مهمترین راه کنترل اپیدمی کرونا در ایران / در محدودیت‌ ها تعارف داریم

به گزارش جام جم آنلاین، محمد اسماعیل اکبری، مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در برنامه «کشیک سلامت» شبکه سلامت، اظهار داشت: راهبرد کشور در زمینه مقابله با بحران کرونا اشتباه است؛چرا که گام نخست در مهار اپیدمی کشف زودرس ویروس است. نکته دیگر اینکه باید بدانیم دنبال چه چیزی هستیم؛ ما باید ویروس را دنبال کنیم نه بیمار را.

وی بیان داشت: این روزها تقریباً ارزشیابی و قیاس، به لحظه شده است؛ یعنی خیلی کار آسانی است. امروز شما وارد سایت‌های مختلف می‌شوید و می‌توانید به‌راحتی وضعیت کشور را در موضوع کرونا با سایر کشورهای دنیا مقایسه کنید.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اضافه کرد: زمانی که گفتم ایران از جهت کرونا با کشورهای دیگر قابل‌مقایسه نیست به این دلیل بود که مسئولان حرف‌هایی می‌زدند که مشخص می‌کرد اصلاً ویروس، اپیدمی و مؤلفه‌های مؤثر در مسائل اجتماعی را نمی‌شناسند.

اکبری افزود: می‌گفتند ما از همه جلوتر و بهتریم و خیلی خوب هستیم. گفتم این حرف‌ها درست نیست و قضاوتی نارس و غیرعلمی است. شما باید بدانید این ویروس چیست و چه بلایی قرار است سرتان بیاورد. از همان روز اول سنگربندی کنید و آماده باشید. بازهم همان توصیه‌هایی که در طول ۱۸ ماه گذشته و از روز اول داشتم را گوشزد کردم.

جزو آلوده‌ترین کشورهای جهان از نظر ابتلا به کرونا هستیم

وی افزود: امروز اما وضعیت ما قابل قیاس است و در بین کشورهایی که داده‌ها و اطلاعات کرونا را منتشر می‌کنند متأسفانه جزو آلوده‌ترین کشورهای جهان از نظر ابتلا به کرونا هستیم. یکسری کشورها هم هستند که داده مناسبی منتشر نمی‌کنند.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یادآور شد: اما ما در قیاس با آن‌هایی که داده دارند جزو بدترین‌ها هستیم و اگر خاطرتان باشد آنها هم قبلاً خیلی بد بودند اما توانستند با چهارچوب‌های علمی مناسب و صحیح با پاسخگویی علمی کاملاً ویروس را مهار کنند و میزان مرگ‌ومیر را کاهش دهند.

اکبری تصریح کرد: اگرچه ویروس توانمندتر از اقدامات ما جهش پیدا می‌کند، اما در آنجا توانسته‌اند جلوی مرگ‌ومیر را بگیرند. در ایران نتوانستیم و روزبه‌روز بدتر شدیم. این چیزی نبود که قابل‌پیش‌بینی نباشد. مصاحبه قبلی من با همین برنامه ۸ ماه پیش بود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خاطرنشان کرد:همان جا گفتم احتمالاً در تابستان حدود ۴۰۰ نفر مرگ‌ومیر خواهیم داشت. متأسفانه بیش از این رقم هم شد. اگر چهارچوب‌های علمی کنترل ویروس را رعایت نکنیم، بازهم همین اتفاق خواهد افتاد.

در بخش بهداشت بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم

وی در ادامه بیان کرد: ۹۰ درصد گرفتاری‌های ما در بخش بهداشت است؛ یعنی حدود ۱۰ درصد شاید کمی کمتر از مبتلایان ما به بیمارستان‌ها می‌روند. ما برای این ۹۰ درصد دیگر کمتر حرف زده‌ایم. دستورالعمل‌های سرپایی را ببینید، واقعاً اعجاب‌آور است. در حالی‌ که دنیا برای این بخش کار کرده است. بیمارستان‌ها وظایفشان را انجام می‌دهند، اما در مورد بخش بهداشت بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم.

وی افزود: وقتی یک اپیدمی و همه‌گیری قرار است بیاید یا آمده، اولین اقدام این است که سیستم را به صورت علمی آموزش بدهیم. از همکاران بهورز گرفته تا فوق‌تخصص‌هایی که در بیمارستان‌ها حضور دارند. نوع آموزشی که به آنها می‌دهیم چهارچوب دارد.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی متذکر شد: باید مطالب آموزشی تدوین کنیم و در ابتدای کار، به همه سیستم منتقل کنیم تا کار و وظیفه هرکسی معلوم باشد. به اعتقاد من این موارد مهم، اصلاً جزو دغدغه مدیران واقع نشد. من پیگیری‌های خودم را روایت می‌کنم؛ برای مثال وقتی به رئیس یک دانشگاه علوم پزشکی و معاونانشان زنگ می‌زنم با وجود دلسوزی و زحمات بسیار، هنوز آن‌طور که باید نمی‌دانند که چگونه باید ویروس را کنترل کنیم.

مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در امور صیانت از ساختار جمعیت، سلامت عمومی و پدافند زیستی با بیان اینکه یکی از دوستان اپیدمیولوژیست که به سیستان و بلوچستان رفته بود پیش من آمد و توضیح داد که آنجا چه خبر است. گفت اصلاً فلان معاون بهداشتی خبر ندارد باید برای کنترل ویروس چه بکند.

وی افزود: نباید از مرکز یک نفر برود در استان‌ها کار عملیاتی انجام بدهد. این چهارچوب‌های علمی باید به کل کارکنان بهداشت و درمان منتقل شود. بعد باید برای مدیران و مجریان مؤلفه‌های علمی روشن شود. سپس برای سیاست‌گذاران و سیاست‌مداران هم باید مشخص شود. هرکدام بایستی برای خودشان محتوای درست تهیه کنند.

اکبری متذکر شد: در نهایت باید برای مردم موضوع تبیین شود. آنچه اکنون مشاهده می‌کنیم این است که مؤلفه‌ها را خوب تقسیم‌بندی نکردیم و اطلاعات و آموزش را به افرادی که در میدان هستند نرسانده‌ایم تا همه به وظایفشان آگاه شوند. زحماتی کشیده و کارهایی انجام شده است اما حاصل، دستورالعمل‌های پراکنده‌ای در حوزه بهداشت و درمان است که حتی در مواردی سردرگمی ایجاد کرده است.

گام نخست در مهار اپیدمی کشف زودرس ویروس است

مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور توضیح داد: بارها گفته‌ام از نظر شاخص‌های علمی اولین کاری که برای یک اپیدمی انجام می‌‎دهیم، کشف زودرس ویروس است. برای این مهم باید همه مردم را غربالگری کرد. این غربالگری باید حتماً فعال باشد؛ یعنی نظام به سراغ مردم برود و ببینید این نشانه‌ها را دارند یا ندارند.

وی ادامه داد: درصورتی‌که در کشور ما برعکس است و مردم وقتی مبتلا می‌شوند و تب می‌کنند به پزشک مراجعه می‌کنند. در کشورهای پیشرفته موفق این‌طور نیست. باید همه مردم را غربالگری کنیم. ما نظام بسیار قدرتمند شبکه‌ای را در اختیار داریم. باید کمک کنند تا نیروها بیشتر شوند و مردم را کنترل کنیم.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ابراز داشت:کشورهای پیشرفته از نظام دیجیتال کمک گرفتند. ما کاملاً قدرت دیجیتالیزه کردن غربالگری ملی را از طریق شبکه داریم. همان کاری که چینی‌ها، سنگاپوری‌ها و اروپایی‌ها و امریکایی‌ها انجام دادند. قادریم ویروس را با نظام دیجیتال در محیط ردیابی کنیم.

اکبری اضافه کرد: اگر نداریم و نمی‌توانیم هم نباید رها کنیم. هیچ‌وقت کسی که مدیر سلامت عمومی است نباید تسلیم شود. فقط روشش را عوض می‌کند و تکنولوژی مناسب را به کار می‌برد.

باید ویروس را دنبال کنیم نه بیمار را

مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور خاطرنشان کرد: باید بدانیم دنبال چه چیزی هستیم. ما دنبال ویروس هستیم نه دنبال بیمار. یکی از دوستان پزشکم در اروپا دو دز واکسن زده بود و مبتلا به کرونا شد. گفت تا تستم مثبت شد بلافاصله برایم پیام آمد که از خانه بیرون نیا و 10 روز باید در خانه تحت کنترل باشی.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: بگو در ۱۴ روز گذشته با چه کسانی در تماس بوده‌ای؟ این کنترل ویروس است؛ اینکه بگوییم غربالگری عام را باید انجام بدهیم یعنی اینکه تمام افرادی که در تماس با فرد مبتلا شناسایی شوند.

اکبری ادامه داد: روزانه در کشور، تقریباً نزدیک به حدود ۱۰۰ هزار تست انجام می‌دهیم که متأسفانه اخیراً کاهش داشته. با فرض ۱۰۰ هزار تا، به‌عنوان‌مثال ۳۰ هزار مبتلا داریم و ۳ هزار نفر بستری می‌شوند. ۲۷ هزار نفر مابقی کجا هستند؟ در خانه هستند و با ۷ تا ۱۰ نفر در تماس هستند؛ یعنی این ۳۰ هزار تا ۳۰۰ هزار نفر هستند. ما تنها ۳ هزار نفر را در بیمارستان دنبال می‌کنیم! این که کنترل اپیدمی نیست.

غربالگری را درست انجام نداده‌ایم

مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور تصریح کرد: این یعنی غربالگری را درست انجام نداده‌ایم. وقتی بیمار خودش برای تهیه دارو می‌رود، یعنی ما باز وظیفه اصلی‌مان که یک گوشه نگاه‌داشتن ویروس است را انجام نداده‌ایم.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: بیشترین عامل گرفتاری ما جمع‌های خانوادگی است؛ یعنی ما فردی که اول مبتلا شده است را غربال و ایزوله نکرده‌ایم. نقطه‌ ضعف اصلی ما ایزولاسیون در غربالگری جامعه است. هدفم این است که برای آیندگان آموزش بدهیم.

وی اضافه کرد: کسانی که در بدنه نظام سلامت هستند باید بدانند چگونه رفتار کنند؛ نتیجه‌ای که حاصل شده است نشان می‌دهد در جا انداختن این فرهنگ دلسوزی کافی وجود نداشته است.

در محدودیت‌ها تعارف داریم

اکبری ضمن اشاره به دیدارش با وزیر کشور، گفت: یک سال پیش به وی گفتم اگر ایزوله نکنیم ویروس پخش می‌شود و همه چیز از بین می‌رود؛ وی تأیید کرد و گفت: ما همه چیز را در اختیار وزارت بهداشت قرار می‌دهیم.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یادآور شد: هتل‌ها و مهمان‌سراها خالی هستند و می‌توانیم همه امکانات را در اختیارشان بگذاریم. رفتم این را به همکاران منتقل کردم. پیام‌هایم را به مسئولان اصلی وزارت بهداشت می‌فرستم و می‌گویند درست می‌گویید، خیلی خوب است؛ اما عملاً کاری نمی‌کنند. نظام شبکه‌ای بهداشت را خراب کردیم و بیمارستان را پشت در خانه‌های مردم بردیم.

مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور افزود:در محدودیت‌ها تعارف داریم. وظیفه ما ردیابی ویروس است؛ یعنی باید از بیمار جاهایی که رفته است را سؤال کنیم و نقطه‌های آلوده را برای قرنطینه هوشمند شناسایی کنیم. قرنطینه و انسداد را داریم.

اکبری خاطرنشان کرد: قرنطینه یعنی ما هوشمندانه می‌دانیم وضعیت فلان نقطه خراب است و آنجا را قرنطینه می‌کنیم. این با انسداد کامل فرق می‌کند. نیت بدی ندارم اما مفهوم این تعطیلی‌های نصفه و نیمه را نمی‌فهمم. گاهی ناچاریم انسداد کامل داشته باشیم.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: کشوری مثل نیوزلند با کمتر از ۶ میلیون جمعیت برایشان آسان است و سرمایه و زیرساخت هم دارد. برای ما این کار سخت است. انسداد کامل به معنی اینکه بتوانیم همه کشور را ببندیم و جمعیت زیادی که داریم نشدنی است.

وی یادآور شد:یکی از اصول کنترل بیماری‌های واگیر واکسیناسیون است؛ تا زمانی که واکسن بیاید نمی‌توانیم منتظر بمانیم و شرایط را رها کنیم. استرالیا مرگ‌ومیر در اثر این ویروس را به‌خوبی کنترل کرده است، در حالی‌ که همه جمعیتش را واکسینه نکرده است.

واکسیناسیون اپیدمی با واکسیناسیون معمولی متفاوت است

بنیان‌گذار آموزش پزشکی جامعه‌نگر در ایران افزود: وقتی واکسنی را برای یک اپیدمی تزریق می‌کنیم با واکسیناسیون معمولی فرق دارد. نمی‌شود آرام آرام واکسن زد آن هم با بی‌نظمی و شلوغی‌ها که خود باعث شیوع بیماری است.

مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور تصریح کرد:‌ما تجربه موفقی برای سرخک و سرخجه در کشور داشتیم؛ به‌ طوری که ۳۳ میلیون نفر را یک‌ماهه واکسینه کردیم. در برخی موارد دیده می‌شود در سازمانی، واکسن کرونا را به کارمندان رسمی تزریق کرده ‎اند اما برای فرد دیگری در آن سازمان که قراردادی است واکسن تزریق نشده است! این یعنی نمی‌دانیم معنای واکسیناسیون برای یک اپیدمی همه‌گیر که همه در کنار هم هستیم چیست.

وی ادامه داد:‌ دنیا هم نتوانست این را کامل رعایت کند؛ چون واکسن آماده نبود. اما اروپایی‌ها به طرق مختلف واکسن را تهیه و ذخیره کردند تا واکسیناسیون همگانی را به بیشترین حد برسانند. ما اصلاً این‌طور به موضوع نگاه نکردیم. برای تهیه، ساخت و خریدش این‌طور عمل نکردیم. ما صنعتگر نبودیم. پروپاگاندای ذهنی داشتیم. این وعده‌ها و خلف وعده‌ها روی مردم تأثیر بسیار منفی گذاشت.

از الزامات قرنطینه تأمین نیاز مردم است

اکبری تاکید کرد:وقتی قرنطینه و ایزوله کردن را انجام می‌دهیم باید برای کسانی که امکانش را ندارند، نیاز مردم را در خانه‌هایشان تأمین کنیم. اینجا حاکمیت باید وارد عمل شود. وقتی می‌گوییم از درب خانه نباید بیرون بیایی باید نیروهای نظامی و انتظامی این موضوع را کنترل کنند و مایحتاج ضروری مردم جلوی در خانه‌هایشان تأمین شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی متذکر شد:‌اگر طرح شهید سلیمانی را به‌راستی اجرا کنیم، با اقدامات مسجد محور و محله محور نتایج خوبی کسب خواهیم کرد. با دلسوزی، مدیریت و فهم علمی می‌شود چیزی شبیه معجزه کرد.

عملکرد بخش درمان نیازمند بازنگری است

مشاور عالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور گفت: عملکرد بخش درمان نیازمند بازنگری است. این را به‌سادگی می‌توان با نگاهی به شاخص‌ها دریافت. نگاه ما دارو محور است یعنی اینکه ۷۰۰ میلیون یورو برای واردات دارویی اختصاص یابد به‌جای آنکه این پول صرف واکسیناسیون و کنترل بیماری شود.

اکبری تصریح کرد:‌این پول را اگر برای ایزولاسیون، توسعه نقاهتگاه‌ها و تأمین معیشت مردم خرج می‌کردیم الان ویروس در کنترل ما بود. من تضمین می‌دهم که اگر این‌طور بود شرایط ما خیلی بهتر بود.

وی همچنین توصیه‌هایی برای تیم‌های آینده مدیریت وزارت بهداشت داشت: وزیر و مدیران و یک سری از رؤسای دانشگاه‌ها تغییر می‌کنند، اما ساختار و شاکله گذشته برجا خواهد ماند. خواهش من از مدیران تازه‌وارد این است که همه با یکدیگر به یک چهارچوب واحد عملیاتی و علمی برسند

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به مردم توصیه کرد: اول اینکه بهداشت فردی را رعایت کنید. همه‌جا ماسک بزنید و ماسک از بینی تا زیر چانه را بپوشاند. دست‌ها را مکرر بشوییم. از اسپری‌ها مگر در مواقع اجبار استفاده نکنیم. اگر دولت آینده بخواهد در مسئله کرونا خوب عمل کند موضوع ایزولاسیون را باید بسیار مهم بداند و اجرا کند.

اکبری یادآور شد:‌مردم باید به توصیه‌ها مبنی بر در خانه ماندن عمل کنند و اگر شرایط مناسبی در منزل ندارند به مراکزی که دولت فراهم کرده است بروند و دوهفته قرنطینه شوند. می‌دانم شرایط سختی است اما اگر این کار را نکنیم اوضاعمان بدتر می‌شود؛ هزینه و سختی روزانه حداقل ۵۰۰ خانواده داغدار چقدر است؟