جولان بیماری‌ها‌‌ در زمین گرم

به گزارش جام جم آنلاین، نتایج این پژوهش که اول اردیبهشت امسال در نشریه نیچر منتشر شد نشان می‌دهد که دهه‌های آینده نه‌تن‌ها گرم‌تر خواهد بود، بلکه بیماری‌های بیشتری با منشا حیوانی نیز به همراه خواهد داشت. گرچه مسؤولان سلامت‌عمومی می‌گویند که در مورد آبله‌میمون احتمال بروز عالمگیری کم است، با گرمایش زمین، دنیا ناچار خواهد بود بیشتر از گذشته با بیماری‌هایی از این دست که از حیوانات انتقال می‌یابند و برخی از آن‌ها ممکن است هنوز ناشناخته باشند، دست وپنجه نرم کند.

حدود دوسوم عوامل بیماری‌زایی که انسان را مبتلا می‌کنند منشا حیوانی دارند. زیستگاه مشترک، خرید و فروش حیوانات وحشی و دامپروری در مقیاس بزرگ، احتمال بروز بیماری‌های جدید را بالا می‌برد. دست‌کم ۱۰هزار نوع ویروس با قابلیت مبتلا کردن انسان‌ها وجود دارد که اکثر آن‌ها اکنون در میان پستانداران وحشی در حال گردش هستند. سازوکار ارتباط بین گرمایش جهانی و بروز بیماری‌ها ساده است: با تغییر اقلیم و تغییر کاربری اراضی، بسیاری از گونه‌های جانوری وادار به مهاجرت به نواحی جدیدی خواهند شد تا شرایط مناسب زندگی برایشان فراهم شود. آن‌ها عوامل بیماری‌زا را همراه خود به زیستگاه جدیدشان خواهند برد. به‌این‌ترتیب با انواع جانورانی که تاکنون با آن‌ها تعامل نداشته‌اند روبه‌رو می‌شوند و ویروس‌های خود را به این گونه‌های جدید انتقال می‌دهند. همین فرآیند سبب بالارفتن احتمال سرایت ویروس‌ها از حیوان به انسان خواهد شد و خطر بروز عالمگیری‌های جدید افزایش خواهد یافت.

چنان‌که گفته شد، گرمایش و تخریب زیستگاه‌های طبیعی جانوران، باعث جابه‌جایی آن‌ها و تماس نزدیک‌شان با گونه‌های دیگر خواهد شد که امکان انتقال بیماری بین آن‌ها را فراهم می‌کند.

پژوهش اخیر، تغییرات محدوده جغرافیایی ۳۱۳۹ گونه از پستانداران را تا سال ۱۴۴۹/۲۰۷۰ پیش‌بینی کرده و به این نتیجه رسیده که حتی در شرایطی که مطابق اهداف توافق‌نامه پاریس، گرمایش جهانی زیر دو‌درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیش‌صنعتی نگه داشته شود، طی این ۵۰ سال حداقل ۱۵هزار مورد انتقال ویروس از گونه‌ای به گونه دیگر رخ خواهد داد که ممکن است هرکدام شامل انتقال یک نوع ویروس یا بیشتر باشد. این پژوهش نشان داده در نواحی مرتفع، مناطقی با تراکم جمعیت انسانی بالا در آسیا و آفریقا و نواحی خاصی که تنوع زیستی بالا دارند ازجمله مناطق حاره‌ای، بیشترین انتقال ویروس رخ خواهد داد. همچنین خفاش‌ها، که توانایی طی‌کردن مسافت‌های طولانی را در طول عمر خود دارند، بیشترین عامل این پراکنده‌شدن ویروس‌ها خواهند بود.

نکته چشمگیر این پژوهش آن است خطری که مطرح می‌کند مربوط به آینده نیست، بلکه این فرآیند احتمالا پیش از این آغاز شده و همچنان در حال وقوع است، زیرا هم‌اکنون نیز دمای زمین بیش از یک درجه سانتی‌گراد نسبت به قرن نوزدهم افزایش پیدا کرده است. تا زمان‌های نسبتا اخیر، انتقال بیماری از حیوان به انسان نامعمول تلقی می‌شد، اما وضعیت کنونی یکی از هزینه‌های پنهان تغییر اقلیم است که سرانجام آشکار شده.

 

بیشتر پژوهش‌ها حاکی از آن است که تعدیل گرمایش جهانی از طریق کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای باعث جلوگیری از رویداد‌های نامطلوبی مثل انقراض گونه‌های جانوری و کم‌شدن آسیب‌های بوم‌شناختی (اکولوژیکی) می‌شود، اما در این پژوهش نشان داده شده که تعدیل گرمایش، مثلا برآورده‌شدن اهداف توافق‌نامه پاریس، به‌تن‌هایی باعث کاهش سرایت ویروس‌ها بین گونه‌های مختلف در اثر تغییر اقلیم نمی‌شود، زیرا مطابق یافته‌های این پژوهش با کمتر شدن یکی دو درجه‌ای گرمایش، گسترش محدوده جغرافیایی جانوران اگر بیشتر نشود، کمتر نخواهد شد.

باید این موضوع را پذیرفت تغییر اقلیم که بشر تا حدی به آن تن داده است با افزایش احتمال عالمگیری‌ها همراه خواهد بود و با تغییر اقلیم، افزایش جمعیت و دست‌اندازی به حریم طبیعت، افزایش سرایت بیماری از حیوان به انسان وضعیت عادی و معمول جهان به‌شمار خواهد رفت.

چه باید کرد؟

با وجود آن‌که معضل انتقال بیماری بین گونه‌های مختلف در اثر تغییرات‌اقلیمی با تعدیل گرمایش جهانی قابل حل نیست، نویسندگان این مقاله پژوهشی هشدار می‌دهند که نباید این موضوع، توجیهی برای انفعال یا تعدیل‌نکردن گرمایش شود. چنین رفتاری به انقراض انبوه گونه‌های جانوری، پدیدار شدن انواع بیماری‌ها، مهاجرت اجباری بی‌سابقه انسان‌ها و بی‌ثباتی جهانی منجر خواهد شد.

در عوض این نتایج نشان می‌دهند که حتی اگر تلاش برای تعدیل گرمایش موفقیت‌آمیز باشد، همچنان باید به‌منظور سازگاری با تغییر اقلیم، هم سامانه‌های پایش بیماری‌های حیات‌وحش بهبود یابد و هم زیرساخت‌های سلامت عمومی.

لازم است مهاجرت جانوران به مناطق جدید مورد پایش مداوم قرار گیرد و به‌جای این‌که بعد از سرایت ویروس‌ها از حیوان به انسان برای مبارزه با آن اقدام شود، برای پیشگیری از این سرایت تلاش جدی صورت بگیرد. همه‌گیری‌های احتمالی نیز باید پیش از این‌که به عالمگیری تبدیل شود ردیابی و کنترل شود. در مواجهه با عالمگیری‌ها، فراهم‌بودن واکسن، دارو و آزمایش ضروری است، اما بدون سرمایه‌گذاری در پیشگیری زودهنگام از عالمگیری یعنی حفاظت از زیستگاه‌ها، ممنوعیت جدی تجارت حیوانات وحشی و بهبود ایمنی زیستی دامپروری، احتمال همه‌گیری‌های مختلف هرچه بیشتر افزایش خواهد یافت و جهان با بروز هر عالمگیری با تریلیون‌ها دلار ضرر اقتصادی و خسارات جانی جبران‌ناپذیر مواجه خواهد شد.

منبع: روزنامه جام جم