‌ای بود تا با مخاطبانم دیداری دوباره برقرار کنم. علاوه بر آن‌ها مخاطبان جوان جدیدی را این بار دیدم که از دیدنشان لذت بردم. بسیار خوشحالم که قطعاتم بین جامعه امروزی هم طرفدار دارد و به جرات می‌توانم بگویم این کنسرت - نمایش به قدری در تمام اجزا (دکور، نورپردازی، صحنه و...) باشکوه برگزار شد که ۹۹ درصد مخاطبان را راضی نگه داشت.

اپیزود‌هایی که از طرف تیم کارگردانی برای این کنسرت‌نمایش انتخاب شده بود بسیار بجا بود. این کنسرت‌نمایش ترکیبی از تصویر، صدا، نوا و نمایش در سه اپیزود از زندگی امیرالمومنین (ع) اجرا شد. در بخش اول کار تصویری از ولادت حضرت علی (ع) در کعبه، معجزه شکافته شدن دیوار کعبه و خروج فاطمه بنت‌اسد از کعبه نمایش داده می‌شد. در بخش دوم، جنگ خیبر و نبرد حضرت علی (ع) با حارث از فرماندهان قلعه خیبر و بخش سوم واقعه غدیر روایت شد که پیامبر اکرم (ص) آن حضرت را جانشین و برادر و وصی خود معرفی کردند. به‌هم‌پیوستگی این اتفاقات روی صحنه خیلی منطقی و حاکی از توانمندی کارگردانی و تیم‌شان بود.

این علاقه‌مندی در من به دو بخش برمی‌گردد. یکی ژنتیک معنوی ایرانی‌ها که در وجود تمام ما دیده می‌شود. به گفته بزرگ‌ترین عرفای دنیا، ایرانی‌ها از اقوامی هستند که از بالاترین حد معنویت برخوردارند و اساسا سرزمین ایران عارف‌خیز است. مولانا، حافظ، فردوسی، سعدی و... وقتی به روشن‌بینی می‌رسند ادبیات‌شان به شیرینی تبدیل می‌شود و نه‌تن‌ها ایرانیان بلکه جهان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. در اشعارم هم صرفا مسائل مذهبی را انعکاس ندادم و نگاه عمیقی به فرهنگ ایرانی-عرفانی غنی‌مان داشتم. چون حیف بود پیام عرفا و شعرای کهن‌مان به جامعه کنونی و نسل بعد منتقل نشود. اغلب شاعران عارف کشور ما اشعاری گفتند که شنیده نشده و من احساس دین به این شعرا می‌کنم. البته این بدان معنا نیست که شعرای حاضر را نادیده گرفته‌ام. بیشتر قصدم این است که این اشعار عارفانه را در قالب موسیقی ارائه بدهم تا بیشتر شنیده شود. بخش دیگری از علاقه‌مندی‌ام به ادبیات عرفانی به تاریخچه اتفاقات معنوی در ایران برمی‌گردد. ایرانی‌ها همواره به اتفاقات معنوی پیرامون‌شان در هنر، معماری، ادبیات و... سروشکلی جذاب داده‌اند و آن را به نسل‌های بعد منتقل کرده‌اند. مجموع این دو بخش کنار هم باعث شد تا به ادبیات عرفانی علاقه‌مند شوم.

البته نمی‌توان کتمان کرد که به تبع افزایش هزینه‌های عمومی در کشور قیمت بلیت کنسرت‌ها هم بالا می‌رود، اما همین واقعیت گاه بهانه‌ای می‌شود دست منفعت‌طلبان حوزه موسیقی که، چون با افزایش عمومی قیمت‌ها مواجه هستیم، ما هم قیمت بلیت مان را فلان‌قدر بالا می‌بریم! مشکل بالارفتن قیمت بلیت کنسرت نیست، مشکل رقمی است که غیرمنطقی بالا می‌رود. اگر بالارفتن قیمت منطقی باشد آدم احساس نمی‌کند یک‌سری دارند به قول معروف از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. جامعه ما به‌دلیل فشار‌های اقتصادی خسته است و نیاز به برنامه‌های فرهنگی-هنری دارد. در چنین جامعه‌ای این‌که عده‌ای حسرت به دل نشستن روی صندلی سالن اجرای موسیقی می‌مانند، دردآور است. نباید بگذاریم این حوزه دست کسانی بیفتد که تنها به دنبال پول‌سازی هستند. چون برای آن‌ها هیچ چیز جز مبحث مالی حائز اهمیت نیست؛ و در پایان، آیا سبک موسیقی تلفیقی شما می‌تواند به‌عنوان یک زبان بین‌المللی در تعامل و تبادل فرهنگی بین کشور‌ها اثرگذار باشد؟
قطعا. عرفایی در عراق، بخشی از مردم لبنان، بوسنی و هرزگووین و... از طرفداران موسیقی من هستند. موسیقی تاثیرگذار سرمایه فرهنگی یک کشور است که مرز نمی‌شناسد.

منبع: روزنامه جام جم