تهدید 500 هزار هکتاری

می‌خواهیم از دلهره‌ای که به جانش افتاده بنویسیم؛ از تهدیدها و رانش‌ های زمین که در کمین آبادی‌هایش نشسته. به نقشه ایران نگاه کنید. لرستان را پیدا کردید؟ در غرب ایران و درست در شرق استان‌های کرمانشاه و ایلام جاخوش کرده‌است.

همین هم نگرانش کرده؛ این‌که دیوار به دیوار کرمانشاه است؛ استانی که هنوز رد زخم‌های زلزله ویرانگر آبان 96 روی پیکرش دیده می‌شود. زلزله کرمانشاه، لرستانی‌ها را هم نگران کرده؛ چون استان کوهستانی شان در لابه‌لای رشته‌کوه زاگرس است و خطه‌ای سیل‌خیز با هزاران نقطه رانشی که هر لحظه ممکن است مثل کرمانشاه شروع به لرزیدن کند و با یک رانش و جابه جایی صدها روستا را ببلعد و در کام کشد.

لرستان در فهرست استان‌هایی با لغزش زیاد جای گرفته‌است. بیش از ۵۲۲ نقطه سیل‌خیز و 3000 نقطه رانشی در لرستان وجود دارد که از تعداد 3000نقطه رانشی در استان، قریب به 300 نقطه رانشی بحرانی است و همین نقاط بحرانی برخی از روستاها را تهدید می‌کند.

تهدیدی که فعلا نمی‌شود کاری برای آن کرد، زیرا ساده ترین راه شاید جابه‌جایی روستاها یا مستحکم‌کردن بناهای روستایی باشد که مبادرت به هریکی از اینها در وضعیت سخت اقتصادی کنونی بودجه و اعتباری می‌خواهد که نیست؛ نه در بخش دولتی و نه بخش مردمی.

ضرورت جابه‌جایی روستا‌ها

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع‌طبیعی لرستان دراین باره به جام‌جم می‌گوید: بیش از 3000نقطه رانشی و لغزشی در استان وجود دارد و از این تعداد، 200 تا 300 نقطه وضعیت بحرانی دارند که در سطح استان و شهرها و روستاهایش پراکنده‌اند.

به گفته مجید سپهوند، بیشتر نقاط  لغزشی استان در شهرستان‌های خرم‌آباد، چگنی، دورود، الیگودرز، قسمت شمالی نورآباد و پلدختر هستند.

وی با اشاره به تعداد روستاهای در معرض خطر و موقعیت آنها یادآور می‌شود که در کل استان بالغ بر 400روستا در معرض خطر لغزش و رانش هستند.

علاوه بر این 117روستای دیگر و بخشی از چهار شهر خرم‌آباد، سپیددشت، معمولان و دورود نیز به طور مستقیم یا غیرمستقیم در معرض زمین‌لرزه قرار دارند. معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع‌طبیعی لرستان معتقد است باید به فکر بود و دنبال راه چاره، زیرا تعدادی از روستاهای گفته‌شده در معرض شدید لغزش قرار دارند و باید از همین حالا جابه‌جا شوند. سپهوند اما انگار می‌داند خواسته‌اش در شرایط فعلی چندان قابل اجرا شدن نیست، چراکه ادامه می‌دهد «جابه‌جایی روستاها کار ما نیست و از طرفی هزینه مطالعه و مکان‌یابی برای جابه‌جایی روستاها و بناهای خصوص و عمومی این روستاها نیز سنگین است.»

جایگاه اول تا سوم كشوری

معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با بیان این‌كه 3000 نقطه رانشی استان در گستره‌ای به پهنای 400 تا 500هزار هكتار پراكنده است، می‌گوید: لرستان از نظر تعداد، میزان و حجم لغزش‌ها در كشور در رده اول تا سوم قرار دارد. از سویی به دلیل قرارگیری در حوزه زاگرس میانی دارای بیشترین لغزش است كه در مقایسه با استان‌های شمالی با بیشترین میزان بارش می‌توان گفت كمترین لغزش و رانش را دارد. او در بخش دیگری از صحبت‌هایش به عوامل ایجاد لغزش و رانش اشاره می‌كند و می‌گوید: جنس و شیب زمین، شمالی و جنوبی بودن زمین، حركت سطح شیب‌دار، ایجاد بناها، میزان بارش‌ها، عدم كشت درختان و ... از عواملی است كه به گفته این مسؤول در ایجاد لغزش و رانش تاثیرگذار است.

با دست خالی نمی‌شود

معاون آبخیزداری اداره‌ كل منابع طبیعی لرستان در بخش دیگری از صحبت‌هایش گریزی هم به بحث بودجه و اعتبار می‌زند و با اشاره به نبود اعتبار برای مقوله رانشی می‌گوید: بودجه و اعتبار سیلاب سال 98 لرستان، 3000میلیارد بود كه فقط هزارمیلیارد آن به استان تخصیص پیدا كرد اما متاسفانه از همین هزارمیلیارد هم هیچ مبلغی به‌منظور مهار لغزش‌ها به حوزه آبخیزداری اختصاص پیدا نكرد. در این میان تنها سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مبلغ 18میلیارد تومان به حوزه آبخیزداری كمك كرده است كه نمی‌تواند رافع همه مشكلات و تهدیدات این بخش باشد.

سپهوند می‌افزاید: برای سال مالی 1400، 10میلیارد تومان بودجه جهت مهار لغزش و رانش در استان درخواست داده‌ایم ولی تاكنون مبلغی تخصیص پیدا نكرده. این در حالی است كه تاكنون قریب به هشت‌میلیارد تومان برای این بخش در استان و در منطقه قلعه‌گل و سراب‌بیشه دورود هزینه كرده‌ایم. در منطقه سراب‌بیشه دورود، لغزشی در 275 هكتار صورت گرفته، درحالی‌كه مهار و كنترل لغزش و رانش فقط در 37 هكتار زمین این منطقه بالغ بر چهارمیلیارد تومان هزینه در بر داشته است. برای مهار لغزش در منطقه قلعه‌گل شهرستان خرم‌آباد نیز سه‌میلیارد تومان هزینه تخصیص یافته و در شهرستان دورود نیز به دلیل اتصال به راه‌آهن، در حومه شهر یك‌سری اقدامات ازجمله ساخت دیواره ساحلی برای جلوگیری از ایجاد لغزش صورت گرفته است.

چگونه خسارت می‌زند؟

حالا سوال این است كه اگر لغزش و رانشی در منطقه و روستایی رخ دهد، چه می‌شود؟ لغزش یعنی توده‌ای حركت می‌كند و همین حركت باعث انسداد جاده‌ها می‌شود. خاك و سنگ و سنگریزه‌ها وارد رودخانه می‌شوند و بعد هم بدترین اتفاق ممكن رخ می‌دهد؛ تغییر جریان آب رودخانه‌ها. با تغییر جریان آب رودخانه‌ها، مسیر قبلی با خشكی مواجه می‌شود و در پایین‌دست مسیر آب و شهرهای واقع‌شده در مسیر جدید رود اتفاقات ناگواری رخ‌می‌دهد.

معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی لرستان با اشاره به راه‌های كنترل رانش زمین می‌گوید: برای كنترل و مهار زمین‌لغزش می‌توان گیاهان مناسب منطقه كه توانایی كنترل لغزش را داشته باشند كاشت. از آنجا كه بارش‌ها باعث ایجاد لغزش می‌شوند، كشت گیاهان مناسب و مقاوم در برابر بارش‌ها، میزان لغزش‌ها را کاهش می‌دهد.

سپهوند ادامه می‌دهد از آنجا كه چرای دام‌ها در مراتع و طرح‌های بهره‌برداری در مناطق حساس نیز موجب ایجاد لغزش می‌شود، باید این موارد را كنترل کرد و اجازه انجام در مناطق حساس را نداد.

به گفته وی، زهكشی سطحی، كنترل نفوذ آب‌های سطحی، زهكشی آب‌های زیرزمینی، استفاده از جوی‌های سطحی و ... نیز در كنترل و مهار لغزش و رانش بسیار تاثیرگذارند و باید اجرایی شوند.

فاطمه حافظی - جام‌جم لرستان